Uçağa Alınmama (Overbooking) Tazminatı Nedir?

Uçağa alınmama (overbooking) durumu, havayolu şirketlerinin rezervasyon yapan yolcuların sayısından fazla bilet satmaları ve dolayısıyla uçağın kapasitesini aşmaları durumunda ortaya çıkar. Bu durumda, uçağa alınamayan yolcuların hukuki olarak bazı hakları bulunmaktadır.

Çoğu ülkede, havayolu şirketleri uçağa alınamama (overbooking) durumunda yolculara tazminat ödemekle yükümlüdür. Bu tazminat, genellikle uçağa alınamayan yolcunun yaşadığı rahatsızlık ve ek masrafları karşılamayı amaçlamaktadır.

Overbooking Ne Anlama Geliyor?

Overbooking (uçağa alınmama), havayolu şirketlerinin yolcularının uçuş iptali ihtimaline karşı zarar etmemek maksadıyla mevcut koltuk sayısından daha fazla bilet satmaları anlamına gelir.

Hava Yolu Şirketleri Neden Overbooking Yapar?

Hava yolu şirketleri, overbooking uygulamasını bir dizi stratejik nedenle kullanabilir. İşte bu nedenlerden bazıları:

• Yolcu İptalleri ve Değişiklikler: Yolcular, planlarını değiştirebilir veya uçuşlarını iptal edebilirler. Bu durumda, uçakta beklenenden daha fazla boş koltuk olabilir. Havayolu şirketleri, bu boş koltukları ek gelir elde etmek amacıyla başka yolculara satmak isteyebilirler.
• Kar Marjını Artırmak: Havayolu endüstrisi rekabetçi bir ortamda faaliyet gösterir. Overbooking, uçuşların daha karlı hale gelmesine yardımcı olabilir. Uçağı tam kapasiteyle doldurmak, bir uçuşun maliyetini koltuk başına düşen maliyeti azaltarak optimize etmelerine yardımcı olabilir.
• Esneklik ve Planlama: Havayolu şirketleri, talep tahminleri yaparken belirli bir payı dikkate alabilirler. Ancak, gerçekleşmeyen tahminler veya beklenmedik durumlar (örneğin, teknik sorunlar, hava koşulları) nedeniyle boş koltuklar ortaya çıkabilir. Overbooking, bu belirsizliklere karşı bir dengeleme mekanizması sağlar.
• Fiyatlandırma Stratejileri: Havayolu şirketleri genellikle bilet fiyatlarını optimize etmek ve farklı müşteri segmentlerini çekmek amacıyla karmaşık fiyatlandırma stratejileri kullanır. Overbooking, bu stratejilerin bir parçası olarak görülebilir.

Overbooking, genellikle havayolu endüstrisinde yaygın bir uygulama olmasına rağmen, bu durumun yolcular üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Uçağa alınamama durumuyla karşılaşan yolcular, gecikmeler, rahatsızlık ve plan değişiklikleri gibi sorunlarla karşılaşabilirler. Bu nedenle, havayolu şirketleri genellikle bu tür durumlarla başa çıkmak ve yolculara uygun tazminat sağlamak adına çeşitli politikalar uygularlar.

Overbooking’in Yol Açtığı Sıkıntılar Nelerdir?

Overbooking, havayolu şirketleri için maliyet tasarrufu ve gelir artışı sağlayabilirken, yolcular açısından bir dizi sıkıntıya yol açabilir. İşte overbooking’in yol açtığı olası sıkıntılar:

