Vesayet Davası ve Vasi Tayini

Vesayet tayini, velayet altında bulunmayan küçüklerin ve istisnai olarak velayet altına alınmamış bazı erginlerin, hakkında 1 yıl ve daha uzun süreli hapis cezasına hükmedilmiş kişilerin yasal haklarının ve malvarlıklarının koruma altına alındığı hukuki düzenlemedir. Vesayet işleminin gerçekleşmesi için araştırma yapılarak bir kişinin vasi olarak atanması gerekir. Bu sebeple vesayet davalarına vasi davaları da denmektedir.

Vasi Tayinini Kim İsteyebilir?

Vasi tayinini kişinin kendisi, akrabası veya yakını talep edebilir. Talep edilebileceği gibi idari makamlar kişiye kendiliğinden vasi atanması talebinde bulunabilirler;

Görevlerini yaparlarken vesayet altına alınmayı gerekli kılan bir durumun varlığını öğrenen idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.

Kişinin bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya alması durumunda cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başladığını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.

Hangi Durumda Vasi Tayin Edilir?

Türk Medeni Kanunu madde 404,405,406 ve 407’de vesayet gerektiren haller düzenlenmiştir. 408.maddede ise kişinin kendi rızasıyla vesayet altına alınmasına bağlı olan kısıtla düzenlenmiştir. İlgili madde hükmüne göre vasi tayin edilmesi gereken durumlar;

• Küçüklük,
• Kısıtlama,
• Özgürlüğü bağlayıcı ceza,
• İsteğe bağlı olarak.

Şeklindedir.

Vasi Tayini Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?

Vesayet altına alınacak kişiden mahkeme tarafından istenen sağlık raporunun ve toplanması gereken diğer evrakların tamamlanması süresine ve mahkemelerin iş yüküne göre değişiklik göstermektedir.

Yaş Küçüklüğü Nedeniyle Vesayet

Yaş küçüklüğü nedeniyle vesayet, Türk Medeni Kanunu m.404’de “Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır.” şeklinde düzenlenmiştir. İlgili madde kapsamında küçüğün anne ve babasının her ikisinin de öldüğü hallerde ya da velayet ana ve babanın her ikisinden kaldırılırsa çocuğa vasi atanmaktadır. Velayet kendisinde olan ana veya babanın ölmesi halinde velayet kendiliğinden diğer ana ya da babaya geçmemektedir. Gerekirse vasi tayin edilebilmektedir.

• Velâyete sahip ana veya babanın yeniden evlenmesi, velâyetin kaldırılmasını gerektirmez. Ancak, çocuğun menfaati gerektirdiğinde velâyet sahibi değiştirilebileceği gibi, durum ve koşullara göre velâyet kaldırılarak çocuğa vasi de atanabilir.(TMK M.349)
• Evlenmenin ölüm ile sona ermesi halinde küçük üzerindeki velayet, yetkili mahkeme tarafından velayet kaldırılmadığı ya da sağ olduğu müddetçe sağ kalan eşe aittir.
• Ana ve baba evli değilse velâyet anaya aittir. Ana küçük, kısıtlı veya ölmüş ya da velâyet kendisinden alınmışsa hâkim, çocuğun menfaatine göre, vasi atar veya velâyeti babaya verir.(TMK M.337)
• Yasal sebep bulunmaksızın rıza alınmamışsa, rızası alınması gereken kişiler, küçüğün menfaati bunun sonucunda ağır biçimde zedelenmeyecekse, hâkimden evlâtlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilirler.(TMK M.317)
• Evlât edinme esasa ilişkin diğer noksanlıklardan biriyle sakatsa, Cumhuriyet savcısı veya her ilgili evlâtlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilir.(TMK M.318)

Kısıtlanma Nedeniyle Vesayet

Türk Medeni Kanunu’nun öngördüğü kısıtlanma sebepleri;

• Akıl hastalığı ve akıl zayıflığı (TMK m.405),
• Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim (m.406),
• Özgürlüğü bağlayıcı ceza (m.407),
• Yaşlılık, sakatlık, deneyimsizlik veya ağır hastalık sebebiyle kısıtlama talebidir.(m.408)

Vesayet Davasına Bakmaya Yetkili ve Görevli Mahkeme

Vesayet işlemlerinde yetkili mahkeme Türk Medeni Kanunu m.411’de düzenlenmiştir. İlgili madde uyarınca vesayet işlerinde yetki küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet dairelerine aittir. Görevli vesayet makamı ise sulh hukuk mahkemesi, denetim makamı ise asliye hukuk mahkemesidir.

