Mal Ortaklığı Rejimi Nedir?
Mal Ortaklığı Rejimi
Seçimlik mal rejimi türlerinden bir diğeri olan mal ortaklığı rejimi genel ve sınırlı mal ortaklığı olmak üzere başlıca iki gruba ayrılmaktadır. Bu iki mal ortaklığı rejimi Türk Medeni Kanunun 257-259. Maddeleri arasında şu şekilde düzenlenmiştir;
Madde 257-Genel mal ortaklığında eşlerin kanun gereğince kişisel mal sayılanlar dışındaki malları ile gelirleri ortaklık mallarını oluşturur. Eşler, ortaklık mallarına bölünmemiş bir bütün olarak sahip olurlar. Hiçbir eş, ortaklık payı üzerinde tek başına tasarruf hakkına sahip değildir. 2. Sınırlı mal ortaklığı a. Edinilmiş mallarda ortaklık Madde 258- Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle sadece edinilmiş mallardan oluşan bir ortaklık kabul edebilirler. Kişisel malların gelirleri de bu ortaklığa dahildir. b. Diğer mal ortaklıkları Madde 259 – Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle belirli malvarlığı değerlerini veya türlerini, özellikle taşınmaz malları, bir eşin kazancını, bir meslek veya sanat icrası için kullandığı malları ortaklık dışında tutabilirler. Aksi sözleşmede öngörülmedikçe bu malların gelirleri ortaklığa dahil değildir. |
Mal ortaklığı rejiminde karşımıza “ortaklık malları” ve “eşlerin kişisel malları” terimleri çıkar.
Mal ortaklığı rejiminde eşlerin kanun gereği kişisel sayılan malları dışındaki mal ve gelirleri ortaklık mal olarak kabul edilir. Eşler bu ortaklık malları üzerinde bir bütün olarak hak sahibidir.
Ortaklık Malları: Kanunda öngörülen ve eşlerin kişisel malı dışındaki mallar ortaklık malları kapsamına girer. TMK madde 261. Madde uyarınca bir malın taraflardan birinin kişisel malı olduğu kanıtlanana kadar tüm mallar ortaklık mallarıdır.
Kişisel Mallar: Mal ortaklığı rejiminde kişisel mallar TMK madde 260’da düzenlenmiş olup kişisel mallar; mal rejimi sözleşmesi, üçüncü kişinin karşılıksız kazandırması ya da kanun ile belirlenmektedir. Eşlerden her birinin kişisel kullanımındaki eşyalar ve manevi tazminat alacakları kişisel maldır. Örneğin; kadının kullanımında olan pırlanta küpeler kişisel mal olarak kabul edilmektedir.
Türk Medeni Kanun III. Kişisel mallar Madde 260-Kişisel mallar, mal rejimi sözleşmesi, üçüncü kişinin karşılıksız kazandırması veya kanunla belirlenir. Eşlerden her birinin sadece kişisel kullanımına ayrılmış olan eşyası ile manevî tazminat alacakları kanundan dolayı kişisel malıdır. Bir eşin saklı pay olarak isteyebileceği malvarlığı değerleri, mal rejimi sözleşmesiyle ortaklığa dahil edildiği ölçüde, miras bırakanları tarafından kendisine kişisel mal olarak kazandırılamaz. IV. İspat Madde 261– Bir eşin kişisel malı olduğu ispatlanmadıkça tüm malvarlığı değerleri ortaklık malı sayılır |
I. Eşlerin Hakları
A. Mülkiyet Bakımından
Genel mal ortaklığı türünde eşlerin kanun gereği kişisel mal sayılan mallarının, yani eşlerden her birinin sadece kişisel kullanımına ayrılmış olan eşyalarının dışında kalan tüm mallar bir bütündür. Eşler bu mallar üzerinde elbirliğiyle mülkiyet hakkına sahiptir. Kişisel mallar için de her zamanki gibi her eş kendi kişisel malının mülkiyet hakkına sahiptir.
B. Yönetim ve Tasarruf Bakımından
- Ortaklık Mallarında
Ortaklık mallarında yönetim ve tasarruf hakkı olağan dönem ve olağanüstü dönem olarak ayrılmıştır. Olağan dönemde eşler ortak mallarda yasal sınırlar içerisinde yönetim ve tasarruf haklarını kullanabilmektedir.
TMK madde 262:“Eşler, ortaklık mallarını evlilik birliğinin yararına uygun olarak yönetirler. Olağan yönetim sınırları içinde her eş, ortaklığı yükümlülük altına sokabilir ve ortak mallarda tasarrufta bulunabilir”
Olağanüstü dönemde ise yani olağanüstü yönetimde eşler bir arada ya da birbirlerinin rızasını alarak hareket etmelidir.
TMK madde 263: “Olağan yönetim dışında kalan konularda eşler, ancak birlikte veya biri diğerinin rızasını almak suretiyle ortaklığı yükümlülük altına sokabilir veya mallarda tasarrufta bulunabilir.
Rızanın bulunmadığını bilmeyen veya bilecek durumda olmayan üçüncü kişiler için bu rıza var sayılır.
Evlilik birliğinin temsiline ilişkin hükümler saklıdır.”
- Kişisel Mallarda
Kişisel mallar söz konusu olduğunda eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kalarak kendi kişisel mallarını yönetme ve tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.
C. Yararlanma Bakımından
Her eş ortaklık mallarından ortaklaşa yararlanır. Ortaklaşa malların gelirleri de her iki eşe aittir.
IV. Mal Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi
A. Sona Erme
Eşlerden birinin ölümü, boşanma, evliliğin iptali, eşlerin başka bir mal rejimi sözleşmesine geçmeleri her mal rejiminin olduğu gibi mal ortaklığı rejiminin de sona ermesine neden olur.
Fakat diğer mal rejimlerinden farklı olarak mal ortaklığı rejiminde, eşlerden biri hakkında iflas açıklanması da sona erme nedeni olarak TMK madde 271/1’de düzenlenmiştir.
B. Tasfiye
- Denkleştirme
Bir eşin eşin kişisel malvarlığından doğan bir borç ortaklık mallarından veya ortaklık mallarına ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise taraflar denkleştirme talep edebilir.
Kişisel maldan mı kaynaklı yoksa ortaklık malından mı kaynaklı olduğu bilinmeyen borçlar ispat edilene kadar ortaklık malına ilişkin sayılır.
- Değer Artış Payı
Eşlerden birinin kişisel malı ya da ortaklık malı bir başka mal kesime giren malvarlığının edinilmesine ya da iyileştirilmesine katkı sağlamış ise edinilmiş mallara katılma rejimindeki değer artış payına ilişkin hükümler mal ortaklığı rejiminde de uygulanacaktır.
- Paylaşma
a) Ölüm veya başka bir mal rejiminin kabulü halinde mal rejimi sona erdiyse her eşe ve mirasçılarına ortaklık mallarının yarısı verilir.
b) Diğer haller ile mal rejimi sona erdiyse her eş kendi kişisel malı sayılacak olanları ortaklık mallarından alır. Geriye kalan ortaklık malları ise eşler arasında eşit olarak paylaştırılır.
Av. Ahmet EKİN &Stj. Av. Melike ERGÜN
