Kişiliğin Korunması ve Kişilik Haklarının Kapsamı

Kişilik hakları bireylerin insan olması dolayısıyla ayrılmaz bir biçimde sahip olduğu haklardır. Bunlar para ile ölçülemeyen, devredilemeyen ve mirasçılara geçemeyen mutlak haklardır.

Kişilik hakları zamanaşımına uğramaz ve bu haklara hak düşürücü süreler işlemez. Fakat kişilik haklarına saldırı nedeniyle kazanılan alacak hakkı zamanaşımına uğrar.

Kişilik Hakkının Kapsamına Giren Değerler Nelerdir?

Kişiler arasındaki ihtiyaçlara göre korunması gereken kişiyi kişi yapan tüm değerler kişilik haklarının konusuna girmekle birlikte kişiliğin korunmasına ilişkin Türk Medeni Kanunu’nun 23 ve 24. maddeleri genel nitelikte ve çerçeve hükümlerdir.

Kişilik Hakkının Konusu Olan Değerler Nelerdir?

Kişilik hakkının konusu olan değerler; ad, hayat, sağlık ve vücut tamlığı faaliyet ve yaşamını düzenleme özgürlüğü, haysiyet ve onur, resim ve ses, kişinin sırları, özel hayat olarak sıralanabilmektedir.

Ad

Öz ad ve soyadı kişilik hakları çerçevesinde korunduğu üzere müstear ad ile lakap, kısaltılmış ad veya temsili adres ile elektronik posta, telgraf adresleri de korumadan yararlanır.

Hayat, Sağlık ve Vücut Tamlığı:

Bireylerin hayatı, sağlığı ve vücut tamlığı kişiliğine dahildir. Vücut tamlığı hem fiziki hem de ruhsal olarak iyi olma durumudur ve bu değerlerin herhangi birinin ihlal edilmesi kişilik hakkına saldırı sayılır.

Kişilerin sağlığına kavuşmak için tedaviye rıza göstermesi doktorun müdahalesinin hukuka aykırı olmasını engellese de hayatının devamını sağlamak için derhal bir müdahale gerekirse hastanın rızasının alınmasına imkan yoksa doktorun bu müdahalesi hukuka aykırı sayılmamaktadır.

Tedavi gören bireyler kanunen zorunlu olan haller haricinde ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya ait olmak üzere tedaviyi  reddetme veya tedaviyi kesme hakkına da sahiptir.

29.5.1979 tarih ve 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması Saklanması ve Nakli Hakkında Kanunun 3 ve 4. maddelerindeki düzenlemeye göre bedel veya başka bir çıkar için organ ve doku alınması ile satılması yasaklanmaktadır.

Canlı kişiden organ nakli şartları şunlardır:

• Verici 18 yaşını doldurmalı,
• Ayırt etme gücüne sahip olmalı,
• En az iki tanık huzurunda açık bilinçli ve etkiden uzak önceden verilen yazılı beyan olmalı,
• Ayırt etme gücü olan kısıtlının yasal temsilci izni mevcut olmalıdır.

Ölüm halinde organ naklinin şartları şunlardır:

• Kişinin üzerinde bağış kartı çıkabilir,
• Vasiyetnamesi bu yönde olabilir ya da kanunda sayılan yakınlarının izni veya sağlığında kendi rızasının olması durumlarında mümkündür.

Organ nakli durumunda rızanın aranmadığı haller şunlardır:

• Ölüm anında yakınlarının bulunmaması,
• Tıbbi ölüm halinin alınacak organlara bağlı olmadığı hekim kurulu raporu ile tespiti ve tedavi amaçlı ivedilik durumlarıdır.

Cinsel Faaliyete İlişkin Müdahaleler

Kısırlaştırma, gebeliğin sonlandırılması ve cinsiyet değişikliği gibi cinsel faaliyete ilişkin müdahaleler de kişilik hakkı çerçevesindedirler. 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun gebelik süresinin 10 haftadan az olması halinde ana sağlığı açısından sakınca olmamak kaydıyla gebeliğin sona erdirebileceğini hükme bağlamaktadır. 10 haftadan sonrasında anne sağlığı ve çocuk ile gelecek nesillerin sağlığı için tehlikeli bir durum söz konusu ise gebeliğe son verilebilmektedir.

Cinsiyet değiştirmek isteyen bireylerin bu değişikliğe gitmeden önce şahsen mahkemeye başvurarak izin alması zorunlu hale getirilmiş ve buna ek olarak bazı şartların gerçekleşmesine bağlı tutulmuştur.

Cinsiyetini değiştirmek isteyen kişinin 18 yaşını doldurmuş olması, transeksüel yapıda olması, evli olmaması ve ruh sağlığı açısından cinsiyet değişikliğinin zorunlu bulunması şartları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nden alınacak raporla belgelenmesi gereklidir.

Faaliyet ve Yaşamını Düzenleme Özgürlüğü

Kişilerin hak ve özgürlüklerinden tamamıyla vazgeçmesi Türk Medeni Kanunu madde 23 kapsamında geçersizdir.

Taraflardan birisinin diğerinin iradesine tabi olarak ekonomik geleceğini belirleme hakkının elinden alındığı sözleşmeler yani kelepçeleme sözleşmeleri kişilik haklarına aykırılık teşkil ettiğinden sıklıkla geçersiz kabul edilebilmektedirler.

Haysiyet ve Onur

Toplum tarafından tanınmış kişilerin kamu yararının korunması bakımından tanıtılmaları ve eleştiriye açık olmaları onların onur ve haysiyetlerinin korunması ile ilgili sınırları gevşetmektedir.

Kişinin şeref ve haysiyetini hedef alan haber veya açıklamaların hukuka uygun olması için gerekli ölçütler şunlardır: gerçeklik, güncellik, kamu yararı, ölçülülük (hakaret niteliğinde sözler bulunmamalıdır.).

Resim ve Ses

Bireylerin fotoğraflarının bozularak, aynen veya ticari, reklam amaçlı, istismar edici şekilde çoğaltılması da kişilik haklarına aykırılık teşkil eder.

Herhangi bir bireyin bir haber içinde yer alan fotoğrafta yer alması toplumun haber alma ihtiyacının karşıladığı üzere kişilik hakkına hukuka aykırı tecavüz teşkil etmez.

Kişinin Sırları

Kişinin gizli tutulmasından menfaati bulunan sırları kişilik hakkının içine girer. Kişinin sağlık durumu, ticari sırları, gizli çekimle kaydedilmiş görüntüleri kişinin sırları niteliğindedir.

Özel Hayat

Bilinmesinde kamu yararı olan olayların açıklanması hukuka aykırı sayılamaz. Dolayısıyla kamu tarafından izlenen, toplum tarafından tanınmış ve kamuya mal olmuş kişilerin özel alanları oldukça dardır. Yine de bu kişilerin özel hayatlarının uygun biçimde öğrenilmesi gerekmektedir.

Kanun kişisel verilerin işlenmesinde uyulacak ilkeleri şu şekilde düzenlemiştir: güncel olma, açık ve meşru amaç taşıma, amaçla bağlı ve ölçülülük ilkesine uygun olma, mevzuata ve amaca uygun sürede olma.

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Zeynep Öykü ÖNDER