Vesayet Makamından İzin Alınması Gereken Durumlar

TMK Madde 462- Aşağıdaki hâllerde vesayet makamının izni gereklidir:

1. Taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi ve bunlar üzerinde başka bir aynî hak kurulması,
2. Olağan yönetim ve işletme ihtiyaçları dışında kalan taşınır veya diğer hak ve değerlerin alımı, satımı, devri ve rehnedilmesi,
3. Olağan yönetim sınırlarını aşan yapı işleri,
4. Ödünç verme ve alma,
5. Kambiyo taahhüdü altına girme,
6. Bir yıl veya daha uzun süreli ürün ve üç yıl veya daha uzun süreli taşınmaz kirası sözleşmeleri yapılması,
7. Vesayet altındaki kişinin bir sanat veya meslekle uğraşması,
8. Acele hâllerde vasinin geçici önlemler alma yetkisi saklı kalmak üzere, dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato yapılması,
9. Mal rejimi sözleşmeleri, mirasın paylaştırılması ve miras payının devri sözleşmeleri yapılması,
10. Borç ödemeden aciz beyanı,
11. Vesayet altındaki kişi hakkında hayat sigortası yapılması,
12. Çıraklık sözleşmesi yapılması,
13. Vesayet altındaki kişinin bir eğitim, bakım veya sağlık kurumuna yerleştirilmesi,
14. Vesayet altındaki kişinin yerleşim yerinin değiştirilmesi.

TMK Madde 463- Aşağıdaki hâllerde vesayet makamının izninden sonra denetim makamının da izni gereklidir:

1. Vesayet altındaki kişinin evlât edinmesi veya evlât edinilmesi,
2. Vesayet altındaki kişinin vatandaşlığa girmesi veya çıkması,
3. Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması, 4. Ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması,
4. Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması,
5. Küçüğün ergin kılınması,
6. Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması. 

Vesayetin Sona Ermesi 

Vesayet 3 şekilde sona ermektedir;

Vesayeti Gerektiren Sebeplerin Ortadan Kalkmasına Bağlı Olarak Vesayetin Sona Ermesi

Vesayeti gerektiren sebeplerin ortadan kalkmasına bağlı olarak vesayetin sona erdiği haller;

• Vesayetin kendiliğinden sona ermesi,
• Vesayetin mahkeme kararı ile sona ermesi,

Şeklindedir.

Vasilik Görevinin Sona Ermesi

Vasilik görevinin sona erdiği haller;

• Vasinin ölümü,
• Vasinin ehliyetsiz hale gelmesi,
• Kasıtlı işlenmiş suçtan hapse mahkumiyet,
• Vesayetin kendiliğinden sona ermesi,
• Vasinin görev süresinin dolması

Şeklindedir.

Vasinin Görevden Alınması

Türk Medeni Kanunu m.483’e göre ; Vasi, görevini ağır surette savsaklar, yetkilerini kötüye kullanır veya güveni sarsıcı davranışlarda bulunur ya da borç ödemede acze düşerse, vesayet makamı tarafından görevden alınır. Vasinin görevini yapmakta yetersizliği sebebiyle vesayet altındaki kişinin menfaatleri tehlikeye düşerse, vesayet makamı kusuru olmasa bile vasiyi görevden alabilir.

Vasinin Görevleri

Vasinin görevleri;

• Defter tutma,
• Değer taşıyan eşyaların saklanması,
• Menkullerin satımı,
• Aktiflerin değerlendirilmesi;

A. Paraların yatırılması,

B. Sermaye yatırımlarının dönüştürülmesi,

C. Ticari ve sınai işletmeler,

D. Taşınmazların durumu

Şeklindedir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mervenur ÖZKAN