Kiraya İlişkin Tahsilat ve Ödemelerde Tevsik Zorunluluğu

213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi ile Bakanlığımıza verilen yetkiye istinaden hazırlanan 298 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile değişik 268 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile iş yeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Söz konusu düzenleme uyarınca; konutlarda, her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde, haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarında ise tutara bakılmaksızın kira geliri elde edenlerin, iş yerlerinde ise aylık kira bedelleri tutarına bakılmaksızın iş yerini kiraya verenler ile kiracıların, kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerinin, banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi gerektiğine yönelik açıklamalara yer verilmişti.

Diğer taraftan; 28/7/2024 tarihli ve 7524 sayılı Kanun ile Bakanlığımıza verilen yetkinin genişletilmesi neticesinde hazırlanan ve 17/10/2024 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 328 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin yayımı tarihi itibarıyla; 268 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği yürürlükten kaldırılarak söz konusu uygulamanın kapsamı genişletilmiştir.

Bu kapsamda;

• Mükellef olmayanlara da muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğu getirilmiş,
• Konut kiralarının tevsik edilmesinde uygulanmakta olan 500 TL tutarındaki sınır kaldırılmış, konut kiralamalarında da iş yeri kiralamalarında olduğu gibi tutara bakılmaksızın konutunu kiraya verenler ile kiracıların, kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini, banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğu getirilmiş, bulunmaktadır.

Tevsik Zorunluluğunun Kapsamı

Konutlarda ve iş yerlerinde, konutunu ve iş yerini kiraya verenler ve bunları kiralayanların, kira tutarı ne olursa olsun kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerin tamamının bankalar veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunludur.

Kısa Süreli Konut Kiralamalarında Tevsik

Günlük, haftalık veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarına ilişkin yapılan tahsilat ve ödemeler de tevsik zorunluluğu kapsamındadır.

Hisseli Gayrimenkul Kiralamalarında Tevsik

Hisseli gayrimenkullerin kiralanmasında, kira bedelinin tamamının kiraya verenlerden birine bankalar veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıyla ödenmesi durumunda, tevsik zorunluluğunun yerine getirildiği kabul edilmektedir.

Tevsik Zorunluluğu Kapsamında Olmayan Tahsilat ve Ödemeler

Konut veya iş yerini kiraya verenler ve bunları kiralayanların, kira bedeline ilişkin;

• Mahkeme ve icra yoluyla,
• Ayni olarak,

yaptıkları tahsilat ve ödemeler tevsik zorunluluğu kapsamında değildir. 

Tevsik Edici Belgeler

Bankalar veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıyla; para yatırma, havale, EFT, çek, banka ve kredi kartı gibi araçlar kullanılarak yapılan tahsilat ve ödemeler karşılığında dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenlendiğinden, bu belgeler tevsik edici belge kabul edilecektir. Bankaların internet şubeleri üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da aynı kapsamdadır.

Kişilerin kira ödemelerini; banka şubelerine giderek T.C. kimlik numarası, vergi kimlik numarası, ad soyad/unvan bilgileri ve “kira ödemesi” açıklamasıyla kiraya verenin hesabına yatırması durumunda da tevsik yükümlülüğü yerine getirilmiş sayılacaktır.

Ceza Uygulaması

Kira tahsilat ve ödemelerinde tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunda, Vergi Usul Kanununun mükerrer 355 inci maddesine göre özel usulsüzlük cezası uygulanacaktır. Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayanların her birine, her bir işlem için anılan maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın %10’u (2/8/2024 öncesinde %5´i) oranında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Tevsik zorunluluğuna uymayanlar için asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan tutarlar ile ceza miktarları, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılarak uygulanır.

Tevsik zorunluluğuna aykırı bir şekilde ödeme yapanların; durumu, ödemeyi takip eden beş iş günü içerisinde kendiliğinden idareye bildirmesi halinde, ödemede bulunan adına özel usulsüzlük cezası kesilmeyecektir.

Ceza Uygulanması Durumunda Mükellefin Hakları

Tevsik yükümlülüğünün yerine getirilmemesi nedeni ile adına özel usulsüzlük cezası kesilen mükellefler veya vergi sorumluları, Vergi Usul Kanununda yer alan cezalarda indirim ve uzlaşma hükümlerinden yararlanabilir. Mükellef veya vergi sorumlusu, özel usulsüzlük cezalarının yarısını ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse kesilen cezanın yarısı indirilir. 2024 yılı için 23.000 Türk lirasını aşmayan özel usulsüzlük cezaları için söz konusu indirim oranı yüzde yetmiş beş (%75) olarak uygulanacaktır.

Uzlaşma, mükelleflerin yargı yoluna başvurmadan vergi idaresi ile anlaşmak amacıyla başvurabilecekleri idari bir çözüm yoludur. Bu kapsamda, 1/1/2024 tarihinden itibaren 23.000 Türk lirasını aşan özel usulsüzlük cezaları için uzlaşma hükümlerinden yararlanılabilir. Uzlaşma talebinin, vergi/ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30 gün içinde yapılması gerekir.

Mükellef veya vergi sorumlusu cezalarda indirim ve uzlaşma talep dilekçelerini, ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde bağlı bulundukları vergi dairesine yapabilecekleri gibi Dijital Vergi Dairesi üzerinden elektronik ortamda da yapabileceklerdir.

Konuya İlişkin Açıklayıcı Örnekler

Örnek 1: Gayrimenkul sermaye iradı yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunan (A), sahibi olduğu gayrimenkulünü, 2024 yılında mükellefiyeti bulunmayan (B)’ye konut olarak kiraya vermiş olup konutun aylık kira bedeli 20.000 TL’dir. 2024 yılı Kasım ayına ait kira bedelinin elden ödendiği tespit edilmiştir.

Buna göre; elden tahsil edilen ve ödenen 20.000 TL kira tutarı için bu tutarın %10’u oranında hesaplanan (20.000 TL X 0,10) 2.000 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı olan 5.000 TL’nin altında kaldığından, (A) ve (B)’ye ayrı ayrı Kasım ayı için (1 X 5.000) 5.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Örnek 2: Gayrimenkul sermaye iradı yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunan (C), sahibi olduğu gayrimenkulünü 1/11/2024 tarihinden itibaren vergi mükellefi olmayan (D)’ye aylık 20.000 TL’ye konut olarak kiraya vermiştir. 2024 yılı Kasım ve Aralık aylarına ait kira ödemelerinin 5.000 TL’sinin banka aracılığıyla, kalan 15.000 TL’sinin ise elden ödendiği tespit edilmiştir.

Buna göre; her bir işlem için ayrı ayrı olmak üzere, elden tahsil edilen ve ödenen

15.000 TL kira tutarı için bu tutarın %10’u oranında hesaplanan (15.000 TL X 0,10)

1.500 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı olan 5.000

TL’nin altında kaldığından, (C) ve (D)’ye ayrı ayrı Kasım ve Aralık ayları için (2 X 5.000)

10.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Kiracı (D)’nin, ödemenin tevsik zorunluluğuna uymadan yapıldığını, ödemeyi takip eden beş iş günü içerisinde kendiliğinden İdareye bildirmesi durumunda ise kiracı (D)’ye özel usulsüzlük cezası kesilmeyecektir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Uğur DUDAKLI