Yabancıların Çalışma İzni

Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca, Türkiye’de çalışmak isteyen yabancılar, çalışmaya başlamadan önce kural olarak çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti almak zorundadırlar. Yabancıların çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti olmaksızın Türkiye’de çalışmaları veya çalıştırmaları yasaktır.

Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalarda çalışma izni almadan çalışabileceği belirtilen yabancılar için çalışma izni şartı aranmamaktadır.

Bir başka istisna ise 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28. Maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddede, mavi kartlıların, madde hükmünde sayılan istisnalar dışında, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam edecekleri hüküm altına alınmıştır.

Çalışma İzni Başvuru Usulü

Çalışma izni ve çalışma izni muafiyeti için yurt dışından ve yurt içinden başvuru yapılması mümkündür. Yurtiçinden başvurular doğrudan Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına yapılmaktadır. Yurtdışından yapılacak başvurular ise yabancının bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri veya başkonsolosluklarına yapılacaktır.

Başvurular bizzat kişi tarafından yapılabileceği gibi yetkili aracı kurumlar tarafından da yapılabilir.

Başvurular 30 gün içinde tamamlanır. Bir eksik bilgi veya belge olması halinde, bu eksiklikler tamamlanıncaya kadar, başvurunun değerlendirilmesi ertelenir.

Erteleme süresi mücbir sebep bulunmadıkça 30 günü aşamaz. Erteleme süresi sonunda eksiklikler tamamlanmazsa başvurular reddedilir.

Yurtdışından yapılan başvuru yapan kişilerin başvuruları kabul edildiği takdirde çalışma izninin başladığı tarihten itibaren 6 ay içinde Türkiye’ye gelmek zorundadır. Söz konusu süre içerisinde Türkiye’ye gelmeyen yabancının çalışma izni iptal edilir.

Ön İzin

Mesleki yeterlilik ve uzmanlık gerektiren bazı mesleklerde çalışacak yabancılar için çalışma izni başvurularında ilgili Bakanlıklardan ön izin alınması koşulu mevcuttur.

Yabancılar hizmet sunacakları meslekleri için gerekli nitelik ve uzmanlığa sahip olup olmadıklarının ilgili kamu otoritelerince etkin bir şekilde değerlendirilebilmesidir.

Ön izin alınması şartı getirilmiş meslekler ve yabancılar; sağlık hizmetleri, eğitim hizmetleri, öğretim elemanları ve Ar-Ge personelidir.

Çalışma İzni Başvurularının Değerlendirilmesine İlişkin Esaslar

Çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde uygulanacak olan esaslar; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından belirlenen “uluslararası işgücü politikası”, ilgili kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının görüşleri ve “Çalışma izni puanlama sistemi”’dir.

Çalışma İzni Başvurularında Ret Sebepleri Nelerdir?

Çalışma izni başvuruları birçok sebepten dolayı reddedilebilmektedir. Aşağıda ret sebeplerin en önemleri sayılmıştır:

• Uluslararası işgücü politikasına uygun olmayan,
• Sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapılan,
• Yabancı istihdam edilmesine ilişkin gerekçesi yeterli görülmeyen,
• Diğer kanunlarda Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve meslekler için yapılan,
• Gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancılara ilişkin olan,
• Bakanlıkça belirlenen değerlendirme kıstaslarını karşılamayan,
• Türkiye’ye girişi yasaklı olduğu, vize verilmeyecek yabancılardan olduğu ve hakkında sınır dışı etme sebepleri bulunduğu İçişleri Bakanlığınca bildirilen yabancılara ilişkin olan,
• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin olan,
• Kanuni süresi içinde yapılmayan veya eksiklikleri tamamlanmayan çalışma izni başvuruları reddedilmektedir.

Çalışma İzni Türleri Nelerdir?

Çalışma izni türleri şunlardır:

• Süreli çalışma izni,
• Süresiz çalışma izni,
• Bağımsız çalışma izni,
• Turkuaz kart,
• İstisnai çalışma izni.

Süreli Çalışma İzni

Süreli çalışma izni; yabancının hizmet akdinin veya işin süresine göre, belirli bir işverene ait, belirli bir işyeri veya işletmede veya aynı işverenin aynı iş kolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak üzere ilk başvuruda en çok 1 yıl geçerli olmak üzere verilmektedir.

İlk uzatma başvurusunda en çok 2 yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok 3 yıla kadar uzatılabilir.

Süresiz Çalışma İzni

Süresiz çalışma izni verilecek yabancılar; uzun dönem ikamet iznine sahip yabancılar ve Türkiye’de en az 8 yıl kanuni çalışması olan yabancılardır.

Süresiz çalışma iznine sahip yabancılar; askerlik yapma yükümlülüğü, seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme hariç, sosyal güvenliğe ilişkin mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanacaklardır.

Bağımsız Çalışma İzni

Türkiye’de bağımsız, kendi ad ve hesabına çalışmak isteyen yabancılara verilen çalışma izni türüne bağımsız çalışma izni denilmektedir.

Bağımsız çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde, yabancının; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’de faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ve Bakanlıkça belirlenecek diğer hususlar dikkate alınacaktır.

Turkuaz Kart

Turkuaz Kart, yabancıya Türkiye’de süresiz çalışma ve ikamet hakkı veren, yakınına ise sadece ikamet hakkı veren belgedir.

Yabancının eşi ile bakmakla yükümlü olduğu çocuklar Turkuaz Kart sahibinin yakını statüsünde sayılmaktadır. Dolayısıyla yabancının eşi ile ergin olmayan çocukları da bu durumda süresiz oturum iznine sahip olacaktır. Nitelikli yatırımcı ve nitelikli iş gücünü Türkiye’ye çekmek amacıyla Turkuaz Kart sistemi oluşturulmuştur.

Turkuaz Kart verilebilecek yabancılar Turkuaz Kart Yönetmeliğin 5. Maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu madde uyarınca turkuaz kart;

• Eğitim düzeyi, ücreti, mesleki bilgisi ve deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri nitelikleri itibarıyla yüksek nitelikli işgücü olarak değerlendirilen,
• Yatırım veya ihracat düzeyi, sağlayacağı istihdamın büyüklüğü, bilimsel ve teknolojik gelişmeye yaptığı katkı ve benzeri özellikleri itibarıyla yüksek nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen,
• Bilimsel ve teknolojik gelişmeye katkı sağlayan veya bilim, sanayi ve teknoloji alanlarında uluslararası düzeyde ülke menfaatleri açısından stratejik kabul edilen çalışmalar ve araştırmalar yapan bilim insanı veya araştırmacı,
• Kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetler açısından uluslararası düzeyde başarılı olan,
• Türkiye’nin veya Türk kültürünün uluslararası tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan, Türkiye’nin milli menfaatlerine ilişkin hususlarda uluslararası düzeyde faaliyette bulunan yabancılara verilebilir.

İstisnai Çalışma İzni

İstisnai çalışma izni verilebilecek yabancılar şunlardır:

• Eğitim düzeyi, ücreti, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri özellikleri itibarıyla nitelikli işgücü olarak değerlendirilen,
• Bilim ve teknolojiye katkısı, yatırım veya ihracat düzeni, sağlayacağı istihdamın büyüklüğü ve benzeri özellikleri itibarıyla nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen,
• Belirli bir süre için işveren tarafından Türkiye’de gerçekleştirilen bir projede istihdam edilen,
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı,
• Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşı,
• Bakanlık tarafından Türk soylu olduğu bildirilen,
• Mülteci, şartlı mülteci, geçici koruma sağlanan, vatansız veya insan ticareti mağduru,
• Türk vatandaşı ile evli ve eşiyle Türkiye’de evlilik birliği içinde yaşayan,
• Alanındaki başarası ile uluslararası düzeyde temayüz etmiş olarak bilimsel, kültürel, sanatsal veya sportif amaçla Türkiye’ye gelen yabancılardır.

Çalışma İzni Muafiyeti

Çalışma izni muafiyeti kapsamında olan yabancılar, çalışma izni muafiyet belgesi almak kaydıyla çalışabileceklerdir. Başvuru usulü ve değerlendirilmesinde çalışma iznine uygulanan usul uygulanmaktadır.

Kimler Çalışma İzni Muafiyeti Kapsamında Yer Alır?

Çalışma izni muafiyeti kapsamında kalanlar şunlardır:

• TTK’ya göre kurulmuş anonim şirketlerin Türkiye’de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyesi,
• TTK’ya göre kurulmuş diğer şirketlerin yönetici sıfatı olmayan ortakları,
• Türkiye’de faaliyetleri 180 gün içinde 90 günü geçmeyen sınır ötesi hizmet sunucuları,
• 1963 tarihli Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi kapsamında bağlı birim sayılan okul, kültür ve din kurumlarında görevli yabancılar,
• Yabancı ülkelerin Türkiye’deki diplomatik ve konsüler temsilciliklerinde ve Türkiye’deki uluslararası kuruluşlarda yukarıda sayılan görevleri yapanların eş ve çocukları ve özel hizmetlerinde çalışan yabancılar.

Çalışma İzni Muafiyetinin Geçerliliği ve İptali

Çalışma izni ve muafiyeti sürenin sonra ermesi veya Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından iptal edilmesi olmak üzere iki durumda geçerliliğini kaybeder.   

Çalışma izni ve muafiyetinin iptal sebepleri aşağıda sayılmıştır:

• Çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin geçerlilik tarihinden itibaren altı ay içinde Türkiye’ye gelmemesi,
• İçişleri Bakanlığı veya Dışişleri Bakanlığının uygun görüşünün bulunması hali hariç, pasaportun veya pasaport yerine geçen belgesinin geçerlilik süresinin uzatılmaması,
• Kanunda belirtilen hükümlere aykırı olarak çalıştığının tespiti,
• Çalışmanın herhangi bir nedenle sona ermesi,
• Sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapıldığının tespiti,
• Turkuaz Kart kapsamında olması ve geçiş süresi içinde talep edilen bilgi ve belgelerin sunmaması ya da bunların niteliklerinin kaybettiğinin anlaşılması,
• Türkiye’ye girişine izin verilmeyecek, vize verilmeyecek ve hakkında sınır dışı etme kararı alınabilecek yabancılardan olduğunun İçişler Bakanlığınca bildirilmesi,
• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülenler,
• Süreli çalışma izinlerinde aralıksız olarak altı aydan, bağımsız ve süresiz çalışma izinlerinde ise aralıksız olarak bir yıldan uzun süre Türkiye dışında kalması.

Çalışma İzni ile İlgili Karşı Yargı Yolu

Çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti başvurusunun reddi ve düzenlenen belgelerin iptali kararları başvuru sahiplerine tebliğ edilir.

Bu kararlara karşı ilgililer tarafından tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlığa itiraz edilebilir. İtirazın reddedilmesi halinde ise idari yargı yoluna başvurulabilir.

Yabancılar Hukuku, oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Yabancılar Hukukuna ilişkin olarak herhangi bir hukuki destek talebiniz bulunması halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN