Kamu Görevlileri Hakkında Muhakeme

Memurlar veya diğer kamu görevlileri hakkında muhakeme, 4483 sayılı “Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun” ile düzenlenmiştir.

4483 sayılı kanunun uygulanması için şu şartların gerçekleşmesi gerekir:

• Suçun faili kamu görevlisi olmalıdır.
• Suç kamu görevlisinin görevi sebebiyle işlenmiş olmalı ve görevle suç arasında illiyet bağı bulunmalıdır.
• Suçun ağır cezayı gerektirmeyen bir suç olmalıdır. Aksi halde soruşturma genel hükümler uyarınca yapılır.

Kamu görevlilerinin işledikleri suçlar nedeniyle yargılanmasında 4483 sayılı kanun uygulanır. Bu genel kural olmakla birlikte bir takım istisnalar da bulunmaktadır:

• Görevleri sebebiyle Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, TBMM üyeleri, hakim ve savcılar, askerler, avukatlar, noterler özel soruşturma usulüne tabidirler.
• Ağır cezayı gerektiren suçüstü durumlarında soruşturma genel hükümlere tabidir.
• İşkence ve zor kullanma yetkisine ait sınırın aşılması halinde 4483 sayılı yasa uygulanmaz.
• 3628 sayılı kanun gereği; 3628 sayılı kanunda ve 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanununda yazılı suçlarla, irtikâp, rüşvet, basit ve nitelikli zimmet, görev sırasında veya görevinden dolayı kaçakçılık, resmî ihale ve alım ve satımlara fesat karıştır- 7137 ma, Devlet sırlarının açıklanması veya açıklanmasına sebebiyet verme suçlarından veya bu suçlara iştirak etmekten sanık olanlar hakkında 2.12.1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümleri uygulanmaz.

İzin Vermeye Yetkili Merciler

Soruşturma izni vermeye yetkili merciler 4483 sayılı kanunun 3. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre soruşturma izni yetkisi;

• İlçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında kaymakam,
• İlde ve merkez ilçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kaymakamlar hakkında vali,
• Bölge düzeyinde teşkilatlanan kurum ve kuruluşlarda görev yapan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında görev yaptıkları ilin valisi,
• Cumhurbaşkanına veya Cumhurbaşkanlığına bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşlar ve bakanlıkların merkez ve bağlı veya ilgili kuruluşlarında görev yapan diğer memur ve kamu görevlileri hakkında o kuruluşun en üst idari amiri,
• (b) ve (c) bentlerindeki hükümler saklı kalmak kaydıyla Cumhurbaşkanı kararıyla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanı veya ilgili bakan,
• Türkiye Büyük Millet Meclisinde görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri ve yardımcıları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı,
• Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı hakkında Cumhurbaşkanı,
• Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir, il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri hakkında İçişleri Bakanı,
• İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi,
• Köy ve mahalle muhtarları ile bu Kanun kapsamına giren diğer memurlar ve kamu görevlileri hakkında ilçelerde kaymakam, merkez ilçede vali tarafından kullanılır. Yokluklarında ise vekilleri tarafından bizzat kullanılır.

İzin Usulü

İzin usulü ise 4483 sayılı kanunun 4. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre “Cumhuriyet başsavcıları, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin bu Kanun kapsamına giren suçlarına ilişkin herhangi bir ihbar veya şikayet aldıklarında veya böyle bir durumu öğrendiklerinde ivedilikle toplanması gerekli ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri tespitten başka hiçbir işlem yapmayarak ve hakkında ihbar veya şikayette bulunulan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesine başvurmaksızın evrakın bir örneğini ilgili makama göndererek soruşturma izni isterler.”

İzin vermeye yetkili makam, bu Kanun kapsamındaki bir suçun işlendiğini bizzat öğrendiğinde veya yukarıda belirtilen yöntemle haberdar olduğunda, bir ön inceleme başlatır. Yargı mensupları, yargı kuruluşlarında görevli olanlar ve askerler, başka mercilerin ön incelemelerine görevlendirilemez.

Ön inceleme görevlendirilen kişi veya kişiler, bakanlık müfettişleriyle kendilerini görevlendiren makamın tüm yetkilerine sahip olup, bu Kanun’da hüküm bulunmayan konularda Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu hükümlerine uygun olarak işlem yapabilirler. İnceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesini alarak, yetkileri dahilindeki gerekli bilgi ve belgeleri toplar ve görüşlerini içeren bir rapor düzenleyerek durumu izin vermeye yetkili makama sunarlar. Eğer ön inceleme birden fazla kişi tarafından yapılmışsa, raporda farklı görüşler gerekçeleriyle ayrı ayrı belirtilir.

Karara İtiraz

Yetkili makam, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararını Cumhuriyet başsavcılığına, ilgili memur veya diğer kamu görevlisine, ve varsa şikayetçiye bildirir. Soruşturma izni verilmesine dair karara itiraz etme hakkına sahip olan memur veya diğer kamu görevlisi; aynı şekilde, soruşturma izni verilmemesine dair karara karşı itirazda bulunma hakkına sahip olup, bu itirazı Cumhuriyet başsavcılığına veya şikayetçiye, izin vermeye yetkili makam tarafından verilen işleme koymama kararına karşı da şikâyetçi itiraz yoluna gidebilir. İtiraz süresi, yetkili makamın kararının tebliğinden itibaren on gündür.

Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine itirazı incelemeye yetkili ve görevli mahkeme yetkili merciin yargı çevresinde bulunduğu bölge idare mahkemesidir. Aşağıdaki kamu görevlileri hakkında soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine itirazı incelemeye yetkili ve görevli mahkeme olarak Danıştay 2. Dairesi belirlenmiştir:

• Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile bağlı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri,
• Türkiye Büyük Millet Meclisinde görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri ve yardımcıları,
• Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterinin verdiği kararlar,
• Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir, il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri.

Soruşturma izniyle ilgili itirazın reddi veya itirazın kabulü sonucunda dosya, derhal yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.

Davanın görevli ve yetkili mahkemesi, genel hükümlere uygun olarak belirlenir. Bununla birlikte, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Bakan yardımcıları ve valiler için yetkili ve görevli mahkeme Yargıtay’ın ilgili ceza dairesi olup, kaymakamlar için ise il ağır ceza mahkemesidir.

Ekin Hukuk Bürosu olarak Ceza Hukuku alanında uzman avukat kadromuzla iletişime geçmek ve dava ve işlemlerinizi takip etmek için bize ulaşabilirsiniz.

Stj. Av. Nesrin KOŞAR & Av. Ahmet EKİN