Orman Yangınına Neden Olma Suçu ve Cezası

Orman, sadece ağaçlardan ibaret olmayıp, içinde barınan yabani hayvanlar, bitkiler ve diğer tüm canlılar ile birlikte bir ekosistemdir. Orman yangınları ise ekosistemin zarar görmesine yol açan en büyük etkenlerden biridir.

6381 sayılı Orman Kanununda orman yangınına neden olma suçları 110. maddede düzenlenmiş olmakla, en ağır cezayı gerektiren suçlardandır. 

Orman Yangınına Neden Olma Suçunun Tanımı

Orman yangını, serbest yayılma eğiliminde olan ve ormanda yaşama birliği içinde bulunan canlı ve cansız bütün varlıkları yakarak yok eden ateştir. Dolayısıyla orman yangınına neden olma fiili bu tanıma konu olan ateşi yakmak ya da yanmasına neden olmak olarak tanımlanabilir.

6831 sayılı Orman Kanunu 76. maddesinde suç teşkil eden fiiller sayılmıştır. Buna göre;

• Devlet ormanlarında; Orman İdaresince belirlenen konak yerlerinden başka yerlerde gecelemek, 
• Ormanlarda izin verilen ve ocak yeri olarak belirlenen yerler dışında ateş yakmak veya izin verilen yerlerde yakılan ateşi söndürmeden mahalli terketmek, 
• Ormanlara sönmemiş sigara veya yangına dolaylı olarak yol açabilecek madde atmak,
• Ormanlara dört kilometre mesafede veya bu Kanunun 31 inci ve 32 nci maddeleri kapsamına giren köyler hudutları içinde anız veya benzeri bitki örtüsü yakmak, 

yasaktır.

Orman Kanunu madde 110’da ise yasak hükümlerin yanında bu fillerin işlenmesi durumunda uygulanacak yaptırımlar sayılmıştır. 110. madde kapsamında yasaklanan fiiller şöyledir:

• Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak orman yangınına sebebiyet vermek, 
• Kasten orman yangınına neden olmak, 
• Devletin güvenliğine karşı suç işlemek amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde devlet ormanlarını yakmak,

Yangına Neden Olma Durumunun Hukuki Sınıflandırılması

Suçun mevcudiyetinin kabulü, onun ortaya çıkmasına sebep olan genel unsurların incelenmesini gerektirir. Orman yangınına neden olma suçu, 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 76. ve 110. maddelerinde açıkça suç olarak tanımlanmıştır.

Bu kanun hükümleri, orman yangınına neden olma suçunun hukuki unsurlarını oluşturmaktadır.  76. madde tarafından sıralanan eylem biçimleri, suçun oluşmasına yol açan eylemlerdir ve kanun tarafından net bir şekilde belirtilmiştir. Kanunun, suça ilişkin hareketin niteliğine dikkat ettiği ve suçun işlenmesinin belirli hareketlerle sınırlı olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, suçun belirli hareketler kapsamında işlenmesinin öngörüldüğü bu düzenleme, orman yangınına neden olma suçunun bağlı hareketli suçlar kategorisine dahil olduğunu göstermektedir.

Orman Kanunu’nun 110. maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında yer alan dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı şekilde ve kasten olarak gerçekleştirilen orman yangınına neden olma suçu, kanunda açıkça belirtilmeyen eylemler sonucunda meydana gelen suçu işaret ederek, serbest hareketli suç tanımına uygundur. Bu serbest hareketli suç aynı zamanda suçun manevi unsurunu oluşturur.

Kusur yeteneği bulunan bir failin, fiili kasıtlı veya kanunda belirtilen hallerde taksirle gerçekleştirmesi ve bu fiilde kusurunu ortadan kaldıracak herhangi bir unsurun bulunmaması durumunda suçun manevi unsurunun varlığı söz konusu olur.

Orman Kanununun 110. maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “Devletin güvenliğine karşı suç işlemek amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde devlet ormanlarını yakma suçu”, bağlı hareketli suç niteliğindedir. Bu suçla ilgili cezai yaptırımlar, aynı kanunun 110. maddesi ile düzenlenmiştir. Ayrıca, Orman Kanunu’nda suç olarak tanımlanan eylemlere ilişkin Türk Ceza Kanununun genel hükümleri uygulanabilir.

Orman Yangını Suçları İçin Uygulanan Cezai Yaptırımlar

Orman yakma suçlarına ilişkin görevli mahkemeler ve uygulanan yaptırımlar aşağıdaki gibidir:

• Ormanlarda izin verilen ve ocak yeri olarak belirlenen yerler dışında ateş yakmak fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin ikinci fıkrasında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
• Ormanlarda izin verilen yerlerde ateşi söndürmeden mahalli terk etmek fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin ikinci fıkrasında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
• Ormanlara sönmemiş sigara atmak fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin ikinci fıkrasında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
• Ormanlarda yangına dolaylı olarak yol açabilecek madde atmak fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin ikinci fıkrasında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
• Ormanlara dört kilometre mesafede anız veya benzeri bitki örtüsü yakmak fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin ikinci fıkrasında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
• Mülki hudutları içinde verimli Devlet ormanı bulunan köylerde anız veya benzeri bitki örtüsü yakmak fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin ikinci fıkrasında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
• Mülki hudutları içinde verimsiz devlet ormanı bulunan köylerde anız veya benzeri bitki örtüsü yakmak fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin ikinci fıkrasında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
• Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak orman yangınına sebebiyet vermek fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin üçüncü fıkrasında iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
• Kasten orman yakma fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin dördüncü fıkrasında on yıldan az olmamak üzere hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesidir.
• Devletin güvenliğine karşı suç işlemek amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde devlet ormanlarını yakmak fiili için Orman Kanunu’nun 110. maddesinin beşinci fıkrasında müebbet hapis ve yirmibin güne kadar adlî para cezası öngörülmüştür. Bu suç için görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesidir.

Ayrıca, Orman Kanunu’nun 110. maddesinin son fıkrasında belirtilen suçların işlenmesi sebebiyle ölüm veya yaralanma meydana gelirse, bu suçlar için ayrıca cezai yaptırım uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

Tazminat talebi ise Orman Kanunu’nun 112 ve 114. maddelerine göre orman idaresi hukuk mahkemesinde yapılmaktadır. Bu kapsamda, meydana gelen zararlar ve ağaçlandırma tazminatı talep edilebilir. Gerçek zarar tazminatı, yanan ağaçların o yılki satış değeri üzerinden hesaplanırken, diğer zararlar ağaç değerine kıyasen değerlendirilir. Bunun yanı sıra, yangın sonucu zarar gören orman alanlarının tekrar ağaçlandırılması için yapılacak masraflar da tazminat talebine dahildir.

Kasıtlı ve Taksirli Yangın Farkları

Kast suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir. Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. 

Orman Kanunu 110. maddesi 3. fıkrasında belirtildiği üzere dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak orman yangınına sebebiyet verenler üç yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak failin yangının söndürülmesine ve etkilerinin azaltılmasına yönelik çabaları veya meydana gelen zararın azlığı göz önünde bulundurularak, verilecek ceza yarısına kadar indirilir.

Zararın belirlenmesinde yangın sonucu tamamen yanan ağaç ve ağaççıkların değeri, kısmen yanan ağaç ve ağaççıkların değerinde meydana gelen azalma, alt tabaka orman örtüsünün yanması nedeniyle oluşan zarar ve toprağın humuslu tabakasının yanması nedeniyle meydana gelen verim kaybı dikkate alınır.

Orman Kanunu 110. maddesi 4. fıkrasında ise Kasten orman yakan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Suçun, yangına müdahalenin geciktirilmesi veya yangının söndürülmesinin zorlaştırılması amacıyla ve bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olacak yer, zaman veya şartlarda işlenmesi halinde faile verilecek ceza yarı oranında artırılır denilmektedir.

Mağdur ve Çevre Zararlarının Tazminatı 

Tazminat talepleri, 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 112 ve 114. maddeleri uyarınca orman idaresi tarafından yapılmaktadır. 112. madde gereğince, meydana gelen gerçek zarar üzerinden tazminat talep edilebilir. Tazminat miktarı, yanan ağaçların o yılki satış değeri üzerinden hesaplanırken, değeri para ile ölçülebilen diğer zararlar ağaç değerine kıyasen hesaplanmaktadır.

Bununla birlikte, gerçek zarar tazminatına ek olarak, yanan orman alanlarının tekrar ağaçlandırılması için yapılacak masraflar da 114. madde uyarınca tazminat talebine dahil edilebilir. Orman yangınlarında tazminat hesabı sadece odunsu bitkilere yönelik olduğundan, orman ekosisteminde meydana gelen hayvansal zararlar tazminat hesabına dahil edilmemektedir. Ancak bu yönde Yargıtay içtihatları mevcuttur.

Orman yangını suçları, doğal ekosistemlere ve yaşam alanlarına ciddi zararlar veren ve hukuki açıdan ciddi yaptırımları gerektiren suçlar arasındadır. Orman Kanunu’nun 110. maddesi altında düzenlenen suçlar, hem mevcut orman alanlarının yok olması hem de ekolojik dengeye zarar verilmesi açısından büyük önem taşır. Bu suçların işlenmesi durumunda uygulanan cezalar, suçun niteliğine ve işlenme şekline göre değişiklik göstermektedir.

Bu noktada, orman yangını suçlarıyla ilgili yasal süreçlerin karmaşıklığı ve ceza hukuku alanındaki uzmanlık gereksinimi göz önüne alındığında, profesyonel bir avukattan yardım almak önem arz etmektedir. Bir avukat, hem suçlanan kişinin haklarını savunmak hem de mağdurların haklarını korumak için gereken hukuki adımları atacaktır. Dolayısıyla, bu tür durumlarda avukatlardan profesyonel yardım alınması tavsiye edilir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Evrim ÜSTÜNDAĞ