Yabancılarda İkamet İzni

İkamet ve seyahat özgürlüğü Anayasa’da güvence altına alınmış temel bir haktır. Anayasa’nın 23. maddesine göre, “Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.”

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda da yabancıların Türkiye’de ikamet, seyahat ve yerleşme özgürlüğüne ilişkin düzenlemeler mevcuttur. Ancak yabancıların ikametine ve seyahatine ilişkin kanuni sınırlamalar özel kanunlarla getirilmiş olup bu hürriyetleri birtakım sınırlandırmalara tabi tutulmuştur.

Yabancıların Türkiye’de İkametine İlişkin Özel Hükümler

Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeler Kanununa göre birinci derece kara askeri yasak bölgelerde görevliler dışında kimse giremez ve oturamaz.

Yabancıların geçici olarak bu bölgeye girmeleri ve oturmaları Genelkurmay Başkanlığının iznine bağlıdır. Birinci derecede yasak bölge sınırından başlayarak 5-15 km uzaklıktan seçilen noktalardan geçirilen hatta ikinci derecede askeri yasak bölgeler denilmektedir.

Bu bölgede Türk vatandaşların oturmaları, seyahat etmeleri, zirai faaliyetler, meslek ve sanat icar etmeleri serbest olup yabancıların ancak izin alarak bu bölgelere girmeleri, oturmaları veya çalışmaları mümkündür.

Köy Kanununun 88. Maddesine göre ise, yabancılar köylerde ikamet etmek için, İçişleri Bakanlığı’nın iznini almak zorundadırlar.

İkamet İzni

Türkiye’de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da 90 günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almak zorunluluğu mevcuttur.

İkamet İznine Başvuru Usulü

İkamet izni başvuruları Türkiye dışından veya Türkiye içinde yapılmakta olup Türkiye dışından yapılacak ikamet izni başvuruları yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk konsoloslarına yapılır. Ancak son değişiklikle birlikte birçok aracı kurumlar oluşturulmuştur. Bu aracı kurumlara da ikamet iznine ilişkin başvuruda bulunabilir.

Başvurular Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından en geç 90 gün içerisinde sonuçlandırılır.

Başvurucuların dikkat etmesi gerektiği husus, pasaport veya pasaport yerine geçen belgelerin mutlaka talep ettikleri ikamet iznini süresinden en az 60 gün daha uzun süreli olmasıdır.

YUKK 22. maddesinde Türkiye içinden ikamet izni başvurusu yapma imkânı tanınan kişiler sayılmıştır.

İkamet İzninin Süresi ve Uzatılması

İkamet izninin süresi her bir ikamet izni türü bakımından farklılık göstermektedir Ancak ikamet izin süresi pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin geçerlilik süresinden 60 gün daha kısa süreli olacaktır.

Uzatma başvuruları Valiliklere yapılır. Uzatma başvurusu en erken ikamet izni süresinin dolmasına 60 gün kala yapılabilmektedir.

İkamet İzninden Muafiyet

Aşağıda sayılan yabancılar için ikamet izni almaksızın Türkiye’de oturmalarına imkân tanınmıştır:

• 90 güne kadar süreli vize ile Türkiye’ye gelen veya vizeden muaf tutulanlar
• Vatansız Kişi Kimlik Belgesi’ne sahip olan kişiler
• Türkiye’de görevli diplomasi ve konsolosluk memurları ve Dışişleri Bakanlığınca bildirilen aile üyeleri
• Uluslararası kuruluşların, Türkiye temsilciliklerinde çalışanlar
• Uluslararası anlaşmalarla ikamet izninden muaf tutulanlar
• Mavi kartlılar
• Göçmen Belgesine sahip olan yabancılar
• Mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü sahipleri
• Çalışma izni alan yabancılar

Çalışma İzni, İkamet İzni Yerine Sayılır Mı?

Kural olarak bir yabancının Türkiye’de 90 günden fazla kalabilmesi için ikamet izni alması gerekmektedir.

Çalışma izni veya çalışma izni muafiyet belgesi ikamet izni sayılacağından bu belgelerin bulunması halinde ayriyeten ikamet iznine başvurma gereği duyulmayacaktır.

İkamet İzni Çeşitleri Nelerdir?

İkamet izin türleri kısa dönem, aile, öğrenci, uzun dönem, insani ve insan mağduru ikamet izni olmak üzere beşe ayrılmaktadır.

Kısa Dönem İkamet İzni Nedir?

Kısa dönem ikamet izni alma sebepleri aşağıda sayılmıştır:

• Türkiye’de bilimsel araştırma amacıyla gelenler,
• Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlar,
• Türkiye’de ticari bağlantı veya iş kuracaklar,
• Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar,
• Turizm amaçlı kalacak olanlar,
• Kamu sağlığını tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecek olanlar,
• Adli veya idari makamların talep veya kararlarına bağlı olarak Türkiye’de kalması gerekenler,
• Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçecek olanlar,
• Türkçe öğrenme kurslarına katılacak olanlar,
• Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacak olanlar,
• Türkiye’de yükseköğretimi tamamlayıp, altı ay içinde müracaat edenler,
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları.

Kısa dönem ikamet izni talep eden yabancı kısa dönem ikamet almak için sayılan sebeplerden birini ileri sürerek başvuruda bulunur.

Kısa dönem ikamet izni her defasında en fazla ikişer yıllık sürelerle verilmektedir.

Yabancı mutlaka gerekli belgeleri ibraz etmeli, Türkiye’de kalacağı adresi, genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmalı, gerekli görüldüğü takdirde adli sicil kaydını ibraz etmeli ve Türkiye’ye girişlerine izin verilmeyecek kişilerden olmamalıdır.

Aile İkamet İzni Nedir?

Aile ikamet izni destekleyicinin aile üyelerine verilmektedir. Destekleyici olarak nitelendirilen kişiler ise:

• Türk vatandaşları,
• Mavi kartlı yabancılar,
• Mülteci ve ikincil koruma statüsü sahibi yabancılar,
• İkamet iznine sahip en az 1 yıldır Türkiye’de kalan yabancılardır.

Aile ikamet iznine başvurabilecek kişiler destekleyicinin yabancı eşi, kendisinin veya eşinin ergin olmayan veya bağımlı çocuklarıdır.

Destekleyici aile üyelerine geçindirebilecek gelirine sahip olmalı ve aile üyelerine barınma şartlarını sağlamalıdır. Aile üyelerine mutlaka sağlık sigortası yaptırılmalıdır.

Aile üyeleri içinde birtakım şartlar aranmaktadır. Bunlar:

• Destekleyici ile birlikte yaşıyor olmak
• Evliliği aile ikamet izni almak amacıyla yapmamış olmak
• Eşlerden her biri için 18 yaşını doldurmuş olmak
• Türkiye’ye girişine izin verilmeyecek yabancılardan olmamak

Öğrenci İkamet İzni Nedir?

Öğrenci ikamet izni, Türkiye’de bir yükseköğrenim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans veya doktora öğrenimi görecek olan yabancılara verilecek izin türüdür.

Kamu kurum ve kuruluşları aracılığıyla gelerek Türkiye’de öğrenim gören yabancılara, öğrenim boyunca ikamet izni verilmektedir. Yabancının öğrenci olması, kalacağı adresin belirli olması ve Türkiye’ye girmesi yasak kişilerden olmaması öğrenci ikamet izni için yeterlidir.

Uzun Dönem İkamet İzni Nedir?

Uzun dönem ikamet iznini sadece en az 8 yıl kesintisiz olarak Türkiye’de ikamet etmiş yabancılar alabilmektedirler. Bunun yanında ayriyeten yabancı son 3 yıl içerisinde sosyal yardım almamış olması, geçimi için yeterli ve düzenli gelirinin olması, geçerli sağlık sigortasının olması ve kamu düzenine tehdit oluşturmaması gerekmektedir.

Sağlık, eğitim ve ülkesindeki zorunlu kamu hizmeti dışında bir nedenle kesintisiz bir yıldan fazla süreyle Türkiye dışında bulunanların uzun dönem ikamet izinleri iptal edilecektir.

İnsani İkamet İzni Nedir?

İnsani ikamet izni, korunmaya ihtiyaç duyan yabancıların Türkiye’de yasal olarak oturmalarını sağlayan bir izin olarak ifade edilir.

Hangi Durumlarda İnsani İkamet İzni Verilir?

İnsani ikamet izni, şu durumlarda verilir:

• Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda
• Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı halde yabancıların Türkiye’den ayrılmaları makul ve mümkün görülmeyen durumlarda
• Tedavileri devam eden veya ciddi sağlık sorunlar yaşayanlar
• Sınır dışı edilme kararlarına karşı yargı yoluna başvuran yabancılara
• Ülke menfaatleri doğrultusunda Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gerekenler
• Olağanüstü durumlarda

İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni Nedir?

İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri ve yetkililerle işbirliği yapıp yapmayacaklarına karar verebilmeleri amacıyla valiliklerce 30 gün süreli olarak insan ticareti mağduru ikamet izni verilebilir.

İnsan ticareti mağduru ikamet izni, en fazla altı ay olarak uzatılabilmektedir. Toplam süre üç yılı geçemez.

Yabancılar Hukuku, oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Yabancılar Hukukuna ilişkin olarak herhangi bir hukuki destek talebiniz bulunması halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN