Türk Vatandaşlığının Kaybı

Türk vatandaşlığın kaybı çıkma, kaybettirme ve iptal halleri olmak üzere yetkili makam kararı ile kaybedilmektedir.

Kişinin seçme hakkını kullanması ile de Türk vatandaşlığının kaybı da gerçekleşmektedir. Nitekim Türk Vatandaşlık Kanunu’nun 23. maddesine göre, “Türk vatandaşlığı, yetkili makam kararı veya seçme hakkının kullanılması ile kaybedilir.”

Türk vatandaşlığını kaybeden kişiler, kayıp tarihinden itibaren yabancı olarak nitelendirilirler. Türk soylu yabancılar ile Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmiş olan yabancılar için istisnalar getirilmiştir.

Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve üçüncü dereceye kadar olan altsoyları, birtakım istisnalar dışında Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam ederler. Bu statüye sahip yabancılara Türk Vatandaşlık Kanunu’nun 28. maddesinde sayılan haklardan faydalanabileceklerini gösteren Mavi Kart olarak adlandırılan bir belge verilir.

Çıkma İle Türk Vatandaşlığının Kaybı

Türk Vatandaşlık Kanunu, Türk vatandaşlığından çıkabilmeyi dört şartın gerçekleşmiş olmasına bağlamıştır:

• Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak.
• Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belgelerin veya belirtilerin bulundurulması.
• Herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamak.
• Hakkında herhangi bir mali ve cezai tahdit bulunmamak.

Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmak üzere Türk vatandaşlığından çıkmak için izin isteyen, fakat henüz yabancı bir devlet vatandaşlığını elde edememiş olan kişilere İçişler Bakanlığınca Türk vatandaşlığından Çıkma İzin Belgesi verilir.

Çıkma izin belgesinin geçerliliği iki yıl olup bu süre içerisinde söz konusu belgelerin verilmemesi ya da yabancı devlet vatandaşlığının kazanılamaması durumunda çıkma izin belgesi geçersiz hale gelecektir.

Vatandaşlıktan çıkmak isteyen kişi aynı zamanda başka bir devlet vatandaşı ise önceden yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olduğunu belgelediğinde çıkma belgesi kendisine derhal verilir. Kişinin Türk vatandaşlığını kaybetmesi çıkma belgesi verilmesiyle gerçekleşir.

Türk Vatandaşlığından İzinle Çıkmanın Sonuçları Nelerdir?

Türk vatandaşlığından izinle çıkmanın sonuçları aşağıda sayılmıştır:

• Çıkma belgesinin ilgiliye imza karşılığı teslimi ile Türk vatandaşlığı kaybedilir.
• Kişi yabancı muamelesine tabi olur.
• Eşlerden birinin çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmesi, diğer eşin vatandaşlığını etkilemez.
• Çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını birlikte kaybeden ana ve babanın çocukları da Türk vatandaşlığını kaybeder.

Kaybettirme İle Türk Vatandaşlığının Kaybı

Türk Vatandaşlık Kanunu’nu vatana bağlılıkla bağdaşmayan eylemler olarak kabul ettiği belirli sebeplerin varlığı halinde, Cumhurbaşkanı kişinin Türk vatandaşlarının kaybettirilmesine karar verebilir.

Aşağıda belirtilen eylemler bulundukları resmi makamlarca tespit edilen kişilerin Türk vatandaşlığı Cumhurbaşkanı kararı ile kaybettirilebilir:

Yabancı Bir Devletin, Türkiye’nin Menfaatlerine Uymayan Herhangi Bir Hizmetinde Bulunmak

Kişi, yabancı devletin Türkiye’nin menfaatlerine uymayan bir hizmetinde bulunmalıdır. Bu hizmeti bırakmaları için kişiye bildirimde bulunulması gerekir.

Türkiye’nin menfaatlerine uygun olmayan hizmette bulunan kişiye kendisine hizmet bırakması için uygun bir süre verilir. Kişinin verilen bu uygun süre içerisinde kendi isteği ile bu hizmeti bırakırsa söz konusu hüküm uygulanmayacaktır.

Türkiye İle Savaş Halinde Bulunan Bir Devletin Kendi İstekleriyle Çalışmaya Devam Etmek

Öncelikle Türkiye ile diğer bir devlet arasında milletlerarası hukukun kabul ettiği anlamda bir savaş hali bulunmalıdır.

Bu hizmetin görülmesinde Cumhurbaşkanın izninin bulunmaması halinde kişi kendi arzı ve istekleriyle bu hizmete devam ettiği takdirde Türk vatandaşlığını kaybeder.

İzin Almaksızın Yabancı Bir Devlet Hizmetinde Gönüllü Olarak Askerlik Yapmak

Yabancı bir devlet hizmetinde gönüllü olarak askerlik yapmak, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylem olarak kabul edilir.

Devletin Güvenliği İle Anayasal Düzene Ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suç İşlemek.

Suçun Cumhuriyet savcısı veya kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay içinde vatandaşlığının kaybettirilmesi amacıyla İçişleri Bakanlığına bildirim yapılması gereklidir.

Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma (TCK m. 302), Anayasayı İhlal Suçu (TCK m. 309), Cumhurbaşkanına suikast ve fiili saldırı (TCK m. 310), Hükümete karşı suç (TCK m. 312), Türkiye Cumhuriyeti Hükümlerine karşı isyan (TCK m. 313), Silahlı örgüt kurma (TCK m. 314), Silah sağlama (TCK m. 315) suçları devletin güvenliği ile anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine aykırı suç niteliğindedir.

Vatandaşlığa Alınma Kararının İptali

Vatandaşlığa alınma kararının kanunda gösterilen belirli sebeplere dayanılarak, bu kararı veren makam tarafından geri alınabilir. Geri alınma kararı ile birlikte elde edilmiş olan vatandaşlık geri alınır.

Türk Vatandaşlık Kanunu’nun 31. maddesine göre, “Türk vatandaşlığını kazanma kararı, ilgilinin yalan beyanı veya vatandaşlığı kazanmaya esas teşkil eden önemli hususları gizlemesi sonucunda vuku bulmuş ise kararı veren makam tarafından iptali edilir.”

Yalan beyan veya bazı hususların gizlenmesi, vatandaşlığa alınma kararı, beyan doğru olsaydı veya o husus bilinseydi verilmeyecek idiyse, iptal sebebi teşkil eder. Vatandaşlığa alınma kararının iptali için yalan beyan veya bazı hususların gizlenmesi unsurları, vatandaşlığa alınan şahıs kasten tahakkuk ettirmelidir.

Vatandaşlığa Alınma Kararının İptalinin Sonuçları Nelerdir?

İptal kararı ilgili kişiye bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazanmış olan çocuklar hakkında da hüküm ifade eder. Onlar da Türk vatandaşlığını iptal kararıyla birlikte kaybederler.

Vatandaşlığa alınma kararı iptal edilen kişi yabancı statüsüne dâhil olur ve aynen yabancı gibi muamele görür.

Vatandaşlığa alınma kararının iptali kararının cezai niteliğinden hareket eden gerekiyorsa cezai sonuçların eklenebileceği kabul edilmiştir.

Türk Vatandaşlığının Seçme Hakkının Kullanılması İle Kaybı

Belirli şartları taşıyan Türk vatandaşı çocukları, ergin olmalarından itibaren üç yıl içerisinde seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşlığından çıkabilecekleri kabul edilmiştir. Ancak ilgilinin vatansız kalması durumunda söz konusu hüküm uygulama alanı bulmaz.

