Sigorta Hukuku Nedir ve İşlevleri Nelerdir?

Sigorta hukuku, sigorta ilişkisi içindeki tarafların birbirlerine karşı olan hak ve yükümlülüklerini, sigorta ilişkisini, taraflar arasında uyuşmazlık çıktığında ne yapılacağını düzenleyen hukuk dalıdır.

Sigorta hukuku ile ilgili düzenlemeler 5684 sayılı Sigorta Kanunu ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda yer almaktadır.

Sigorta Nedir?

Sigortanın temelinde kişilerin çeşitli olaylar neticesinde karşılaşabilecekleri zararlara karşı korunma düşüncesi yer almaktadır.

Sigorta, benzer risk grubunda yer alan kişilerin dayanışması ve zararı bölüşmesi şeklinde ifade edilebilir. Sigorta sistemi içerisinde yer alan kişiler tek seferde ya da yıl boyunca prim ödemesi yaparlar. Sigortalılar tarafından yapılan ödemeler ortak bir havuzda birikir. Havuzda biriken primler ile zarara uğrayan sigortalının zararı telafi edilir. Böylece tüm sigortalılar zarar tehlikesini paylaşmış olurlar.

Sigorta sisteminin unsurları:

• Tehlikeye maruz kalan kişilerden oluşan topluluk (tehlike iştiraki),
• Gelecekte karşılaşılma ve zarar doğurma ihtimali olan olay (riziko),
• Topluluğu oluşturan kişilerin aynı veya benzer riziko ile karşı karşıya kalması,
• Rizikonun meydana gelmesi sonucunda ortaya çıkan zararın giderilmesi (sigorta teminatı),
• Sigortadan yararlanabilmek için ödeme yapılması (prim),
• Sigorta ettirenin bu korumadan yararlanabilmek için talep hakkı olması.

Kaza Nedir?

Zararlarının giderilebileceği sigortacı tarafından kabul edilen olaylardır. Yangın, deprem, don olayları, ölüm, trafik kazası gibi olaylar sigortacılıkta kaza olarak nitelendirilirler.

Riziko Nedir?

Kaza neticesinde zarar doğma ihtimali tehlike ya da riziko olarak adlandırılır. Bir olayın sigortacılık açısından riziko olarak kabul edilebilmesi için gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin belirsiz olması ya da ne zaman gerçekleşeceğinin bilinmemesi gerekmektedir.

Prim Nedir?

Sigorta ettiren tarafından aldığı hizmet karşılığında sigortacıya belirli dönemlerde ödenen paradır. Riziko oranı arttıkça ödenmesi gereken prim miktarı da artacaktır.

Sigorta Tazminatı Nedir?

Rizikonun gerçekleşmesi halinde sigorta şirketi tarafından sigortalıya ya da kanuni olarak yetkili kılınan kişiye ya da sigorta alacaklısına ödenmesi öngörülen paraya sigorta tazminatı denir. Sigorta tazminatı asla sigorta konusu malın sigorta değerini aşamaz.

Sigortanın İşlevleri Nelerdir?

Günlük yaşantımızda sigorta bireyler ve toplum açısından sosyal ve ekonomik hayatta büyük bir öneme sahiptir. Bireyler sigorta ile geleceklerini garanti altına almaktadır.

Sigortanın bireylere sağladığı güvence nedeniyle ülke ekonomisine katkısı vardır. Sigorta milli gelirin kaynağını oluşturan emek ve sermayenin korunmasında rol oynar.

Sigorta meydana gelebilecek rizikolardan en az hasarla kurtulmayı sağlar. Bu nedenle ticari işletmelerin tamamen yok olması önlenir ve ekonomik hayatın gelişimine katkıda bulunulmuş olur.

Kredi çekmek isteyen işletmeler eğer işletmesini sigorta ettirmişse banka tarafından talebi daha çabuk karşılanır.

Sigorta kişilere tasarruf yapma imkanı verir. Şöyle ki hayat sigortası yaptıran bir kişi eğer sigortacıya ödediği parayı biriktirseydi aynı sonucu elde edemezdi.

Sigorta şirketleri tarafından toplanan primler çok yüksek paralar olduğu için ülke ekonomisi ve sermeye piyasalarının gelişiminde de rol oynar.

Sigortacılıkta riziko mümkün olan en geniş alana dağıtıldığı için uluslararası bir özelliğe sahiptir.

Yukarıda açıklananlar doğrultusunda sigortanın işlevleri şu şekilde sayılabilir:

• Sigorta bireylere güvence sağlar.
• Sermaye ve emeği korur; milli gelirin azalmasını önler.
• Ticari faaliyetlerde güven ve istikrarı sağlar.
• İşletmelerin kredi gereksinimlerinin karşılanmasını kolaylaştırır.
• Kişilerin tasarruf etmelerine yardımcı olur.
• Ülke ekonomisinin gelişimine katkı sağlar.
• Uluslararası niteliği sayesinde ticari faaliyetlerin yurt dışına yayılmasını sağlar.

Sigorta Hukukunun Bölümleri Nelerdir?

Sigorta hukuku temelde sosyal sigortalar ve özel sigortalar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Kanunla kurulan ve kamu kuruluşları aracılığı ile topluma sunulan genellikle işçi, memur, emekli gibi belirli halk topluluklarının sosyal güvenliklerinin sağlanması açısından zorunlu olan sigortalara sosyal sigortalar denir. Sosyal sigortalar hakkında kendi kanun hükümleri uygulanır, kendi kanunlarına özel hüküm bulunmadıkça Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanmaz. Ülkemizde kurulmuş olan sosyal sigortalara Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) örnek olarak gösterilebilir.

Münferit kişilerin özel çıkarlarını tehlikelere karşı güvence altına almak için kendi istekleriyle meydana getirdikleri riziko güvencesine özel sigortalar denir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre özel sigortalar “zarar sigortaları” ve “can sigortaları” olmak üzere ikiye ayrılır. Zarar sigortaları “mal sigortaları” ve “sorumluluk sigortaları” olarak ikiye ayrılırken can sigortaları “hayat sigortası”, “kaza sigortası” ve “hastalık ve sağlık sigortası” olarak üçe ayrılır.

Zarar veya tazminat sigortaları olarak da adlandırılan mal sigortaları kişi ya da kuruluşları tehdit eden rizikolara karşı yapılır. Bu tür sigortalar ile sigortalının uğradığı zararın tazmini amaçlanmaktadır.

İnsanları ölüm, hastalık, kaza, sakatlık gibi tehlikelere karşı güvence altına almayı hedefleyen sigortalara can sigortaları denir.

Denizde meydana gelebilecek olası rizikolara karşı gemi ve yükleri teminat altına alan sigortaya “deniz sigortası” adı verilir. Ancak deniz yoluyla yapılan yolcu taşımalarında insanlara yönelik tehlikelere karşı sigortalarda deniz sigortası hükümleri uygulanmaz. Deniz sigortası dışında kalan tüm sigortalar “kara sigortalarıdır”. 6102 sayılı Kanun ile eski Ticaret Kanunu’ndaki deniz ve kara sigortası ayrımı terk edilerek Kanundan deniz sigortası hükümleri çıkarılmıştır.

Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN