Koruma Tedbirlerinden Yakalama

Yakalama, suç şüphesi altında olan kişilerin, henüz bir hakim kararı olmaksızın özgürlüklerinin kısıtlanmasıdır. Yakalama bir koruma tedbiridir.

Yakalama adli ve idari yakalama olarak ikiye ayrılır. Yakalama, kolluk görevlileri tarafından veya herkes tarafından yapılabilir. Yakalanan kişi, en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmelidir.

Adli yakalama ve idari yakalama, ceza muhakemesinde farklı amaçlarla uygulanan iki tür yakalama işlemidir. Adli yakalama, suç şüphesi altında olan kişilerin, henüz bir hakim kararı olmaksızın özgürlüklerinin kısıtlanmasıdır. İdari yakalama ise, henüz bir suç şüphesi bulunmadan, tehlikeye maruz kalmak veya tehlikeye neden olmak durumunda geçici olarak yakalanmasıdır.

Adli yakalama, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda, idari yakalama ise Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Yakalamanın Koşulları Nelerdir?

Yakalamanın koşulları, yakalama yetkisine sahip kişiye göre değişmektedir. Yakalama herkesçe yapılabilmekle birlikte bu yetki suçüstü hali ile sınırlandırılmıştır.

Herkesin Sahip Olduğu Yakalama Yetkisi

CMK m. 90 ile suçüstü durumunda herkese geçici olarak yakalama yetkisi vermiştir.

Şu durumlarda herkes geçici olarak yakalama yetkisini kullanabilir:

• Kişiye suç işlerken rastlanılması,
• Suçüstü bir eylemden dolayı izlenen kişinin, kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması.
• Soruşturması ve kovuşturması şikâyete bağlı olan suçlarda, şikâyet yapılmış olması gerekir. Ancak suç çocuklara, beden veya akıl hastalığı, malullük veya güçsüzlükleri nedeniyle kendini idareden aciz olanlara karşı işlendiği takdirde, şikâyet koşulu aranmayacaktır.

Kolluğun Yakalama Yetkisi

Kolluk görevlilerinin yakalama yetkilerini kullanmaları ise suçüstü şartına bağlanmamıştır.

CMK m. 90/2’ye göre kolluk görevlileri, tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda Cumhuriyet savcısına veya âmirlerine derhâl başvurma olanağı bulunmaması halinde, yakalama yetkisine sahiptirler.

Bu yetkinin kullanılabilmesi için aşağıda sayılan koşulların bir arada olması gerekir:

• Tutuklama karan veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren bir durum olmalıdır.
• Gecikmesinde sakınca bulunmalıdır.
• Cumhuriyet savcısına veya âmirlerine derhâl başvurma olanağı bulunmamalıdır.
• Şikâyete bağlı suçlarda şikâyet koşulu gerçekleşmiş olmalıdır.
• Yakalama yasağı bulunmamalıdır.

Yakalama Emri Nedir?

Yakalama emrini kural olarak hakim düzenler;

• Soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmeyen veya çağrı yapılamayan şüpheli hakkında, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından yakalama emri düzenlenebilir.
• Tutuklama isteminin reddi kararına itiraz halinde, itiraz mercii tarafından da yakalama emri düzenlenebilir.
• Kovuşturma evresinde ise kaçak sanık hakkında yakalama emri re’sen veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim veya mahkeme tarafından düzenlenir.

Bazı durumlarda Cumhuriyet savcısına ve kolluk amirine de yakalama emri düzenleme yetkisi verilmiştir;

• Yakalanmış iken kolluk görevlisinin elinden kaçan şüpheli veya sanık ya da tutukevi veya ceza infaz kurumundan kaçan tutuklu veya hükümlü hakkında Cumhuriyet savcıları ve kolluk kuvvetleri de yakalama emri düzenleyebilirler.

Cumhuriyet savcısı tarafından yakalama emri düzenlenebilecek haller;

• Gözaltı süresinin dolması veya sulh ceza hâkiminin kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmesi halinde Cumhuriyet savcısı tarafından yakalama emri düzenlenebilecektir.
• Hükümlü hapis cezası veya güvenlik tedbirinin infazı için gönderilen çağrı kâğıdının tebliği üzerine on gün içinde gelmez, kaçar ya da kaçacağına dair şüphe uyandırırsa, Cumhuriyet savcısı yakalama emri düzenlenebilecektir. Kasten işlenen suçlarda üç yıl, taksirle işlenen suçlarda ise beş yıldan fazla hapis cezalarının infazı için yakalama emri doğrudan düzenlenir.

Yakalamanın Sonuçları Nelerdir?

Yakalamanın sonuçları şunlardır:

• Yakalanan kişinin özgürlüğü sınırlanır. Yakalama, bir koruma tedbiri olduğu için geçici niteliktedir. Yakalanan kişi, en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmelidir. Yakalama süresi, gözaltı süresi ile birlikte en fazla dört gün olabilir.
• Yakalanan kişi üzerinde kaba üst araması yapılabilir. Yakalanan kişiden silah, delil veya tehlike yaratabilecek eşyalar alınabilir. Yakalanan kişiye kelepçe takılması kural olarak yasaktır.
• Yakalanan kişiye yasal hakları derhal bildirilmelidir. Yakalanan kişi, avukatla görüşme, yakınlarına haber verme, sağlık kontrolünden geçirilme gibi haklara sahiptir.
• Yakalanan kişi ve yakalamaya konu olay hakkında Cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilmelidir. Cumhuriyet savcısı, yakalanan kişinin gözaltına alınmasına veya serbest bırakılmasına karar verir.

Ekin Hukuk Bürosu olarak Ceza Hukuku alanında uzman avukat kadromuzla iletişime geçmek ve dava ve işlemlerinizi takip etmek için bize ulaşabilirsiniz. 

Stj. Av. Nesrin KOŞAR & Av. Ahmet EKİN