Geriye dönük miras hakkı, bireyin yaşarken yaptığı tasarrufların mirasçılarının haklarını ihlal ettiği durumlarda ortaya çıkar.

Mirasçılar, geriye dönük miras hakkı kapsamında saklı pay sınırını aşan tasarrufların iptali için dava açma, miras bırakanın yaşarken yaptığı karşılıksız ve değersiz tasarrufların denklik davasıyla mirasa iadesini talep etme ve geriye dönük kira bedelini talep etmek için tazminat davası açma imkanına sahiptirler.

Geriye Dönük Miras Davası Nedir?

Geriye dönük miras davası, mirasçıların yetkili mahkemeye başvurarak geriye dönük miras haklarını talep ettikleri miras hukukuna özgü bir hukuk davası türüdür. Bu dava, mirasçıların geçmişe yönelik miras haklarını elde etmek amacıyla açılır.

Geriye dönük miras davası, pratikte üç farklı şekilde ortaya çıkabilir. Bunlar:

• Muris hayatta iken belirli sınırlar içinde tasarrufta bulunabilir. Bu sınırlar, hukuk kurallarıyla belirlenir. Mirasbırakanın bu sınırları aşan tasarrufları sebebiyle hakları ihlal edilen mirasçılar, tenkis davası açarak hak ihlalinin giderilmesini talep edebilirler.
• Geriye dönük miras davasının bir başka uygulama şekli ise denkleştirme davasıdır. Denkleştirme davasının amacı, mirasbırakanın sağken yaptığı karşılıksız ve değersiz tasarrufların mirasa iadesini sağlamaktır.
• Murisin terekesinde bulunan taşınmazı kullanamayan veya bundan yararlanamayan mirasçılar, ilgili taşınmaz için geçmişe dönük kira bedelinin alınması talebiyle ecrimisil davası açabilirler.

Geriye Dönük Miras Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

Geriye dönük miras davasının incelenmesi için görev ve yetki, açılacak davaya bağlı olarak değişiklik gösterir. Başka bir deyişle, davaya bağlı olarak (tenkis davası, denkleştirme davası, geçmişe dönük kira bedeli talebiyle ecrimisil davası), görevli ve yetkili mahkemenin belirlenmesi önemlidir. Dolayısıyla, ilgili davalara göre hangi mahkemelerin görevli olduğunu şu şekilde sıralayabiliriz;

• Tenkis davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi olup; yetkili mahkeme, mirasbırakanın yerleşim yeri mahkemesidir.
• Denkleştirme davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi olup; yetkili mahkeme, mirasbırakanın yerleşim yeri mahkemesidir.
• Geçmiş kira bedeli talebiyle açılan ecrimisil davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi olup; yetkili mahkeme ise davaya konu taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.

Geriye Dönük Miras Davasında Zamanaşımı Ne Kadardır?

Miras davaları, kanunda belirtilen zamanaşımı süreleri içinde açılmalıdır. Tenkis davası, mirasçının saklı payının ihlal edildiğini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde ya da vasiyetnamelerde belirtilen tarihten itibaren, diğer tasarruflarda ise mirasın açıldığı tarihten itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır.

Denkleştirme davası da 10 yıllık zamanaşımı süresi içinde açılmalıdır. Ecrimisil davası ise geriye dönük 5 yıllık süre içinde açılabilir.

Eski Miras Araştırması Nasıl Yapılır?

Miras araştırması, mirasçıların murisin mal varlığını öğrenmelerini sağlar. Mirasçılar, miras araştırması yapabilmek için mirasçılık belgesine sahip olmalıdırlar. Mirasçılık belgesi, sulh mahkemesi veya noterlik tarafından verilen bir belgedir. Mirasçılık belgesi alındığında, mirasçılar tapu, banka, trafik tescil gibi kurumlara başvurarak murisin mal varlığını araştırabilirler. Bu şekilde, terekeye dahil olan tüm taşınır, taşınmaz ve haklar araştırılır.

Miras araştırması, mirasçıların murisin saklı paylarını ihlal edip etmediğini ve muhtemel miras mal kaçırma durumlarını tespit etmelerini sağlar. Bu sayede, terekenin güvenliği sağlanır ve miras paylaşımı hukuka uygun, adil ve tam olarak gerçekleştirilir.

Mirasta Geriye Dönük Kira İstemi Yapılabilir Mi?

Miras olarak kalan taşınmazlar, intikal veya paylaşım yapılmaksızın bazı mirasçılar tarafından kullanılabilir. Örneğin, eğer miras bir tarla ise ürünlerinden yararlanılması durumunda dava hakkı doğar.

Ancak, bu taşınmazları kullanamayan veya ürünlerinden yararlanamayan mirasçılar, bu kullanım hakkından kaynaklı bir bedeli talep etmek için ecrimisil davası açabilirler. Dolayısıyla, taşınmazı kiraya veren veya kendisi oturan mirasçıya karşı diğer mirasçılar, geriye dönük kira bedelini talep etmek için ecrimisil davası açma hakkına sahiptirler.

Ecrimisil davasının açılabilmesi için iki koşulun sağlanması gerekir:

• İntifadan men: Diğer mirasçıların evin kullanım hakkından vazgeçmeleri ve bunu mirasçıya bildirmeleri gerekir.
• İhtarname: Ecrimisil davası açılmadan önce taşınmazın kullanımı veya ürünlerinden yararlanma hakkı talebinin mirasçıya bildirilmesi gerekir.

Babadan miras kalan evde oturma hakkı, babanın tüm mirasçılarına ait olan bir hak olarak kabul edilir. Eğer babadan miras kalan evde bir mirasçı oturuyorsa, diğer mirasçılar taşınmazın tahliyesi ve geriye dönük kira bedeli talebinde bulunabilirler.

Taşınmazın tahliyesi için öncelikle mirasçının kullanma ihtiyacı olduğuna dair ihtarname gönderilmesi gerekir. Ancak ihtarnameye rağmen mirasçı evde oturmaya devam ederse, en az 5 yıllık geriye dönük kira bedeli tutarında tazminat için ecrimisil davası açılmalıdır.

Ayrıca, mirasçılar taşınmazın kullanım hakkından feragat etmiş olmaları şartıyla ecrimisil davası açmadan önce taşınmazda oturan mirasçıya kullanım isteklerini bildirdiklerinde, geriye dönük 5 yıllık kira bedelini talep edebilirler.

Reddi Miras Nedir?

Miras Hukuku, Türk Medeni Kanunu’nda belirtilmiş olup mirasın atanmış ve yasal mirasçılara geçişi konusunda külli halefiyet ilkesi benimsenmiştir. Bu kapsamda, miras bırakanın terekesi aktif ve pasifleriyle birlikte herhangi bir beyana gerek olmaksızın mirasçılara geçmektedir.

Reddi miras veya mirasın reddi, yasal ve atanmış mirasçıların bu mirastan sorumlu olmak istemediklerinde tercih edebilecekleri yasal bir yoldur. Türk Medeni Kanunu’nda mirası reddetme imkanı tanınmıştır. Mirası alan kişiler, sadece miras bırakanın hakları değil, aynı zamanda borçları da devralabilirler ve kendi malvarlıklarıyla miras bırakanın borçlarından sorumlu tutulabilirler. Bu nedenle, mirası reddetme isteği doğabilir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Kübra DEMİR