Türk Vatandaşlığının Kazanılması

Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin hususlar Vatandaşlık Kanununun m. 5-22 arasında düzenlenmiştir.

Vatandaşlık, bir kişinin belirli bir devlete ait bulunduğunu ifade eden bir kavram olup vatandaş olan kişiyi vatandaşlık bağı ile bağlı olan devlette çeşitli hak ve yükümlülüklerin sahibi haline getirmektedir.

Vatandaşlık hukuku ise vatandaşlığın kazanılması ve kaybedilmesi ile vatandaşlığının ispatını düzenleyen hukuk dalı olarak tanımlanmaktadır.

Her devlet uluslararası hukukun genel ilkeleri kapsamında bireylerin hangi şartlarla kendi vatandaşı olduğunu düzenleme yetkisine sahiptir; ancak bu yetki sınırsız olmayıp milletlerarası sözleşmeler, milletlerarası tatbikat ve vatandaşlık alanında genellikle kabul edilen prensiplere dikkat edilmelidir.

Türk Vatandaşlığının Kazanılması

5901 sayılı Türk Vatandaşlık Kanunu Türk vatandaşlık hukukunun temel kaynağını oluşturmaktadır.

Söz konusu kanunda Türk vatandaşlığının kazanılmasına ve kaybına ilişkin esaslar düzenlenmiş olup kanun bunun yanında vatandaşlık hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin usulleri kapsamaktadır.

Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin hizmetler yurt içinde İçişler Bakanlığı, yurt dışında ise dış temsilcilikler tarafından yürütülmektedir.

Türk Vatandaşlığının Kazanılma Halleri

Türk Vatandaşlık Kanunu’na göre vatandaşlık ya doğumla ya da sonradan kazanılır.

Doğumla kazanılan Türk vatandaşlık ise ya soybağına ya da doğum yeri esasına göre kazanılmaktadır. Doğumla kazanılan vatandaşlık kendiliğinden kazanıldığı için asli vatandaşlık olarak da ifade edilmektedir.

Sonradan kazanılan vatandaşlık ise yetkili makam kararı, evlat edinme yoluyla ya da seçme hakkının kullanılması ile kazanılmaktadır. Sayılan bu üç ihtimalde de kazanılan vatandaşlık sonradan kazanılmış bir vatandaşlık olmasından dolayı kazanılmış vatandaşlık olarak ifade edilir.

Türk Vatandaşlığının Doğum ile Kazanılması

Doğum ile vatandaşlığının kazanılması kan esasına dayanmaktadır. Çocuk ile ana veya baba arasında kan bağının bulunması yeterli olup çocuğun veya ana ve babasının iradesi ve talebi önemli değildir.

Doğumla Türk vatandaşlığının kazanılmasının diğer bir şeklinde Türk vatandaşlığının kazanılmasını doğum yeri belirler. Doğum yeri esasına göre kazanılan vatandaşlıkta soybağının önemi yoktur. Kısaca özetlemek gerekirse doğum ile Türk vatandaşlığı ya soybağı ya da doğum yeri esasına göre kazanılır.

Türk Vatandaşlığının Soybağı ile Kazanılması

Soybağı esasına göre Türk vatandaşlığının kazanılması, çocuğunun doğum anındaki ana ve babasının vatandaşlığına bağlı olarak vatandaşlık kazanmasını ifade eder.

5901 sayılı Türk Vatandaşlık Kanunu’nun 7. maddesine göre, “Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk Türk vatandaşıdır.” Evlilik birliğini teşkil eden eşlerden birinin Türk vatandaşı olması çocuğun Türk vatandaşı olması için yeterlidir. Soybağı esasına göre çocuğun doğduğu ülke önem taşımamaktadır. Çocuk, yabancı bir devlette doğmuş olsa bile bu durum çocuğun Türk vatandaşlığını kazanmasına etkili olmaz.

Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan evlilik dışında doğan çocuk da Türk vatandaş sayılır. Dolayısıyla çocuk ister evlilik birliği içinde isterse evlilik birliği dışında doğmuş olsun, Türk anadan doğan çocuk doğumdan itibaren Türk vatandaşı olarak kabul edilir.

Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında çocuk ise ancak soybağı kurulmasına sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır. Türk Medeni Kanunu’na göre çocuk ile baba arasında soybağı ilişkisi anne ile evlilik, tanıma ve hâkim hükmü ile kurulur.

Evlilik birliği dışında yabancı anadan doğan çocuğun, tanıma veya babalık hükmü ile Türk vatandaşı babayla soybağı ilişkisinin gerçekleşmesi halinde, çocuk doğumdan itibaren Türk vatandaşlığını kazanmış sayılır.

