Yaptırım Ne Demek?
Yaptırım; ceza hukuku anlamında; suç oluşturan eylemleri işleyenlere karşı devletin kanunla belirlediği ve mahkeme kararıyla uyguladığı hukuksal ve maddi sonuçlardır.
Türk Ceza Kanunu’nda yaptırım olarak ceza ve güvenlik tedbirleri düzenlenmiştir.
Ceza Yaptırımı
Ceza, suç işleyen kişilere kusurları oranında sınırlamalar getiren ve ancak kanunla belirlenen ve yargı kararı ile uygulanan yaptırımdır.
Cezanın Nitelikleri Nelerdir?
Ceza yaptırımının nitelikleri şunlardır:
- Ceza için işlenmiş bir suçun varlığı gerekmektedir çünkü suçsuz ceza olmaz.
- Ceza yaptırımı yalnızca kanun ile konulabilir.
- Cezada şahsilik ilkesi geçerlidir. Ceza, yalnızca suç işleyen kişi üzerinde etkisini gösterir.
- Ceza, insan onuruyla bağdaşır olmalıdır.
- Ceza yaptırımının sonuçları yönünden onarılabilir ve geri alınabilir olmalıdır.
- Cezanın amacı suçlunun ıslah edilmesi olduğundan ceza yaptırımının suçluyu yeniden topluma kazandırmaya elverişli olması gerekmektedir.
Cezalar hapis cezası ve adli para cezası olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Hapis Cezası ve Türleri
Türk Ceza Kanununda üç tür hapis cezası düzenlenmiştir. Bunlar:
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası
- Müebbet hapis cezası
- Süreli hapis cezası
Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası Nedir?
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası Türk Ceza Kanunu madde 47’de düzenlenmiş olup; hükümlünün yaşamı boyunca devam eden, mevzuatta belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilen hapis cezasıdır.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, yüksek güvenlikli kapalı ceza ve infaz kurumlarında çektirilir. Ağırlaştırılmış hapis cezasından mahkum olanlar 30 yılını infaz kurumunda çekmeleri akabinde koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.
Müebbet Hapis Cezası Nedir?
Müebbet hapis cezası; hükümlünün yaşamı boyunca devam eden hapis cezasıdır. Müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar yirmi dört yılını infaz kurumunda çektikten sonra koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.
Süreli Hapis Cezası Nedir?
Süreli hapis cezası; bir aydan az yirmi yıldan fazla olmayan mahkeme kararında gösterilen süre boyunca uygulanan hapis cezasıdır. Bir yıl ve daha az süreli hapis cezalarına kısa süreli hapis cezaları; bir yıldan fazla hapis cezalarına uzun süreli hapis cezaları denir.
Kısa süreleri hapis cezaları seçenek yaptırıma çevrilebilmektedir, bu sebeple önemlidir.
Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar
Kısa süreli hapis cezaları Türk Ceza Kanunu madde 50 düzenlemesi ile kısa süreli hapis cezasına çevrilebileceği öngörülmüştür. Bu hususta dikkat edilecekler:
- Suçlunun kişiliği,
- Suçlunun sosyal ve ekonomik durumu,
- Suçlunun yargılama sürecinde duyduğu pişmanlık
- Suçun işlenmesinin özellikleridir.
Kısa Süreli Hapis Cezası Yerine Uygulanabilecek Seçenek Yaptırımlar
Kısa süreli hapis cezası yerine uygulanabilecek seçenek yaptırımlar Türk Ceza Kanunu madde 50’de düzenlenmiştir. Kısa süreli hapis cezasının çevrilebileceği seçenek yaptırımlar:
- Adli para cezası,
- Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin ile tamamen giderilmesi,
- En az iki yıl süreyle bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmek,
- Mahkum olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya,
- Ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanmak,
- Gönüllü olma koşuluyla yararlı bir işte çalıştırılmak yaptırımlarına çevrilebilir.
Kural olarak seçenek yaptırımlara çevirmek hakimin takdirindedir. İstisna olarak daha önce hapis cezasına mahkum edilmemiş olmak koşuluyla; mahkum olunan ceza otuz gün veya daha az süreli hapis cezasıysa veya eylemi işlediği tarihte on sekiz yaşını bitirmemiş ve altmış beş yaşını bitirmiş bulunanların aldıkları bir yıl ve daha kısa süreli hapis cezasını seçenek yaptırımlara çevirmek zorundadır.
Kısa Süreli Hapis Cezasından Çevrilen Seçenek Tedbirlerin Yerine Getirilmemesi
Kısa süreli hapis cezasının seçenek tedbirlere çevrilip Cumhuriyet savcılığınca yapılan tebligata rağmen otuz gün içerisinde seçenek tedbirin gerekleri yerine getirilmezse infaz yargıçlığı hapis cezasının kısmen veya tamamen infazına karar verir.
Kısa süreli hapis cezasından çevrilen adli para cezasının ödenmemesi halinde ise doğrudan hükmolunan adli para cezasının ödenmemesine ilişkin hükümler uygulanacaktır.
Hapis Cezasının Konutta Yerine Getirilmesi Nedir?
Hapis cezasının konutta çektirilmesine infaz yargıcı tarafından şu durumlarda karar verilebilir:
- Kadın, çocuk veya altmış beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkum oldukları toplam bir yıl hapis cezaları,
- Yetmiş yaşını bitirmiş kişilerin mahkum oldukları toplam iki yıl hapis cezaları,
- Yetmiş beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkum oldukları toplam dört yıl veya daha az süreli hapis cezalarında, hapis cezasının konutta çektirilmesine karar verilebilir.
Adli Para Cezası Nedir?
Adli para cezası, kişinin suç işlediği sabit olması halinde kanunda belirtilen suçlarda yasal sınırlar içerisinde bir miktar parayı Devlet hazinesine ödenmesidir.
Adli para cezası beş günden az ve yedi yüz otuz günden fazla olamaz.
Kişinin ekonomik ve kişisel durumları göz önünde bulundurularak hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak kaydıyla adli para cezasının ödenmesi hususunda kişiye süre verilir.
Adli para cezasının taksitle ödenmesine karar verilmişse; taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz.
Adli Para Cezasının Ödenmemesi
Cumhuriyet savcılığı tarafından adli para cezasının ödenmesi için hükümlüye otuz günlük süre verilir. Hükümlü tarafından adli para cezasının ödenmemesi halinde Cumhuriyet savcısı kararı ile ödenmeyen kısım hapis cezasına çevrilebilir veya kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilebilir.
Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.
Stj. Av. Ebrugül KOÇAK & Av. Ahmet EKİN