• Uçağa Alınamama (Denied Boarding): Overbooking nedeniyle uçakta yer olmaması durumunda, bazı yolcular uçağa alınamayabilir. Bu durum, planlarını alt üst eden ve beklenmedik ek masraflarla karşılaşan yolcular için büyük bir rahatsızlık kaynağı olabilir.
• Gecikmeler ve Stres: Overbooking, uçağa alınamayan yolcuların alternatif uçuşlara yönlendirilmesine veya beklemelerine neden olabilir. Bu durumda, yolcular gecikmelerle karşılaşabilir ve seyahat planlarında aksaklıklar yaşayabilirler. Bu, özellikle iş seyahatleri gibi zamanın kritik olduğu durumlarda sıkıntı yaratabilir.
• Ek Masraflar: Uçağa alınamayan yolcuların alternatif uçuşlar için beklemeleri gerekebilir. Bu süre zarfında yiyecek, içecek ve konaklama gibi ek masraflar ortaya çıkabilir. Havayolu şirketleri, bu masrafları karşılamakla yükümlü olabilir, ancak bu süreç bazen karmaşık ve uzun sürebilir.
• Yolcu Memnuniyetsizliği: Overbooking, genellikle yolcular arasında memnuniyetsizlik yaratır ve havayolu şirketinin itibarını olumsuz etkileyebilir. Yolcular, uçağa alınmama durumuyla karşılaştıklarında, havayolu şirketinden bekledikleri hizmetin sağlanmaması durumunda hoşnutsuzluklarını ifade edebilirler.
• Hukuki Sorunlar: Bazı durumlarda, uçağa alınamayan yolcular hukuki yollarla haklarını arayabilirler. Birçok ülke, uçağa alınamama durumunda yolculara tazminat ödenmesini ve belirli hakların korunmasını sağlayan düzenlemelere sahiptir. Havayolu yolcularının hakları 28131 sayılı Hava Yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Havayolu yolcularının sahip olduğu hakların belirlenmesi ve düzenlenmesi büyük önem arz etmektedir.

Havayolu şirketleri, overbooking durumlarını yönetmek ve olası sıkıntıları en aza indirmek adına çeşitli politikalar ve prosedürler geliştirmeye çalışırlar. Ancak, bu durumların tamamen ortadan kaldırılması her zaman mümkün olmayabilir.

Overbooking Tazminatı Nedir?

Overbooking tazminatı, havayolu şirketlerinin uçuş planlaması ve bilet satışı konusundaki sorumluluklarını yönetmek ve yolculara adil bir deneyim sağlamak amacıyla uygulanan bir düzenlemedir.

Overbooking tazminatı, havayolu şirketlerinin uçağa alınmama (denied boarding) durumu nedeniyle oluşan rahatsızlık, gecikme veya ek masrafları karşılamak amacıyla yolculara ödedikleri maddi veya hizmet bazlı bir tazminattır. Overbooking, havayolu şirketlerinin uçağa, rezervasyon yapan yolcuların sayısından daha fazla bilet satmaları ve bu nedenle uçakta yer bulunamaması durumunu ifade eder.

Overbooking ve Yolcu Hakları

Her ülkenin havacılık otoriteleri tarafından belirlenen yönetmeliklere ve uluslararası sözleşmelere göre farklılık gösterebilir. Overbooking tazminatı genellikle uçuş iptalleri veya rötarlarına benzer bir şekilde ele alınır. Çoğu ülkede, havayolu şirketleri uçağa alınamama durumunda yolculara çeşitli haklar sunmak ve bu durum nedeniyle oluşan olumsuz etkileri hafifletmekle yükümlüdür.

Bu haklar genellikle aşağıdakileri içerir:

• Alternatif Uçuş ve Tazminat: Uçağa alınamayan yolculara, alternatif bir uçuş veya tam bir bilet ücreti iadesi gibi seçenekler sunulabilir. Ayrıca, yolculara bu durumdan kaynaklanan rahatsızlık ve beklemekten kaynaklanan masraflar için maddi tazminat ödenebilir.
• Bekleme Süresinde Hizmetler: Eğer yolcu bir sonraki uçuşa beklemek zorunda kalıyorsa, havayolu şirketi genellikle yiyecek, içecek, iletişim ve konaklama gibi temel ihtiyaçlarını karşılamakla yükümlüdür.

Uçağa Alınmama Durumunda Yolcuya Tanınan Haklar Nelerdir?

Uçağa alınmama veya uçağa kabul edilmeme, geçerli bir bilete sahip yolcuların uçağa kabul edilmemesidir.

Zorunlu hallerde kabul edilmeme halleri dışında overbooking sebebiyle uçağa alınmama halinde 28131 sayılı Hava Yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik gereğince yolculara tazminat hakkı, geri ödeme ve güzergah değişikliği hakkı, belirli hizmetlerden faydalanma hakkı tanınmaktadır.

