Kamu Hizmetlerinden Yararlanma Hakkının Engellenmesi
Kamu Hizmetlerinden Yararlanma Hakkının Engellenmesi Suçu (TCK m.113)
Kamu hizmeti kural olarak herkese verilir ve kişilerin bu hizmetten yararlanması engellenemez. Bu nedenle Türk Ceza Kanununun 113. Maddesinde kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi yaptırım altına alınmıştır. Kamu hizmetinden yararlanma hakkının engellenmesi suçuna ilişkin nitelikli haller ise kanunun 119. Maddesinde bulunan ortak hükümle düzenlenmiştir.
Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi Madde 113- (1) Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla; a) Bir kamu faaliyetinin yürütülmesine, b)Kamu kurumlarında veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında verilen ya da kamu makamlarının verdiği izne dayalı olarak sunulan hizmetlerden yararlanılmasına, engel olunması hâlinde, fail hakkında iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur |
Devletin sunduğu kamu hizmetlerinden yararlanabilmek için kişinin vatandaş olması yeterlidir. 1982 Anayasasının 10. Maddesinde; “Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde ve her türlü kamu hizmetlerinden yararlanılmasında, kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar” denilmektedir. Yani kamu hizmetlerinden yararlanmak vatandaşın en temel haklarından biri olduğu gibi devletler de bu hizmetleri sunmak zorundadır.
I. Suçun Unsurları
1. Maddi Unsurlar
a. Fiil
Türk Ceza Kanununun 113. Maddesinde düzenlenen kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçu, kamu faaliyeti ve kamu hizmeti arasında bir ayrım yapmış; ilk seçimlik hareketle kamu faaliyetinin yürütülmesini engellenmesini ikinci seçimlik hareketle ise kamu hizmetinden yararlanılmasının engellenmesini suç haline getirmiştir.
Suçun meydana gelebilmesi için failin cebir, tehdit kullanılarak veya hukuka aykırı bir fiille meydana getirilmesi gerekmektedir. Bu suç tipinde iki seçimlik hareket bulunmakta olup birinin gerçekleştirilmesiyle suç tamamlanmaktadır.
Seçimlik hareketler şu şekildedir;
- Cebir, tehdit veya hukuka aykırı bir hareketle kamu faaliyetinin yürütülmesine engel olma
- Cebir, tehdit veya hukuka aykırı fiile kamu hizmetlerinden yararlanılmasına engel olma.
Kamu faaliyetinin yürütülmesine engel olma fiiline örnek olarak acil serviste bulunan serumların parçalanarak kullanılamaz hale getirilmesi örnek verilebilir. İkinci fiile örnek olarak ise elektriği kesilen mahallenin elektriğini tamir edecek kişiyi elektrik tesisini onarmaması için hapseden kişinin fiili verilebilir.
b. Fail
Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçunun faili bakımından madde kapsamında özel bir sınırlandırma yapılmamıştır. Bu sebeple eğitim ve öğretimin engellenmesi suçunun faili herkes olabilir.
c. Mağdur
Mağdur bakımından kanunda herhangi bir sınırlama getirilmemiştir. İlk seçimlik fiil bakımından kamu faaliyetinden yararlanan toplum suçun mağduru olmaktadır. İkinci fıkra bakımından ise kamu hizmetinden yararlanması engellenen kişi veya kişiler bu suçun mağdurudur.
d. Nitelikli Haller
Her ne kadar suç 113. Maddede düzenlenmişse de suçun daha ağır cezayı gerektiren hallerine 119. Maddede bulunan ortak hükümde yer verilmiştir.
Ortak hüküm Madde 119- (1) Eğitim ve öğretimin engellenmesi, kamu kurumu veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinin engellenmesi, siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi, inanç, düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasını engelleme, konut dokunulmazlığının ihlali ile iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçlarının; a) Silahla, b) Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle, c) Birden fazla kişi tarafından birlikte, d) Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak, e) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, İşlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır. (2) Bu suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır. |
- Silahla işlenmesi
Silah kavramı Türk Ceza Kanununun 6. Maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır. “Silah deyiminden; 1. Ateşli silahlar, 2. Patlayıcı maddeler, 3. Saldırı ve savunmada kullanılmak üzere yapılmış her türlü kesici, delici veya bereleyici alet, 4. Saldırı ve savunma amacıyla yapılmış olmasa bile fiilen saldırı ve savunmada kullanılmaya elverişli diğer şeyler, 5. Yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı, boğucu, zehirleyici, sürekli hastalığa yol açıcı nükleer, radyoaktif, kimyasal, biyolojik maddeler” Bu madde kapsamında silah sayılan aletler kullanılarak kamu faaliyetinin yürütülmesine veya kamu hizmetinden faydanılmasına engel olunması halinde suçun ağır cezayı gerektiren nitelikli hali oluşacaktır. Ayrıca silahın kullanılması kavramı kapsamının içine yalnızca gösterilmesi de girmektedir.
- Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle işlenmesi
Kişinin kendisini tanınmayacak hale koyması suretiyle anlatılmak istenen failin yaptığı makyaj, giydiği kıyafetlerle kendini tanınmayacak hale getirmesidir. Gerçekleştirilen değişikliğe rağmen kamu faaliyetinin engellenmesi veya kamu hizmetinden yararlanmanın engellenmesi halinde fail tanınmışsa bu durumda nitelikli hal oluşmayacaktır.
İmzasız mektupla işlenen tehdit suçunun nitelikli hal olarak düzenlenmesinin sebebi bir yandan bu durumun mağdur veya mağdurlarda daha ağır korku oluşturmasıdır. Bu nitelikli halin uygulanması için mağdur kamu faaliyetine engel olan imzasız mektubu kimin yazdığını anlayamamış olmalıdır.
Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçunun özel işaretlerle işlenmesine örnek olarak kamu kurumunun kapısına haç işareti, vahşi hayvan, kurukafa gibi şekillerin çizilmesi verilebilir.
- Birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi
Suçun birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde bu durum Türk Ceza Kanununun müşterek faillik hükümleri kapsamında değerlendirilmelidir. Bu nitelikli halin gündeme gelmesi için suçun en az iki kişi tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
- Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak işlenmesi
TCK’nın 220. Maddesinin 1. Fıkrasına göre örgütler en az 3 üyeden oluşmaktadır. Suçun en az 3 kişiden oluşan bir örgüt kapsamında işlenmesi halinde suçun nitelikli hali gündeme gelecek ve verilecek ceza 1 kat arttırılacaktır.
- Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi
Türk Ceza Kanununun 6. Maddesine göre kamu görevlisi; “kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişiler” dir. Bu kişilerin görevlerinin verdiği nüfuzu kullanarak bu suçu işlemeleri halinde suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hali oluşacaktır.
2. Manevi Unsur
Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçu kasten işlenebilen bir suç tipidir. Kanunda bir suçun taksirle işlenmesi düzenlenmedikçe bir kimsenin davranışının taksirle gerçekleşmesi cezalandırılamamaktadır. Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçunun taksirle işlenmiş hali kanunda düzenlenmediğinden taksirle işlenmesi mümkün olmayan bir suç tipidir.
II. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
1. Teşebbüs
Teşebbüs kanunun 35. maddesinde “Kişi işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur.” Şeklinde tanımlanmıştır. Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçu mütemadi bir suç tipi olup bazı görüşlere göre bu suç tipine teşebbüs mümkün değildir. Ancak doktrinde de baskın görüşe göre suçun tamamlanma anına kadar bu suça teşebbüs mümkündür.
2. İştirak
Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçu bakımından iştirak hükümleri konusunda kanunda özel bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Bu nedenle kanunda düzenlenen genel hükümler uygulama alanı bulmaktadır.
3. İçtima
Bu suç bakımından özel bir içtima hükmü mevcut değildir. Bu nedenle genel hükümler uygulama alanı bulmaktadır.
Türk Ceza Kanununun 42. Maddesine göre; “Biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması dolayısıyla tek fiil sayılan suça bileşik suç denir. Bu tür suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz.” Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçu cebir veya tehdit kullanılarak işlenirse cebir ve tehdit suçun unsuru olduğundan Türk Ceza Kanununun 42. Maddesi hükmünce failin sorumluluğu belirlenecektir.
Suçun tek suç işleme iradesi kapsamında birden fazla kez işlenmesi durumunda ise zincirleme suç hükümlerinin de uygulama alanı bulması mümkündür.
III. Muhakeme ve Yaptırım
Kamu hizmetlerinden yararlanma hakkının engellenmesi suçunun cezası 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası olarak düzenlenmiştir. Suçun nitelikli hallerinin vücut bulması halinde ise verilecek ceza bir kat arttırılacaktır.
119. madde gereği kamu hizmetinden yararlanma hakkının engellenmesi suçunun işlendiği sırada kasten yaralamanın neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin meydana gelmesi durumunda ayrıca kasten yaralama suçundan ceza verilecektir.
Kamu hizmetinden yararlanma hakkının engellenmesi suçu için yapılacak olan soruşturma şikayete bağlı olmayıp re’sen soruşturma yapılır. Kovuşturma aşamasında ise görevli ve yetkili mahkeme bu hizmetin engellendiği yerde bulunan Asliye Ceza Mahkemesidir.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL
