Hacze İştirak

İcra hukukunda alacaklının para ile tatmin edilmesi ilkesi geçerlidir. Bu nedenle alacaklının talebi ile takip borçlusunun malları haczedilir ve satılır; satış bedeli alacaklıya ödenir. Borçlunun aynı malına birden fazla alacaklı tarafından haciz konulmuş olabilir. Böyle bir durumda ilk haczi koyduran alacaklı alacağına daha önce kavuşur; eğer satış bedelinden artan olmuşsa daha sonra haciz koyduran alacaklıya ödenir.

Hacze iştirak ile ilk haciz koyduran alacaklının haczine daha sonra aynı mal için haciz koyduran diğer alacaklının katılıp katılamayacağı düzenlenmiştir. Başka bir ifade ile hacze iştirak, borçlunun haczedilen mallarının icra takibi yapan tüm alacaklıların alacağını karşılamaya yetmediği hallerde gündeme gelen bir takip hukuku müessesesidir.

Hacze iştirak hükümleri, borçlunun mallarına karşı birden fazla alacaklı tarafından haciz konulduğu ve hacizli malların tüm alacakları karşılamaya yetmediği hallerde hacze iştirak etmek isteyen alacaklının talebi üzerine şartlar gerçekleşmişse uygulanabilir. Hacze iştirak ilk haciz ile satılan malın bedelinin icra veznesine girmesine kadar talep edilebilir; daha sonra hacze iştirak edilmesi mümkün değildir.

 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’da da hacze iştirak ile ilgili düzenlemeler bulunmaktadır. Aynı mal üzerinde hem kamu hem de özel alacak için haciz bulunabilir. Eğer mal üzerinde önceden konmuş kamu haczi varsa ve daha sonra üçüncü kişiler haciz koymuşsa malın satışından elde edilen bedel ile ilk önce kamu alacağı ödenir, artan miktar olursa diğer haciz koyduran özel alacaklı alacağını alır veya şartları varsa hacze iştirak hükümleri uygulanabilir. Önce konulan haciz İcra ve İflas Kanunu’na göre ise kamu alacaklısı da hacze iştirak eder.

A. Hacze Takipli İştirak (Adi Katılma)

Adi katılma, daha önce takip yaparak haciz koydurmuş olan alacaklının haczine dahil olmadır. İlk haciz koyduran alacaklının haczine iştirak etmek isteyen alacaklının hacze iştirak edebilmesi için takip başlatmış olması ve haciz talep edebilme yetkisinin bulunması gerekmektedir.

1. Hacze Takipli İştirakin Şartları

• İlk hacze iştirak etmek isteyen alacaklı icra takibi yapmış olmalı ve takibin kesinleşmesi ile haciz talep etme yetkisi bulunmalıdır.
• Alacak, ilk haciz sahibinin alacağından önce doğmuş olmalıdır. Burada önemli olan ilk önce verilen haciz kararı değil; ilk önce uygulanan hacizdir. Hacze iştirak edecek alacaklının alacağının;

• İlk uygulanan hacizde takip ilamsız ise onun alacaklısının takip talebinden önce veya
• İlk uygulanan hacizde takip ilamlı ise ilamın verildiği davanın açıldığı tarihten önce doğmuş olması gerekmektedir

• Alacaklının alacağın önce doğmuş olma koşulunu kanunda sayılan belgelerle ispat etmiş olması gerekmektedir. Bu belgeler:

• İlk haciz sahibi alacaklının takip veya dava tarihinden (ilamlı takip ise) önce yapılmış bir icra takibi üzerine alınmış aciz belgesi.
• İlk haciz sahibinin takip veya dava tarihinden önce açılmış bir dava üzerine alınmış ilam.
• İlk haciz sahibinin takip veya dava tarihinden önceki bir tarihe ait resmi veya imzası ve tarihi onaylı senet.
• İlk haciz sahibinin takip veya dava tarihinden önceki tarihli resmi dairelerin veya yetkili makamların yetkileri dahilinde ve usulüne uygun verdikleri makbuz ve belgeler.

• Hacze iştirak ilk haciz üzerine satılan malın bedeli icra dairesi veznesine girinceye kadar mümkündür.

2. Hacze Takipli İştirak Usulü

Hacze iştirak etmek isteyen alacaklının talebini ilk haczi koyan icra dairesine bildirmesi gerekmektedir. İştirak talebi üzerine icra müdürü şartların gerçekleşip gerçekleşmediğini inceler ve talep hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar verir. İcra müdürünün kararı olumsuz ise iştirak talep eden; olumlu ise ilk haczi koyduran alacaklı şikayet yoluna gidebilir.

İcra müdürü, hacze iştirak talebini kabul eder ve haczedilen mallar tüm alacaklıların alacağını karşılamaya yetecek kadarsa hacze iştiraki ilk haciz tutanağının altına işler. Eğer icra müdürü, hacze iştirakle birlikte daha önce haczedilen malların tüm alacaklıların alacağını karşılamaya yetmeyeceği kanaatine varırsa ilave haciz yapar. İcra müdürünün ilave haciz yapabilmesi için alacaklı veya alacaklıların talebi gereklidir. Yapılan ilave haciz tutanağa geçirilir ve ilgili kişi veya yerlere bildirilir.

B. Hacze Takipsiz İştirak (İmtiyazlı Katılma)

İmtiyazlı katılma, daha önce başka bir alacaklının koydurmuş olduğu hacze takip yapmadan katılmayı ifade eder. Takipsiz iştirak ile hukuki veya fiili bazı engeller nedeniyle takip yapamayan alacaklıların korunması hedeflenmiştir.

1. Hacze Takipsiz İştirakın Şartları

• Borçlunun eşi, çocukları, veli, vasi veya kayyımı olduğu kişiler, ergin çocukları, ölünceye kadar bakma alacaklısı ve nafaka alacaklısı hacze imtiyazlı iştirak edebilir.

• Borçlunun eşinin, çocuklarının, veli, vasi veya kayyımı olduğu kişilerin hacze imtiyazlı iştirak edebilmeleri için alacağın evlilik, velayet veya vesayet ilişkisinden doğmuş olması ve alacaklıların bu haklarını ilişkinin devam ettiği zaman ya da sona ermesinden itibaren bir yıl içinde kullanmaları gerekmektedir.
• Borçlunun ergin çocukları TMK m.370’e dayanan alacakları için her zaman hacze imtiyazlı iştirak edebilirler.

• Ölünceye kadar bakma alacaklısı, ölünceye kadar bakma borçlusu aleyhine konulan hacze imtiyazlı iştirak edebilir.
• Nafaka verilmesine ilişkin ilama dayanan alacaklı nafaka borçlusuna karşı konulan hacze her zaman imtiyazlı iştirak edebilir. Hacze imtiyazlı iştirak etmek isteyen nafaka alacaklısının kötüniyetli olmaması gerekmektedir.

• Takipsiz iştirak de aynı takipli iştirak gibi haczedilen malın satılıp bedelinin icra dairesi veznesine girinceye kadar mümkündür.

2. Hacze Takipsiz İştirak Usulü

İmtiyazlı iştirak hakkı olan alacaklı iştirak talebini ilk haczi koyduran icra dairesine bildirmesi gerekmektedir. Talebi alan icra dairesi, yedi gün içinde itiraz edebileceklerini belirterek imtiyazlı iştirak talebini diğer alacaklılara ve borçluya bildirir. Süresi içinde imtiyazlı iştirak talebine itiraz edilirse hacze iştirak geçici olarak kabul edilir ve iştirak talep eden kişiye yedi gün içinde dava açması gerektiği bildirilir. Bu süre içinde dava açmayan kimsenin hacze imtiyazlı iştirak hakkı düşer. Mahkemede basit yargılama usulü uygulanır. İmtiyazlı iştirak ile ilgili anlatılan bu usul nafaka alacakları için uygulanmaz çünkü zaten nafaka alacağı mahkeme kararı ile tespit edilmiştir. Kötüniyetli nafaka alacaklısı hacze imtiyazlı olarak katılamaz.