Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi

Kural olarak herkes haberleşme özgürlüğüne sahiptir ve haberleşmenin gizliliği esastır. Ancak ulusal güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması nedenlerine dayalı olarak hakim kararıyla gizlilik kuralı askıya alınabilir. 

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 135-138. maddelerinde düzenlenen bir koruma tedbiridir. Bu tedbir, işlenmiş olan suçların soruşturma ve kovuşturma aşamasında delil elde etmek, delillerin karartılmasını önlemek ve ceza muhakemesinin gereği gibi yapılabilmesi amacıyla başvurulabilir. 

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi tedbirine başvurulabilmesi için, şüpheli veya sanığın işlediği iddia edilen suçun, kanunda belirtilen suçlardan biri olması, kuvvetli şüphe bulunması ve başka delile ulaşmanın mümkün olmaması şartları aranmaktadır. Bu tedbir, ancak sulh ceza hakiminin kararıyla uygulanabilir. Karar, en çok üç ay için verilebilir ve bu süre gerekirse bir defaya mahsus olmak üzere üç ay daha uzatılabilir.

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi tedbirinin kapsamı, iletişimin tespiti, dinlenmesi, kayda alınması ve sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi şeklinde belirlenmiştir. Bu tedbir, şüpheli veya sanığın iletişim araçlarına veya iletişim içeriklerine girilerek uygulanır. Bu tedbirin uygulanması sırasında elde edilen bilgiler, ancak ilgili soruşturma veya kovuşturma dosyasında delil olarak kullanılabilir. İletişim içerikleri, soruşturma veya kovuşturma sona erdikten sonra yok edilmelidir.

Şüpheli ve sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişiminin tespiti, soruşturma aşamasında hakim ya da gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında ise mahkeme kararına dayanılarak yapılır.

İletişimin Denetlenmesinin Koşulları Nelerdir?

İletişimin denetlenmesi tedbirine karar verilebilmesinin koşulları şu şekilde sıralanabilmektedir:

• Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturma veya kovuşturma bulunmalıdır.
• Suç işlendiğine ilişkin somut kanıtlara dayanan kuvvetli şüphe nedenleri bulunmalıdır. Somut delil olmadıkça kişilerin iletişimin denetlenmesi mümkün değildir.
• Başka suretle kanıt elde edilmesi olanağı bulunmamalıdır. Başka suretle kanıt elde edilmesi olanağının bulunmaması, soruşturma veya kovuşturma sırasında diğer tedbirlere başvurulmuş olsa bile sonuç alınamayacağı hususunda bir beklentinin varlığı veya başka yöntemlerden biri ya da birkaçının uygulanmasına rağmen kanıt elde edilememesi ve kanıtlara ancak Yönetmelikte düzenlenen tedbirlere ulaşabilecek olmasını ifade eder.
• Tedbir yasak kişi ve alanlara ilişkin olmamalıdır. 

• Tedbir, şüpheli veya sanığın iletişimini kapsamalıdır. 
• Tedbirin konusu, şüpheli veya sanığın tanıklıktan çekinebilecek kişilerle arasında iletişim olmamalıdır. 
• Tedbirin uygulanacağı alan; müdafinin bürosu, konutu ve yerleşim yerindeki telekomünikasyon araçları olmamalıdır.

• Katalog suçlardan biri istenmelidir.
• Hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda Cumhuriyet savcısının karar vermesi gerekir.

İletişimin Denetlenmesinin Usul ve Sonuçları

CMK’nın 135. maddesi kapsamında yapılacak dinlemeler ve işlemler Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu bünyesinde yürütülür.

Tedbir kararı en çok iki ay için verilebilir; bu süre bir ay daha uzatılabilir. Ancak örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi durumunda, mahkeme yukarıda sürelere ek olarak her defasında bir aydan fazla olmamak ve toplam üç ayı geçmemek üzere uzatılmasına karar verilebilir. Böylece özel yaşamın gizliliğini derinden etkileyen iletişimin denetlenmesi tedbirinin keyfi, belirsiz ve uzun vadeli uygulanmasının önüne geçilmiştir. 

Şüpheli veya sanığın yakalanabilmesi için mobil telefonun yeri, hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının kararına istinaden tespit edilebilir. Bu hususa ilişkin olarak verilen kararda, mobil telefon numarası ve tespit işleminin süresi belirtilir. Tespit işlemi en fazla iki ay için yapılabilmektedir. Bu sürenin, bir ay daha uzatılabilir.

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi hükümlerine göre alınan karar ve yapılan işlemler, tedbir süresince gizli tutulur. 

Tesadüfen Elde Edilen Kanıtlar

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi sırasında, yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ancak katalog suçlardan birinin işlendiği şüphesini uyandırabilecek bir kanıt elde edilebilir. Bu durumda elde edilen kanıt muhafaza altına alınır ve durum Cumhuriyet savcılığına derhâl bildirilir.

İletişimin denetlenmesi sırasında tesadüfen elde edilen kanıtların dikkate alınabilmesi için söz konusu suçun katalog suçlardan olması gerekir. Diğer suçlar için bu yolla elde edilen delil, hukuka aykırı delil olarak kabul edilir. Hukuka aykırı olarak elde edilmiş kanıt olarak değerlendirilmez.

Önleme Amaçlı İletişimin Tespiti

Önleyici amaçlı iletişimin tespiti; henüz bir suç işlenmeden önce, suç işlenmesini önlemek ve istihbarat kurumlarına verilen diğer görevleri yerine getirmek amacıyla gerçekleştirilen faaliyetlerdir.

Genel olarak, önleyici amaçlı iletişimin tespiti için bir hakim karar verebilir. İlgili kanunlarda belirtilen madde ve yer bakımından yetkili yargıcın, Ankara Ağır Ceza Mahkemesi üyesi olduğu kabul edilmiştir. Ancak, acil durumlarda, kendi görev alanına giren konularda Emniyet Genel Müdürü veya İstihbarat Dairesi Başkanı, Jandarma Genel Komutanı veya istihbarat başkanı, ya da MİT Başkanı veya yardımcısının yazılı emriyle telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişim tespit edilebilir, dinlenebilir, sinyal bilgileri değerlendirilebilir ve kayıt altına alınabilir. Acil durumlarda verilen yazılı emir, yirmi dört saat içinde madde ve yer bakımından yetkili hakimin onayına sunulur.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK