Yıllık Ücretli İzin
Yıllık ücretli izin, anayasa tarafından tanınan bir dinlenme hakkı olup, bir iş yerinde en az 1 yıl çalışmış olan işçilere sağlanmaktadır.
İşçinin dinlenme hakkının bir gereği olarak işverence iş yerinde belirli bir sürenin üzerinde çalışan işçilere yıllık ücretli izin hakkı verilmesi zorunludur. İşçi yıllık ücretli izin hakkından istese de vazgeçemez.
Yıllık Ücretli İzne Hak Kazanma Koşulu
Yıllık ücretli izne hak kazanmanın tek koşulu işçinin işyerinde en az 1 yıldır çalışıyor olmasıdır. İşçi, deneme süresi de dahil olmak üzere, işyerinde işe başladığı günden itibaren az 1 yıl çalışmışsa yıllık ücretli izne hak kazanır.
İşçinin yıllık ücretli izne hak kazanabilmesi için aranan 1 yıllık çalışma süresinin hesabında, işçinin fiilen iş yerinde çalıştığı sürelerle birlikte fiilen çalışmasa bile Kanun gereği iş yerinde çalışılmış gibi sayılan süreler de dikkate alınır.
İşçi Fiilen Çalışmamış Olsa Da Çalışılmış Sayıldığı Süreler
İşçi fiilen çalışmamış olsa da çalışmış sayıldığı süreler aşağıda sayılmıştır:
- İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalık nedeniyle İş Kanunu 17. maddesindeki bildirim sürelerini 6 hafta aşmasına kadar işine gidemediği günler,
- Kadın işçilerin analık izni gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler,
- İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında 90 güne kadar işine gidemediği günler,
- İşçinin yeniden işe başlaması koşuluyla, çalışmakta olduğu iş yerinde zorlayıcı nedenler yüzünden işin aralıksız 1 haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın 15 günü,
- İş Kanunu 66. maddesindeki çalışma süresine dahil edilen; çalışılmış sayılan süreler,
- Hafta tatili, Ulusal Bayram ve genel tatil günleri,
- 3153 sayılı Kanun’a dayanılarak çıkarılan yönetmeliğe göre, röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazar gününden başka verilmesi gereken yarım günlük izinler,
- İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara ya da işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması nedeniyle işlerine devam edemedikleri günler,
- İş Kanunu ek 2. maddesinde sayılan ölüm, evlenme babalık gibi mazeret izni süreleri,
- İşveren tarafından verilen diğer izinler ve kısa çalışma süreleri,
- İşçiye verilmiş bulunan daha önceki yıllık ücretli izin süreleridir.
1 yıllık süre içinde çalışılmış sayılan haller dışındaki nedenlerle işçinin çalışmasının kesilmesi halinde, bu boşlukları karşılayacak kadar hizmet süresi eklenir ve işçinin izin hakkını elde etmesi için gereken 1 yıllık hizmet süresinin bitiş tarihi gelecek hizmet yılına aktarılır.
Kadın işçilerin analık izni gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler yıllık ücretli izin hakkının hesabında süreye dahil edilirken analık izninden sonra kullandıkları ücretsiz izin süreleri yıllık ücretli izin hakkının hesabında süreye dahil edilmez.
Yıllık Ücretli İzin Süreleri
İş Kanunu’na göre, işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, işçinin işyerindeki hizmet süresine, yaşına ve çalıştığı işe göre belirlenir.
Buna göre işyerindeki hizmet süresi;
- 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) olan işçiye en az 14 gün,
- 5 yıldan fazla 15 yıldan az olan işçiye en az 20 gün,
- 15 yıl (dahil) ve daha fazla olan işçiye en az 26 gün yıllık ücretli izin verilir.
Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri 4’er gün arttırılarak uygulanır. 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi ise 20 günden az olamaz.
Yıllık Ücretli İznin Kullandırılması
İşçi çalıştığı her hizmet yılına karşılık yıllık iznini, gelecek hizmet yılı içinde kullanır (İş K. m. 54/4).
Yıllık ücretli izin kural olarak işveren tarafından bölünemez ancak taraflar anlaşırsa bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullandırılabilir. Bölümler halinde de olsa 10 günden aşağı olacak şekilde yıllık izin kullandırılamaz.
İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz ve hafta tatili günleri yıllık izin süresinden sayılmazlar.
İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır. Yıllık ücretli iznin kullandırılıp kullandırmadığı konusundaki ispat yükü işveren üzerindedir. İşveren yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri veya eşdeğer bir belge ile kanıtlamalıdır.
Alt işverenlik ilişkisinde asıl işverene, alt işveren işçilerinin yıllık izinlerinin kullandırılıp kullandırılmadığıyla ilgili denetim yükümlülüğü getirilmiştir. Buna göre asıl işveren, alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmek ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlamakla alt işveren ise tutmak zorunda olduğu yıllık ücretli izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene vermekle yükümlüdür.
Yıllık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?
İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. İşçinin normal ücreti kural işin görülmesinden sonra ödenirken, yıllık izin dönemine denk gelen ücreti peşin olarak ödenmek zorundadır.
İşçinin yıllık izin ücreti çıplak ücreti üzerinden ödenir.
İşçi yıllık ücretli izinde olduğu dönemde başka bir işte ücret karşılığında çalışamaz. İşçinin yıllık ücretli izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Kullanılmayan yıllık izin sürelerine ait ücret, işçinin son ücreti üzerinde üzerinden ödenir.
Yıllık izin hakkının ücrete dönüşmesi için iş sözleşmesinin sona ermesi zorunludur. İş sözleşmesi devam ederken kullandırılmayan yıllık izin ücreti talep edilemez. Kullanılmayan yıllık izin sürelerine ilişkin ücretin ödenmesinde, iş sözleşmesinin ne şekilde veya kim tarafından sona erdirildiğinin bir önemi bulunmaz. İş sözleşmesi sona ermişse işçi her durumda kullanmadığı yıllık izin sürelerine ilişkin ücrete hak kazanır.
Yıllık İzin Ücreti Alacağı Zamanaşımına Tabi Mi?
Yıllık izin ücreti alacağı 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Bu süre iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Nesrin KOŞAR