Türk Vatandaşlığının Doğum Yeri Esasına Göre Kazanılması

Türk vatandaşlık hukukunda doğum yeri vatansızlık halini önlemek için ikinci derecede kullanılan Türk vatandaşlığını kazandırma yoldur.

Türkiye’de doğmuş olan çocuğa, soybağı esasına göre Türk vatandaşlığını kazanamaması halinde, doğum yeri esas alınarak Türk vatandaşlığı verilir.

Türk Vatandaşlık Kanunu’na göre, “Türkiye’de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumdan itibaren Türk vatandaşıdır.”

Doğum yeri esasına göre Türk vatandaşlığının kazanılması üç şartın varlığına bağlıdır:

• Türkiye’de doğmuş olmak,
• Çocuğun doğumla ana ve babasına bağlı olarak vatandaşlık kazanamaması,
• Çocuğun doğumla vatandaşlık kazanamaması.

Türk Vatandaşlığının Sonradan Kazanılması

Türk vatandaşlığının sonradan kazanılmasında vatandaşlığa alınma, istisnai yolla vatandaşlığa alınma, Türk vatandaşlığının yeniden kazanılması, evlenme ile vatandaşlığın kazanılması, evlat edinme, haklarında kaybettirme kararı verilenlerin Türk vatandaşlığını tekrar kazanması ve seçme hakkı olmak üzere farklı yollar mevcuttur.

Türk Vatandaşlığının Genel Yolla Kazanılması

Vatandaşlığa yetkili makam kararıyla alınma, kişinin talebi ve devletin bu talebi yerine getirmesiyle gerçekleşmesini esas alan bir müessesedir.

Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir.

Aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasına kişiye mutlak bir hak sağlamaz. Sonradan Türk vatandaşlığının kazanılmasında uygulanacak temel ilke ve esaslar ilgili kamu kurum ve kuruluşların görüşleri alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığınca belirlenecektir. Yabancının vatandaşlığa alınmasında İçişler Bakanlığının görev anlayışına bağlanmış serbest bir takdir hakkı vardır.

Vatandaşlığa alınmanın başvuru şartları şunlardır:

• Yabancı kendi milli kanuna, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmalıdır.
• Kişi başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz beş yıl ikamet etmiş olmalıdır. Türk vatandaşlığını kazanma talebinde bulunan yabancı başvuru için aranan ikamet süresi içinde toplam on iki ayı geçmemek üzere Türkiye dışında bulunabilir.
• Yabancı, Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini davranışlarıyla teyit etmiş olmalıdır. Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini, Türkiye’de taşınmaz mal edinmek, iş kurmak, yatırım yapmak, ticaret ve iş merkezini Türkiye’ye nakletmek, çalışma iznine tabi olarak bir iş yerine çalışmak gibi faaliyet ve davranışlarıyla belli edebilir.
• Vatandaşlığa alınma başvurusunda bulunan kişinin, genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığı bulunmamalıdır.
• Vatandaşlığa alınma başvurusunda bulunan kişinin iyi ahlak sahibi olması gerekir.
• Başvuruda bulunan kişi yeteri kadar Türkçe konuşabilmesi gerekir.
• Başvuruda bulunan kişi Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmalıdır. Bu hususu belgelendirmek zorundadır.
• Başvuruda bulunan kişinin milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamalıdır.

Türk Vatandaşlığının İstisnai Yolla Kazanılması

İstisnai vatandaşlığa alınmada aranan tek şart, yabancının milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıdır.

Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunanların başvuruları İçişleri Bakanlığınca reddedilir.

İstisnai yolla vatandaşlığa alınmadan yararlanacak kişiler aşağıda sayılmıştır:

• Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunan kişiler.
• İkamet izni alanalar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu.
• Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.
• Devlete mali kaynak temin eden yabancılar.
• Göçmen olarak kabul edilen kişiler.

Türk Vatandaşlığı İçin Yapılması Gereken Yatırım Ne Kadardır?

Türk vatandaşlığının kazanılması için yapılması gereken yatırımın miktarı aşağıda belirtilmiştir:

• En az 500.000 USD veya karşılığı döviz ya da Türk lirası tutarında sabit sermaye yatırımı getiren yabancılar.
• Satın alma tarihinden itibaren üç yıl içinde satmamak şartıyla, en az 400.000 USD veya karşılığı döviz ya da değerinde taşınmaz mal satın almış olanlar veya satış vaadi sözleşmesi imzalayanlar.
• Türk bankalarına, üç yıl süreyle çekilmemesi şartıyla asgari 500.000 USD yatıranlar veya devlet borçlanma aracı alanlar.
• En az 500.000 USD veya karşılığı döviz ya da Türk lirası tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya girişim sermayesi yatırım fonuyla katılma payı satın alanlar.
• En az 50 kişilik istihdam sağlamak.

