TBMM’nin İç Yapısı ve Çalışma Düzeni

Anayasamızın 95. maddesine göre, TBMM, çalışmalarını kendi düzenlediği içtüzük hükümlerine göre yönlendirmektedir.

TBMM İç Yapısı Nasıl Düzenlenmiştir?

TBMM içyapısı, Başkanlık Divanı, meclis siyasi parti grupları, Danışma Kurulu, komisyonlardan meydana gelmektedir.

Başkanlık Divanı

Başkanlık Divanı;

• Başkan,
• Dört başkanvekili,
• Kâtip üyeler,
• İdare amirlerinden oluşmaktadır.

TBMM İçtüzüğü madde 8’e göre, “Yasama döneminin birinci birleşiminin ilk oturumundan başlayarak Başkan seçilinceye kadar en yaşlı Milletvekili Geçici Başkanlık görevini yapar. İkinci derecede en yaşlı üye, Başkanvekilliği görevini yerine getirir. En genç altı milletvekili de geçici olarak Kâtip Üyelik yaparlar.”

İçtüzüğe göre, yasama dönemi süresince Başkanlıkta boşalma halinde, yeni başkan seçilinceye dek en yaşlı Başkanvekili, geçici başkanlık görevini üstlenir.”

Meclis Başkanı ve başkanvekilleri, üyesi oldukları siyasi parti veya parti gruplarının Meclis içindeki ve dışındaki faaliyetlerine katılamamaktadırlar.

Meclis Bakanı ve başkanvekilleri milletvekilliğinden kaynaklı tüm yetkilere sahiptir fakat başkan hiçbir zaman, başkanvekilleri de oturumu yönetirken oy kullanamamaktadırlar.

TBMM Başkanının Görev ve Yetkileri Nelerdir?

TBMM Başkanının görev ve yetkileri şunlardır:

• Türkiye Büyük Millet Meclisini Meclis dışında temsil etmek
• Genel Kurul görüşmelerini yönetmek,
• Tutanak dergisi ile tutanak özetini düzenlenmesini denetlemek,
• Başkanlık Divanına başkanlık etmek ve Divanın gündemini hazırlamak,
• Danışma Kuruluna başkanlık etmek,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlarını denetlemek,
• İşlerde birikme olması halinde komisyon başkanı ve üyelerini uyarmak ve durumu Genel Kurulun bilgisine sunmak,
• Başkanlık Divanı kararlarını uygulamak,
• Türkiye Büyük Millet Meclisinin idari ve mali işleri ile kolluk işlerini yürütmek ve denetlemek,
• Başkanlık Divanı bünyesinde oluşturulacak “Türkiye Büyük Millet Meclisi Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu” aracılığıyla Meclisi ve çalışmalarını yurt içinde ve yurt dışında tanıtıcı tedbirler almak ve yayın yapmak,
• Kendisine Anayasa, kanunlar ve içtüzükler gereğince verilen görevleri yerine getirmek.

Meclis Siyasi Parti Grupları

Meclis siyasi parti grubu, bir siyasi partinin TBMM’deki en az yirmi milletvekilinden oluşan topluluğudur. Siyasi parti grupları meclisin tüm faaliyetlerine üye sayıları oranında katılabilmektedirler.

Meclis Siyasi Parti Gruplarının Yetkileri Nelerdir?

Siyasi parti gruplarının yetkileri şunlardır:

• Üye sayıları oranında Meclis Başkanlık Divanına katılmak, genel görüşme ve Meclis araştırması açılmasını istemek,
• Kapalı oturum yapılmasını istemek,
• Meclis görüşmelerinde; milletvekillerinden önce ve daha fazla söz hakkına sahip olmak,
• En fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu; Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açabilme yetkilerine sahiptir.

Siyasi parti grupları; yasama dokunulmazlığının kaldırılması ile ilgili görüşme yapamazlar ve Meclis Başkanlığına aday gösteremezler. Bunlara ek olarak, Meclis soruşturması ile ilgili görüşme yapamaz ve karar alamazlar.

Danışma Kurulu

İçtüzük madde 19’da düzenlendiği üzere, “Danışma Kurulu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı veya görevlendireceği başkanvekili başkanlığında siyasî parti grup başkanları veya başkanvekillerinden kurulur. Bu Kurul, İçtüzükte kendisine verilen görevleri yerine getirir ve Başkanın istemi üzerine danışma niteliğinde görüş bildirir.”

Komisyonlar

Komisyonlar, bir konunun Genel Kurula gelmeden önce tartışılıp raporlanmasını sağlayan birimlerdir.

Raporu Genel Kurul görüşmelerine esas olacak komisyon, esas komisyon; işin kendilerini ilgilendiren yönü veya maddeleri üzerinde esas komisyona görüş bildiren komisyon ise tali komisyonlardır.

TBMM’de yer alan on dokuz adet komisyon vardır: Anayasa Komisyonu, Adalet Komisyonu, Milli Savunma Komisyonu, İçişleri Komisyonu, Dışişleri Komisyonu; Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu; Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu,  Çevre Komisyonu; Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu; Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu; Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hesaplarını inceleme Komisyonu, Dilekçe Komisyonu,  Plan ve Bütçe Komisyonu, Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu.

Komisyonların Anayasaya uygunluk denetimi yapma, Anayasaya aykırı buldukları kanun tekliflerini reddetme yetkileri vardır.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Çalışma Düzeni Nasıldır?

Ülkemizde, parlamentonun devamlılığı ilkesi yürürlüktedir. Bu ilke sayesinde parlamento, tatilde veya ara vermede olsa bile kendi istediği zaman toplanabilir ve çalışabilir.

Meclisin Olağan Toplanması, Tatili ve Ara Verme

Kendiliğinden Toplanma, Anayasamızın 93. maddesinde “Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.” şeklinde düzenlenmiştir. Yani toplanması için bir çağrıya gerek yoktur.

Tatil, TBMM çalışmalarının belli bir süre ertelenmesidir. Meclis, bir yasama yılında en fazla üç ay tatil yapabilir.

Ara verme, Meclisin tatil dışında çalışmalarını ertelemesidir. Ara verme süresi on beş günü geçemez.

Olağanüstü toplantı; meclisin, tatil veya ara verme sırasında toplanmasıdır. Milletvekilleri istemde bulunduğunda Meclis Başkanı, Meclisi toplantıya çağırmak zorundadır.

Toplantı ve Karar Yeter Sayısı Nedir?

Toplantı yeter sayısı, meclisin bir toplantıya başlayabilmesi için gerekli olan milletvekili sayısını ifade eder. Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır. TBMM üye sayısı 600 olduğundan toplantı yeter sayısı 200’dür.

TBMM, başkaca hüküm bulunmadıkça toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Kural bu olsa da TBMM’nin karar yeter sayısı, 151’den az olamamak kaydıyla toplantıya katılanların salt çoğunluğudur.

Genel karar yeter sayısı budur. İçtüzüğe göre salt çoğunluk, belli bir sayının yarısından az olmayan çoğunluğu demektir.

TBMM’nin Oylama Usulleri Nelerdir?

Oylama usulleri TBMM İçtüzüğünde; işaretle oylama, açık oylama ve gizli oylama olarak düzenlenmiştir.

İşaretle oylama, üyelerin el kaldırması; tereddüt halinde ayağa kalkmaları; beş üyenin ayağa kalkarak teklif etmesi halinde de salonda olumlu ve olumsuz oy verenlerin ikiye bölünerek sayılmaları suretiyle yapılır.

Açık oylama, üzerinde milletvekillerinin ad ve soyadlarıyla seçim çevrelerinin yazılı olduğu oy pusulalarının kutuya atılması veya elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması yahut ad cetvelinin okunması üzerine adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak “kabul”, çekimser veya “ret” kelimelerinden birini yüksek sesle söylemesi ve böylece açıkladığı oyunun Kâtip Üyelerce kaydedilmesi suretiyle olur.

Gizli oylama, üzerinde hiçbir işaret bulunmayan yuvarlakların kürsüden kutuya atılması suretiyle yapılır.

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Zeynep Öykü ÖNDER