Tazminat Hakkı

Tazminat hakkı 28131 sayılı Hava Yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmeliğin 8. maddesinde düzenlenmiştir.

• İç hat uçuşlar için 100 Avronun Türk Lirası cinsinden karşılığı tutarında tazminat verilir.
• Dış hat uçuşlarında ise yolculara;
  • 1500 kilometre veya daha kısa tüm uçuşlar için 250 Avronun Türk Lirası cinsinden karşılığı,
  • 1500 ile 3500 kilometre arası uçuşlar için 400 Avronun Türk Lirası cinsinden karşılığı,
  • 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için 600 Avronun Türk Lirası cinsinden karşılığı, tutarında tazminat verilir. Tazminat alacaklarının Türk Lirası cinsinden karşılığı hesaplanırken biletin satın alındığı, yani bilet için ödemenin yapıldığı güne ait Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru esas alınır.
• Uçuşa kabul edilmeme veya iptal durumunda mesafeyi belirlerken, planlanan son varış noktası esas alınır.
• Yolculara, 9 uncu madde uyarınca, rezervasyonu yapılan uçuşun planlanan varış zamanını;
  • 1500 kilometre (1500 km dahil) veya daha kısa uçuşlar için ikisaat,
  • 1500 ile 3500 (3500 km dahil) kilometre arası uçuşlar için üç saat,
  • 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saat, aşmayan alternatif bir uçuş ile son varış yerlerine güzergah değişikliği teklif edilmesi halinde, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, birinci fıkrada öngörülen tazminatı % 50 oranında düşürebilir.
• Birinci fıkrada belirtilen tazminat nakit olarak, elektronik banka havalesi, banka ödeme emirleri veya banka çekleri ile ödenebilir. Ancak, yolcunun imzalı mutabakatı olması durumunda seyahat fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde de ödenebilir.
• Birinci ve ikinci fıkrada verilen mesafeler hesap edilirken büyük çember yöntemi kullanılır.

Geri Ödeme veya Güzergah Değişikliği Hakkı

Geri ödeme veya güzergah değişikliği hakkı 28131 sayılı Hava Yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmeliğin 9. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye atıfta bulunulan hallerde, yolculara aşağıdaki seçenekler arasında tercih yapma hakkı verilir:

• Seyahatin gerçekleştirilmeyen bölüm veya bölümleri ile yolcunun planlamış olduğu seyahatin tamamlanmasının artık herhangi bir anlamı kalmaması durumunda seyahatin gerçekleştirilen bölüm veya bölümleri için, bilet ücretinin tamamının satın alınmış olduğu fiyat üzerinden nakit olarak veya elektronik banka havalesi, banka ödeme emirleri, banka çekleri ile ödenmesi veya yolcunun imzalı mutabakatı olması durumunda seyahat fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde en geç yedi gün içinde iade edilmesi; ayrıca yolcunun seyahatinin ilk başlangıç noktasına ilk fırsatta dönmesini sağlayacak bir dönüş uçuşunun ücretsiz sağlanması.
• Benzer taşıma şartlarıaltında,en erken fırsatta son varış yerine güzergah değişikliğinin sağlanması.
• Son varış yerine, boş koltuk durumuna bağlı olarak, yolcunun uygun göreceği daha sonraki bir tarihte, benzer taşıma şartları altında güzergah değişikliğinin yapılması.
• Bir şehir veya bölgeye birden fazla havaalanının hizmet etmesi durumunda, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesinin rezervasyonu onaylanmış olan yolculara alternatif bir havaalanına bir uçuş teklif etmesi halinde, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, yolcunun o alternatif havaalanından rezervasyonun yapılmış olduğu havaalanına veya yolcu tarafından kabul edilen başka yakın bir varış noktasına transfer edilmesine ait masrafı karşılamak zorundadır.

Hizmet Hakkı

Hizmet hakkı 28131 sayılı Hava Yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmeliğin 10. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye atıfta bulunulması halinde,aşağıdaki hizmetler yolculara bedelsiz olarak sağlanır.

• İki ile üç saat arası gecikmelerde, makul ölçüde sıcak ve soğuk içecekler,
• Üç ile beş saat arası gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek,
• Beş saat ve üzeri gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek, ilave sıcak ve soğuk içecekler ile ilave hafif ara yemeği.
• Bir veya daha fazla gece konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda veya yolcu için ilave bir konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda, otelde veya uygun bir konaklama tesisinde konaklama.
• Havaalanı ve konaklama yeri (otel veya benzeri) arasındaki ulaşım.
• Yolculara ücretsiz olarak süre kısıtlaması olmaksızın iki telefon görüşmesi, faks mesajı veya e-posta hizmeti teklif edilmesi zorunludur.
• Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, özellikle hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler ve refakatçileri ile tek başına seyahat eden çocukların bu maddede belirtilen ihtiyaçlarının karşılanma sısırasında özel ilgi göstermek zorundadır.

Overbooking Oranı Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Overbooking oranı, bir havayolu şirketinin belirli bir uçuş için satılan bilet sayısının gerçek uçak kapasitesine oranıdır. Bu oranın hesaplanması, havayolu şirketlerine uçaklarını optimal kapasiteyle doldurma ve gelirlerini artırma fırsatı sağlar. Ancak, aynı zamanda uçağa alınamama durumlarına neden olabilir.

Havayolu şirketleri genellikle deneyim ve talep tahminleri doğrultusunda overbooking oranlarını belirlerler. Ancak, aşırı overbooking, uçağa alınamama durumlarını artırabilir ve müşteri memnuniyetsizliğine yol açabilir. Bu nedenle, havayolu şirketleri genellikle dikkatlice planlama yapar ve riskleri minimize etmek için çaba harcarlar.

Overbooking’e Takılmadan Nasıl Seyahat Ederim?

Overbooking durumu, havayolu şirketlerinin uçuşlara mevcut kapasiteden daha fazla bilet satmaları nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur. Bu durumda, bazı yolcular, uçuşa alınamamak veya başka bir uçuşa yönlendirilmek zorunda kalabilirler.

Biletinizi satın alırken ve check-in yaparken, havayolu şirketinin politikalarını dikkatlice inceleyin. Özellikle check-in sürecinde erken davranarak, yer garantisi sağlama olasılığını artırabilirsiniz.

Havayolu şirketlerinin sadakat programlarına üye olun. Bu programlar, üyelere öncelikli hizmet ve özel avantajlar sunarak overbooking durumlarında daha korunaklı bir pozisyon elde etmenizi sağlar.

Seyahat tarihlerinizde esnek olun. Esneklik, havayolu şirketinin size alternatif uçuşlar veya tarihler sunması durumunda daha az etkilenmenize yardımcı olabilir.

Seyahatinizi doğrudan havayolu şirketi üzerinden rezerve edin. Bu, rezervasyon işlemlerini aracı firmalara bırakmaktan kaçınmanızı sağlayarak daha etkili bir iletişim ve destek sağlayabilir.

Uçuşunuzun doluluk durumunu takip edin. Doluluk oranını göz önünde bulundurarak, overbooking riskini değerlendirebilir ve gerektiğinde önlemlerinizi alabilirsiniz.

Overbooking durumlarında haklarınız konusunda bilgi sahibi olun. Bir uçuşta overbooking nedeniyle mağdur olmanız durumunda, havayolu şirketinin sağladığı tazminat ve alternatif hizmet haklarını bilerek, hukuki olarak koruma sağlama şansınız artar.

Sonuç

Overbooking durumlarında haklarınızın korunması ve olası tazminat taleplerinizin etkin bir şekilde yönetilmesi için bir avukattan profesyonel yardım almanız önerilir. Avukatlar, hava yolculuğu ve tüketici hakları konusundaki deneyimleriyle sizin adınıza gerekli hukuki adımları atabilir ve haklarınızın korunmasını sağlayabilirler. Bu durumda, avukatlar size overbooking ile ilgili yasal haklarınızı anlatarak, olası tazminat taleplerinizde size rehberlik edebilirler.

Sık Sorulan Sorular

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Evrim ÜSTÜNDAĞ