Türk Vatandaşlığının Yeniden Kazanılması

Daha önce Türk vatandaşlığına sahip bazı yabancıların Türk vatandaşlığını yeniden elde edebilmeleri kolaylaştırılmıştır. Eski Türk vatandaşı olan bu yabancıların kolayca yeniden Türk vatandaşlığını kazanabilmeleri için aranan tek şart, milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir halin bulunmaması şartıdır.

Çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmiş olan yabancılar ile ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybetmiş olup, sahip oldukları Türk vatandaşlığını seçme hakkını öngörülen süre içerisinde kullanmamış olan yabancılar, Türkiye’de ikamet süresine bakılmaksızın Türk vatandaşlığını İçişleri Bakanlığının kararıyla yeniden kazanabilirler.

Kaybettirme kararı ile Türk vatandaşlığını kaybetmiş olan yabancılar, Türkiye’de üç yıllık ikamet şartını yerine getirmiş olmaları halinde, Türk vatandaşlığını Cumhurbaşkanı kararı ile yeniden kazanabilirler.

Türk Vatandaşlığının Evlenme ile Kazanılması

Bir Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Evlenme, Türk vatandaşlığını elde edebilme bakımından bir talep hakkı da vermez.

Yabancının bir Türk vatandaşı ile evlenmesi sebebiyle Türk vatandaşlığını kazanabilmesi için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi aranmaktadır:

• Yabancının, evlilik yaptığı Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beri devam eden bir evliliğin bulunması gerekir.
• Üç yıl boyunca, aile birliği içinde bir yaşamın sürdürülmüş olması gerekir.
• Yabancının, evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmamış olması gerekir.
• Yabancının, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmaması gerekir.

Yukarıda sayılan şartları gerçekleştirmiş olan yabancı, Türk vatandaşlığını kazanmak için başvuruda bulunabilir. Türk vatandaşlığından daha önce herhangi bir şekilde kaybetmiş olmak, Türk vatandaşı ile evlenerek Türk vatandaşlığını tekrar kazanabilme imkânını engellememektedir.

Evlenme yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması ancak geçerli bir evliliğin varlığı ile mümkündür. Yabancıya Türk vatandaşlığını kazandıran evlenmenin butlanına karar verildiği takdirde kişinin Türk vatandaşlığını muhafaza edebilmesi onun butlan sebebi bakımından iyiniyetli olmasına bağlıdır.

Türk Vatandaşlığının Evlat Edinme Yoluyla Kazanılması

Evlat edinme, evlat edinenin ile evlatlık arasında soybağının kurulmasını temin eden bir yoldur. Evlat edinen ile evlatlık arasında akdi bir soybağı kuran evlat edinme, evlatlığın Türk vatandaşlığını kazanmasını temin eder.

Türk Vatandaşlık Kanunu’na göre, “Bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan kişi, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanabilir.”

Evlatlığın, evlat edinme yoluyla kazandığı Türk vatandaşlığı asli vatandaşlık olmayıp karar tarihinden itibaren hüküm ifade etmesinden dolayı sonradan kazanılmış bir vatandaşlıktır.

Haklarında Kaybettirme Kararı Verilenlerin Türk Vatandaşlığı

Yürürlükteki Türk Vatandaşlık Kanunu’nda yer almayan fakat mülga 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 25. Maddesinin a, ç, d ve e bentleri uyarınca Türk Vatandaşlığını kaybetmiş olan kişiler ile mülga 1312 sayılı Türk Vatandaşlık Kanunu’na göre vatandaşlıktan ıskat edilmiş kişilere yeniden Türk vatandaşlığına geçebilmeleri imkânı tanınmıştır.

Bu kişilerin başvurmaları halinde, milli güvenlik açısında engel teşkil edecek bir halin bulunmaması kaydıyla, Türkiye’de ikamet şartı aranmaksızın İçişler Bakanlığı kararı ile yeniden Türk vatandaşlığına alınabilirler.

Türk Vatandaşlığını Seçme Hakkı

Seçme hakkı ile Türk vatandaşlığın kazanılması ilgilinin talebine bağlı olup yetkili makamın kabulüne ihtiyaç yoktur.

Türk vatandaşlığından izinle çıkan ana ve/veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybetmiş çocuklar, seçme hakkına sahip yabancılar grubunu teşkil eder. Bu çocuklar, ergin olmamalarından itibaren üç yıl içinde Türk vatandaşlığını seçme hakkını kullandıkları takdirde Türk vatandaşlığını elde ederler.

KKTC Vatandaşlarının Türk Vatandaşlığını Kazanması

Doğumla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşlığını kazanmış olanlar, Türk vatandaşı olmak istediklerini yazılı olarak beyan ettikleri takdirde, herhangi bir makamın kabul kararına gerek olmaksızın, Türk vatandaşlığını kendiliğinden kazanırlar.

KKTC vatandaşlığını sonradan kazanmış olanlar, ancak yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığının kazanılması şartlarına tabi olarak Türk vatandaşlığını kazanabilirler.

Vatandaşlığın Kazanılmasında Usul ve Esas

Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin başvurular yurt içinde ikamet edilen yer valiliğine, yurt dışında ise dış temsilciliklere bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin özel yetkili vekâletname ile yapılır.

Vatandaşlık Başvuru İnceleme Komisyonu ilgili kişinin başvuruda gerekli şartları sağlayıp sağlamadığını inceler.

Vatandaşlık dosyaları karar verilmek üzere İçişleri Bakanlığına gönderilir. İstisnai vatandaşlığa alınma işlemleri ise doğrudan İçişleri Bakanlığınca yürütülür.

Türk Vatandaşlığı Ne Zaman Kazanılmış Sayılır?

Türk vatandaşlığının ne zaman kazanılmış sayılacağı aşağıda belirtilmiştir:

• Doğumla Kazanılan Türk vatandaşlığı doğum anından itibaren kazanılmış kabul edilir.
• Evlat edinilmede evlat edinilen çocuk evlat edinildiği tarihten itibaren Türk vatandaşı olabilmektedir.
• Seçme hakkını kullanarak vatandaşlığını kazanılmasında, Türk vatandaşlığının kazanılma anı, bu hakkın kullanılmasında aranan şartların tespitine ilişkin karar tarihidir.
• Yetkili makam kararı ile kazanılan vatandaşlıklarda Türk vatandaşlığının kazanılma anı yetkili makamın karar tarihidir.

Yetkili Makam Kararı ile Türk Vatandaşlığına Alınmanın Sonuçları

Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin kararlar, karar tarihinden itibaren hüküm ifade eder.

Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılması eşin vatandaşlığına tesir etmez; vatandaşlığa alınmanın etkisi sadece küçük çocukları için söz konusu olmaktadır.

Türk vatandaşlığını birlikte kazanan ana ve babanın çocukları da Türk vatandaşlığını kazanır. Türk vatandaşlığı kazanan kişinin Türkçe ad ve soyadı alma mecburiyet olmayıp Türk vatandaşlığını kazanma ad ve soyadın değiştirilmesi için haklı bir sebep sayılabilmektedir.

Türk Vatandaşlık Hukukunda Yargı Yolu

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün vatandaşlıkla ilgili kararlar aleyhine açılacak davalarda husumet İçişler Bakanlığına yöneltilir.

Yetkili makam kararıyla vatandaşlığa alınmaları uygun görülmeyenlerin başvuruları, İşçiler Bakanlığınca reddedilebileceğinden, ret kararı için husumetin İçişler Bakanlığına yöneltilmesi gerekmektedir.

İdari Davalarda Yetkili Mahkeme

Cumhurbaşkanın vatandaşlıkla ilgili kararlarına karşı açılan davalarda yetkili mahkeme ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’dır.

Türk Vatandaşlık Kanunu’nun uygulanmasından doğan uyuşmazlıklarda ve İçişler Bakanlığının vatandaşlıkla ilgili kararlar aleyhine açılacak davalarda yetkili mahkemeler idare mahkemeleridir.

Dava Açma Süresi ve Konusu

Vatandaşlıkla ilgili idari kararlar aleyhine iptal davası açma süresi genel hükme uygun olarak 60 gündür.

Vatandaşlıkla ilgili kararın iptalinden sonra açılacak tam yargı davası da iptal kararının ilgiliye tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde açılmalıdır.

Sonuç

Vatandaşlık başvurusu niteliği itibariyle alanında uzman kişilerce büyük dikkat ve özen gösterilerek takip edilmesi gereken başvurulardır. Türk vatandaşlığının kazanılması için birden fazla yol izlenebileceği için hangi yolun başvurucu lehine olduğu belirlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Vatandaşlık hukuku oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Ekin Hukuk Bürosu olarak her türlü problemlerinizde hak kaybınızı engellemek için tecrübeli ekibimiz ile yanınızdayız.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Can CİVAN