İcra ve İflas Hukukunda Tatiller ve Ertelemeler
İcra ve İflas Kanunu bazı durumlarda, günlerde ve saatlerde borçluya karşı icra takip işlemi yapılmasını uygun bulmamaktadır. Tatil gün ve saatleri ile borçlunun bazı özel durumlarında borçluya karşı icra takip işlemleri yapılamaz. Tatil ve talik (erteleme) halleri borçluyu korumak için getirilmiştir.
Kural olarak tatil günlerinde ve talik hallerinde icra takip işlemleri yapılamaz ancak taraf takip işlemleri yapılabilir.
Bir işlemin icra takip işlemi sayılabilmesi için:
- İcra ve iflas organlarınca yapılmış olması gerekir.
- Borçluya karşı yapılmış olması ve onun hukuksal durumuna zarar vermeye elverişli olması gerekir.
- Takibin alacaklı lehine ilerlemesini sağlayıcı nitelikte olmalıdır.
Taraf takip işlemleri ise icra takip işlemlerinin yapılmasını sağlayan işlemlerdir.
İCRA TAKİP İŞLEMLERİ | TARAF TAKİP İŞLEMLERİ |
İcra organlarınca yapılır. | Takibin taraflarınca yapılır. |
Borçluya karşı yapılır. | İcra takip işlerinin yapılmasını sağlamak amacıyla yapılır. |
İcra takibinin alacaklı yararına ilerlemesini sağlar. | |
ödeme ve icra emrinin tebliğ edilmesi, haciz, satış, paraların paylaştırılması | takip talebi, haciz talebi, satış talebi |
TATİL SAAT VE GÜNLERİ
Güneşin batmasından bir saat sonrası ve güneşin doğmasından bir saat önce kadar devam eden süreye tatil saati (gece vakti) denir. Kural olarak tatil saatinde icra takip işlemi yapılamaz. Ancak bu kuralın bazı istisnaları vardır:
- Gece çalışılan iş yerlerinde gece vakti hasılat haczi yapılabilir.
- Gündüz vakti başlayan hacze gece vakti devam edilebilir.
- Borçlunun mal kaçırdığı anlaşılırsa gece vakti haciz yapılabilir.
- Gece vakti tebligat yapılabilir.
Tatil günlerinde (resmi tatil ve hafta tatili) hiçbir icra takip işlemi yapılamaz. Ancak bu kuralın üç istisnası vardır:
- Haciz yapılabilir.
- Muhafaza tedbirleri alınabilir.
- Tebligat yapılabilir.
YARGITAY 12. HUKUK DAİRESİ 2015/12097 E, 2015/18817 K, 02.07.2015 T … Borçlu taşınır haczinin gece vakti yapıldığını ileri sürerek, haczin iptali istemiyle icra mahkemesine başvurmuş, mahkemece, talimat dosyasında yapılan ve 27/11/2013 tarihinde başlatılıp 28/11/2013 tarihinde sona erdirilen haciz işleminin iptaline karar verilmiştir. İİK’nun 51. maddesinde; “Güneşin batmasından bir saat sonra ile güneşin doğmasından bir saat önceye kadarki devrede (gece vakti) ve tatil günlerinde takip muameleleri yapılamaz. Ancak, gece iş görülen yerlerde gece vakti hasılat haczi mümkündür. Tatil günlerinde haciz ve tebligat yapılabileceği gibi muhafaza tedbirleri de alınabilir. Borçlunun mal kaçırdığı anlaşılırsa gece vakti dahi haciz yapılması caizdir. Bir borçlu hakkında kanunda gösterilen sebeplerden dolayı icra talik edilmiş veya konkordato için mühlet verilmiş ise, o borçluya karşı takip muamelesi yapılamaz” düzenlemesi mevcuttur. Somut olayda, … icra müdürlüğünce, borçlunun gösterilecek adreslerdeki borca yeter taşınır mallarının ihtiyaten haczi ile muhafaza altına alınması, ayrıca borçlu adına kayıtlı olup, müdürlükçe hacizli olan …plakalı araçların mahalde bulunması halinde muhafaza altına alınması için Menemen İcra Müdürlüğüne talimat yazıldığı, … İcra Müdürlüğünce 27.11.2013 tarihinde saat 15:15 te hacze başlandığı, haciz tutanağına göre; haciz mahallinde … plakalı araçların bulunduğu, borçlunun …plakalı aracı haciz mahallinden kaçırdığı, 10 adet demir konksiliksiyon ayaklı kule ve 3 adet polyester su kaydırağının kıymet takdiri yapılarak haczedildiği, söküm ekibi, vinç ve nakliye temin edebilmek için tekrar gelinmek üzere haciz mahallinden ayrılındığı belirtilmiştir. Bu durumda, … İcra müdürlüğünün talimat müzekkeresine göre …plakalı araçlara asıl icra dairesince haciz konulduğu, … İcra Müdürlüğünce 27.11.2013 tarihinde araçlarla ilgili yalnız muhafaza işleminin uygulandığı, 10 adet demir konksiliksiyon ayaklı kule ve 3 adet polyester su kaydırağının haciz işleminin ise, 27.11.2013 tarihinde saat 15:15 te başlayan işlemler ile tamamlandığı, mahkemenin kabulüne göre saat 19:20 de başlayan işlemin yalnız muhafaza işlemi olduğu, haciz işleminin gece vakti yapılmadığı anlaşılmaktadır. Öte yandan gündüz vakti başlayan haciz işlemine gece vakti devam edilebilir.Kaldı ki 27.11.2013 tarihli haciz tutanağında, borçlu tarafından …plakalı aracın haciz mahallinden kaçırıldığı belirtilmiş olup, yukarıda anılan kanun hükmü de gözetildiğinde, gece vakti haciz işleminin yapılmasında usul ve yasaya aykırılık bulunmamaktadır. O halde mahkemece şikayetin reddine karar verilmesi gerekirken, kabulü yönünde hüküm tesisi isabetsizdir. SONUÇ :Alacaklının temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda yazılı nedenlerle İİK’nun 366 ve HUMK’nun 428. maddeleri uyarınca (BOZULMASINA), peşin alınan harcın istek halinde iadesine, ilamın tebliğinden itibaren 10 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 02.07.2015 gününde oybirliğiyle karar verildi. |
ERTELEME HALLERİ
Borçlunun özel şartlar içinde bulunması nedeniyle takibin ertelenmesini gerektiren hallerdir. Erteleme bazı haklı ve kabul edilebilir nedenlerin varlığı halinde borçlunun, onun hukuki durumuna zarar verecek bir işlemden geçici olarak korunmasını sağlar. Erteleme halleri:
- Borçlunun yakınlarından birinin ölümü (İİK m.52): Borçlunun karı veya kocası veya kan ya da kayın hısımlığı itibariyle altsoy veya üstsoyundan biri ölürse, borçluya karşı başlamış olan icra takibi ölüm günü dahil üç gün için ertelenir.
- Borçlunun ölümü (İİK m.53): Mirasçılar mirası açık bir şekilde kabul etmişse icra takibi üç gün için ertelenir. Mirasçılar mirası kabul edip etmediklerini açıklamamışlarsa mirası ret süresi olan üç ay geçinceye kadar icra takibi geri kalır.
- Borçlunun tutuklu veya hükümlü olması (İİK m.54):Borçlu bir yıl veya daha fazla özgürlüğü kısıtlayıcı bir ceza almışsa icra müdürü vasi atanmasını vesayet makamı olan sulh mahkemesinden ister ve vasi atanıncaya kadar takip ertelenir. Borçlu tutuklu veya bir yıldan az özgürlüğü kısıtlayıcı bir ceza almışsa kendisine bir vekil tayin etmesi için süre verilir, vekil atayana kadar takibe ara verilir; aksi takdirde borçlunun kendisine karşı takip devam eder. İcra dairesi vekil atanması için süre vermezse veya somut olaya uygun olmayan bir süre verirse İİK m.16 anlamında borçlunun bir hakkın yerine getirilmemesi veya işlemin hadiseye uygun olmaması nedeniyle şikayet hakkı vardır. Mal kaçırma ihtimali olan hallerde bu süre içerisinde de haciz yapılabilir.
- Borçlunun asker olması (İİK m.54/A): Borçlu askerlik hizmetini yapmakta iken (er, onbaşı, çavuş) kendisine karşı başlamış veya yeni yapılan icra takiplerinde icra dairesi, borçluya kendisine bir temsilci tayin etmesi için uygun bir süre verir. Borçlu bu süre içinde temsilci atar ve icra dairesine bildirirse temsilciye karşı takibe devam edilir, eğer temsilci atamazsa takip borçlunun kendisine karşı devam eder.
- Borçlunun ağır hastalığı (İİK m.55):Borçlunun kendisine bir temsilci atayamayacak kadar ağır hastalığı olduğu durumlarda iyileşip kendisine temsilci tayin edebilecek duruma gelene kadar takip ertelenir. Ağır hastalığın resmi bir belge ile ispatı gereklidir. Mal kaçırma ihtimali bulunan hallerde hastalık süresinde de haciz yapılabilir.
- Özel erteleme halleri:İcra ve İflas Kanunu’nun tatil ve talik halleri bölümünde düzenlemediği bazı özel erteleme halleri de vardır. Bu hallerde de kural olarak borçluya karşı hiçbir icra takip işlemi yapılamaz. Bunlar; konkordato mühleti, sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma yoluyla yeniden yapılandırılmasında ara dönem, fevkalade hallerde mühlet ve tatildir.
İcra ve İflas Kanunu, mal kaçırılması olasılığı olan durumlarda gece vakti, tutukluluk ve hükümlülük, askerlik, ağır hastalık hallerinde borçlunun mallarının haczedilebileceğini öngörmektedir.
OLAĞANÜSTÜ MÜHLET | OLAĞANÜSTÜ TATİL |
Cumhurbaşkanı kararına göre belirlenen yerlerde sürekli ekonomik kriz, sel, deprem gibi durumlarda kusuru olmaksızın borcunu ödeyemeyen borçlulara icra mahkemesi kararıyla süre tanınmasıdır. | Olağanüstü dönemlerde (salgın hastalık, genel bir felaket, savaş durumu) Cumhurbaşkanının belirli bir bölgede veya belli bir ekonomik sınıf lehine olmak üzere icra takiplerinin belirli bir süre durdurulmasına karar vermesidir. |
Olağanüstü (fevkalade) mühlette Cumhurbaşkanı olağanüstü mühlet hakkındaki kanun hükümlerinin uygulanmasını sağlar ancak hangi borçluların faydalanacağına icra mahkemesi karar verir. Olağanüstü tatilde ise Cumhurbaşkanı kararından sonra o bölgedeki borçlular mahkeme kararına ihtiyaç olmaksızın kendiliğinden yararlanır.
TATİLİN VE ERTELEMENİN SÜRELERE ETKİSİ
Resmi tatil günlerinde süreler işlemeye devam eder. Ancak sürenin son günü tatile denk gelirse süre, tatili takip eden gün tatil saatinde sona erer. Tatil saatlerinin sürenin işlemesine etkisi yoktur; bütün süreler son günün tatil saatinde bitmiş sayılır.
Erteleme sırasında (İİK m.52-55) süreler işlemeye devam eder. Ancak sürenin son günü bir erteleme gününe rastlarsa süre ertelemenin bitiminden sonra bir gün daha uzatılır.
Konkordato mühleti içinde borçluya karşı hiçbir takip işlemi yapılamaz ve başlamış olan takipler de durur. İhtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararları uygulanmaz. Bir takip işlemi ile kesilebilen zamanaşımı ve hak düşürücü süreler işlemez.
İcra ve İflas Kanunu’nda erteleme başlığı altında düzenlenen hallerin sürelerin işlemesine engel olmazken; özel erteleme hallerinde süreler işlememektedir.
PANDEMİNİN İCRA TAKİPLERİNE ETKİSİ
“Fevkalade hallerde tatil” salgın hastalık, genel bir felaket veya savaş hali gibi sebeplerle Cumhurbaşkanı Kararı ile belirli bir coğrafi alanda ya da bazı iktisadi zümreler lehine olmak üzere belirli bir süre için icra takiplerinin durdurulmasıdır. 22.03.2020 tarih ve 31076 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunan Cumhurbaşkanı Kararı ile İcra ve İflas Kanunu m.330’ da yer alan fevkalade hallerde tatil kurumunu uygulamaya koymuştur.“22.03.2020’den itibaren nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri hariç olmak üzere, yurt genelinde yürütülmekte olan tüm icra ve iflas takipleri 30.04.2020 tarihine kadar durdurulmasına ve bu sürede taraf ve icra takip işlemelerinin yapılmamasına, yeni icra ve iflas takip taleplerinin alınmamasına ve ihtiyati haciz kararlarının icra ve infaz edilmemesine karar verilmiştir.”Bu düzenleme ile ülkemizde fevkalade halde tatil ilk kez uygulanmıştır. |
Fevkalade tatil kararı ile takipler durdurulmuş ve yeni takipler alınmamıştır. Ancak bu durumun özellikle zamanaşımı süreleri ve hak düşürücü süreler sebebiyle hak kayıplarına yol açmasını engellemek ve durmanın etkilerini düzenlemek üzere ayrı bir kanuna duyulan ihtiyaç 26.03.2020 tarih ve 33080 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, 7226 sayılı “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile giderilmiştir.Bu düzenleme ile“İcra ve iflas hukukuna ilişkin diğer kanunlarda geçen süreler; nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri hariç olmak üzere tüm icra ve iflas takipleri, taraf ve takip işlemleri, yeni icra ve iflas takip taleplerinin alınması, ihtiyati haciz kararlarının icra ve infazına ilişkin işlemler 22.03.2020’den (bu tarih dahil) itibaren 30.042020’ye (bu tarih dahil) kadar durmaktadır. Ancak COVİD-19 ile mücadele dinamik bir süreç olduğundan cumhurbaşkanına salgının devam etmesi halinde durma süresini altı ayı geçmemek üzere bir kez uzatma ve bu döneme ilişkin kapsamı daraltma yetkisi verilmiştir. Bu çerçevede 30.04.2020 tarihli ve 31114 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 29.04.2020 tarihli ve 2480 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile durma uzatılmıştır.İcra ve iflas takipleri ile takip hukukuna ilişkin sürelerinin durması 22 Mart-15 Haziran 2020 (bu tarihler dahil) arasındadır” |