Aşağıda sayılan kişiler seçme hakkına sahiptir:

• Soybağı sebebiyle ana veya babalarına bağlı olarak doğumla Türk vatandaşlığını kazanmış bulunan ve fakat aynı zamanda yabancı ana veya babanın vatandaşlığını doğumla veya sonradan kazanmış olan Türk vatandaşları.
• Soybağı sebebiyle ana veya babalarına bağlı olarak doğumla Türk vatandaşlığını kazanmış bulunan ve fakat aynı zamanda doğum yeri esasına göre yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olan Türk vatandaşları.
• Evlat edinme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmış olan Türk vatandaşları.
• Doğum yeri esasına göre Türk vatandaşı oldukları halde sonradan ana veya babanın vatandaşlığını kazanmış olan Türk vatandaşları.

Çifte Vatandaşlık

Çifte vatandaşlık, kişinin aynı anda birden çok devletle vatandaşlık bağının bulunmasını ifade eder. Bu durum Türk Vatandaşlık Kanunu’nda çok vatandaşlık olarak düzenlenmiştir.

Çok vatandaşlık (çifte vatandaşlık), Türk vatandaşının aynı anda birden çok vatandaşlığa sahip olmasıdır.

Türk Vatandaşlığı Kanunu’na göre, hangi sebeple veya hangi yolla olursa olsun yabancı bir devlet vatandaşlığının veya birden yabancı devlet vatandaşlığının kazanılmış olması, kişinin Türk vatandaşlığını etkilemez.

Türk Vatandaşlığı Ne Zaman Kaybedilmiş Sayılır?

Türk vatandaşlığının ne zaman kaybedildiği her somut olaya göre farklılık göstermektedir. Buna göre:

• Türk vatandaşlığının çıkma yoluyla kaybında, çıkma belgesinin Türk vatandaşlığından çıkmak için izin isteyen kişi elden imza karışlığı teslimi ile Türk vatandaşlığı kaybedilmiş olur.
• Kaybettirme hallerinde ilgilinin Türk vatandaşlığını kaybetmiş olduğu tarih, Cumhurbaşkanı kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihtir.
• Türk vatandaşlığına alınma kararının iptalinde, Türk vatandaşlığının kaybı iptal kararı tarihinden itibaren gerçekleşmiş olur.
• Seçme Hakkının kullanılması yoluyla Türk vatandaşlığından ayrılmada, bu hakkın kullanılabilmesi için aranan şartların varlığının tespitine ilişkin karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığı kaybedilmiş olur.

Türk Vatandaşlığının Resmi Kayıt Ve Belgelerle İspatı

Türk vatandaşlığının ispatı herhangi bir şekle tabi değildir.

Türk Vatandaşlık Kanunu’na göre;

• Nüfus kayıtları,
• Nüfus cüzdanları
• Pasaport ve pasaport yerine geçen belgeler

aksi sabit oluncaya kadar ilgilinin Türk vatandaşı olduğuna karine teşkil eder. Bir kimsenin Türk vatandaşı olup olmadığı konusunda herhangi bir tereddüde düşüldüğü takdirde bu husus Bakanlıktan sorulur.

Kanunda belirtilen resmi kayıt ve belgeler Türk vatandaşlığını karine olarak belirtmekle birlikte, aksi de ispat edilebilir. Ancak aksi ispat edilemediği müddetçe sözü geçen resmi kayıt ve belgelerin mevcudiyeti halinde Türk vatandaşlığının varlığından hareket etmek gereklidir.

Sonuç

Vatandaşlık başvurusu niteliği itibariyle alanında uzman kişilerce büyük dikkat ve özen gösterilerek takip edilmesi gereken başvurulardır. Türk vatandaşlığının kazanılması için birden fazla yol izlenebileceği için hangi yolun başvurucu lehine olduğu belirlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Vatandaşlık başvurularına veya başvuruların reddine ilişkin kararlara karşı itiraz davalarında hak kaybına uğramamak adına sürecin vekil aracılığıyla yürütülmesinde fayda vardır. Ekin Hukuk Bürosu olarak her türlü problemlerinizde hak kaybınızı engellemek için tecrübeli ekibimiz ile yanınızdayız.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Can CİVAN