Vasiyetname Nedir?
Vasiyetname, bir kişinin mal varlığının dağıtılması ve son isteklerinin belirlenmesi amacıyla yazılı veya sözlü olarak ifade ettiği beyanlardır.
Türk Medeni Kanunu‘nun 4721 sayılı maddesi olan madde 502’ye göre vasiyet yapabilmek için kişinin ayırt etme gücüne sahip olması ve 15 yaşını doldurmuş olması gerekmektedir. Vasiyetname düzenlerken belirli kanuni şekil şartlarının yerine getirilmesi gerekmektedir.
Türk Medeni Kanunu’na göre vasiyetname üç farklı şekilde yapılabilir:
Resmi Vasiyetname (TMK madde 532-537)
El Yazılı Vasiyetname (TMK madde 538)
Sözlü Vasiyetname (TMK madde 539-541)
Bu kanuni şekil şartlarına uyulması, vasiyetnamenin geçerliliği açısından önemlidir ve vasiyetin istenen şekilde yerine getirilmesini sağlar. Bu şekil şartlarının dışında düzenlenen vasiyetnameler yasal olarak geçerli olmayabilir.
Resmi Vasiyetname Nedir?
Resmi vasiyetname, iki tanığın katılımıyla resmi bir memur tarafından düzenlenir. Bu memur, sulh hakimi, noter veya kanunla bu yetkiye sahip diğer bir görevli olabilir. Mirasbırakan, isteklerini resmi memura bildirir. Daha sonra memur, vasiyetnameyi yazarak veya yazdırarak mirasbırakana okur. Mirasbırakan vasiyetnameyi okuduktan sonra imzalar ve memur da vasiyetnameye tarih koyarak imzalar. Ardından mirasbırakan, vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan eder.
Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılamayacak bazı kişiler bulunmaktadır. Bunlar; fiil ehliyeti bulunmayanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bunların eşleridir. Ayrıca, resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz.
Türk Medeni Kanunu’nun 535. maddesi, mirasbırakanın vasiyetnameyi okuyamadığı veya imzalayamadığı durumlarda nasıl bir yol izleneceğini düzenlemektedir. Buna göre, mirasbırakan vasiyetnameyi okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder. Tanıklar, bu beyanı doğrulayarak vasiyetnameye imza atarlar.
El Yazılı Vasiyetname Nedir?
El yazılı vasiyetname, TMK md. 538’de düzenlenmiştir. El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. Mirasbırakan el yazılı vasiyetname metninin tümünü kendi el yazısı ile yazması ve tarih atması gerekir. Başkasına yazdırılan vasiyetname geçerli olmaz. Buradan da anlaşılacağı üzere ancak okuma yazma bilen kişiler bu tür vasiyetnameyi düzenleyebilir. Okuma yazma bilmeyen kişilerin bu tür vasiyetnameyi düzenleyebilmeleri mümkün değildir.
Burada önemli bir hususta imza yerine parmak izinin basılmasının geçerli olup olmayacağıdır. Bu tür vasiyetnamede kişinin el yazısı ile imza atması gerekmektedir. Herhangi bir parmak izinin basılması veya kaşe vb. gibi şeyler vasiyetnameyi geçerli hale getirmez. El yazılı vasiyetname düzenlendikten sonra , saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.
Sözlü Vasiyetname Nedir?
Sözlü vasiyetname, mirasbırakanın olağanüstü durumlar nedeniyle resmi veya el yazılı vasiyetname düzenleyemeyecek durumda olduğu zamanlarda başvurulan bir yöntemdir. Bu durumların varlığı ve diğer vasiyetname türlerinin yapılmasının mümkün olmaması sözlü vasiyetnamenin düzenlenmesi için gereklidir.
Sözlü vasiyetnamede, mirasbırakan son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanlarına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları talimatını verir. Resmi vasiyetnamede olduğu gibi, sözlü vasiyetnamede de tanıkların belirli şartlara uygun olmaları gerekir. Fiil ehliyetine sahip olmaları, kamu hizmetinden yasaklanmamış olmaları, mirasbırakanın alt ve üst soyundan ve kardeşi olmamaları gibi şartlar tanıklar için geçerlidir.
Buradaki önemli nokta, sözlü vasiyetnamede tanıkların okur yazar olma şartının bulunmamasıdır. Tanıkların okuma yazma bilgisine sahip olmaması, sözlü vasiyetnamede tanıklık yapmalarına engel teşkil etmez.
Şahitler, kendilerine beyan edilen son arzuları, tarih dahil olmak üzere hemen yazabilirler. Bu belgeyi imzalar ve diğer tanığa da imzalatırlar. Ardından, belgeyi vakit geçirmeden bir sulh veya asliye mahkemesine verirler ve mirasbırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini, onun son arzularını olağanüstü durum içinde kendilerine anlattıklarını hâkime beyan ederler. Alternatif olarak, tanıklar, vakit kaybetmeden mahkemeye başvurabilir ve yukarıdaki hususları beyan ederek mirasbırakanın son arzularını bir tutanağa geçirtebilirler.
Bu vasiyetname türünde hakimin onaylama yetkisine bazı istisnalar vardır. Sözlü vasiyet yoluna başvuran kişi askerlik hizmetindeyse, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hâkim yerine geçer.
Ancak, olağanüstü durumlar sona erer ve mirasbırakan daha sonra diğer vasiyetname türlerini kullanma imkânı bulursa, sözlü vasiyetname hükümsüz hale gelir. Bu durum, olağanüstü durumun sona ermesinden itibaren bir ay geçtikten sonra gerçekleşir.
Vasiyetnamenin Açılması
Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden itibaren bir ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi tarafından açılır ve ilgililere okunur.
Sulh hakiminin buradaki görevi mirası açmak ve ilgililere bunu tebliğ etmektir. Ancak, yerleri bilinmeyen mirasçılara vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımları ilan yoluyla tebliğ edilir.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK
