İştirak Nedir?

İştirak; tek bir kişi ile işlenebilen bir suçun birden fazla kişi ile işlenmesi durumudur. İştirak; cezai sorumluluğu genişleten bir kurumdur.

İştirak Koşulları Nelerdir?

İştirak hükümlerinin uygulanması için sağlanması gereken koşullar:

• Faillerin birden fazla olması gerekmektedir. Bu durumda tek failli suçlarda birden fazla failin, çok failli suçlarda ise suç tipi için öngörülen fail sayısından daha fazla kişinin bulunması gerekmektedir.
• Failler tarafından suçun icrasına başlanması ve bütün ortaklar bakımından suçun aynı olması gerekmektedir.
• Faillerin işlenen suça katkıda bulunmuş olması gerekmektedir. İştirak edenler maddi veya manevi olarak hareketlerde bulunabilirler.
• Suça iştirak edenlerin hareketlerinin; suça iştirak etmeselerdi sonuç gerçekleşmeyecek veya daha zor gerçekleşmesine sebebiyet verecek derecede olması gerekmektedir.
• İştirak edenlerin suçu bilmesi ve suça katılmayı istemesi gerekmektedir.

Suça İştirak Biçimleri

Suça iştirak biçimleri; faillik ve şeriklik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Şeriklik ise; azmettirme, yardımda bulunma şeklinde ikiye ayrılmaktadır.

Faillik Nedir?

Fail, suçun kanuni tanımında yer alan eylemi birlikte gerçekleştiren ve suçun işlenmesinde başkasını araç olarak kullanan kişidir.

Müşterek Faillik Nedir?

Müşterek faillik; birden çok kişinin suç işleme kararı kapsamında hareket üzerinde ortak egemenlik kurarak suç işlemesidir.

Müşterek failliğin mümkün olabilmesi koşulları:

• Birden çok kişinin suçun kanuni tanımında öngörülen hareketi birlikte gerçekleştirmeleri
• Failler arasında birlikte suç işleme kararı bulunmalı,
• Failler, hareket üzerinde ortak egemenlik kurmalı,
• Hareket, kasten ve hukuka aykırı olarak işlenmeli,
• İşlenen suç, özgü suç olmamalıdır.

Dolaylı Faillik Nedir?

Dolaylı faillik; suçun işlenmesinde bir başka kişiyi araç olarak kullanmaktır. Bir başkasını suçun işlenmesinde araç olarak kullanan kişiye de dolaylı fail denir. Dolaylı fail suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan kişi üzerinde egemenlik kurmakta olup fail gibi sorumlu olur.

Kusur yeteneği olmayan kişi suçun işlenmesinde araç olarak kullanılmasında ise; dolaylı faile verilecek olan ceza artırılmaktadır.

Dolaylı faillik halinde suçu işleyen kişi cezalandırılmamaktadır çünkü eylem üzerinde herhangi bir bilme ve isteme iradesi bulunmamaktadır.

Şeriklik Nedir?

Şeriklik, suçun icrasına katılan fakat suçun kanuni tanımında yer alan haksızlığı gerçekleştirmeyen diğer suç ortaklarıdır.

Kişilerin şerik olarak sorumlu tutulabilmesi için gerekli olan koşullar:

• Kasten ve hukuka aykırı olarak işlenmiş bir hareketin varlığı gerekmektedir.
• İlgili suçun en azından teşebbüs aşamasına gelmiş olması gerekmektedir.

Şeriklik; azmettirme ve yardımda bulunma şeklinde olabilir.

Azmettirme Nedir?

Azmettirme; suçu işleme konusunda henüz düşüncesi olmayan kişiye, bu suçu işlemesi kararının verdirilmesidir. Türk Ceza Kanunu m.38’e göre; başkasını suç işlemeye azmettiren kişi suçun cezası ile cezalandırılır.

Üstsoy ve altsoy ilişkisinden kaynaklanan nüfuzu kullanarak suça azmettirme halinde azmettirenin cezası arttırılır. Çocukların suça azmettirilmesi durumunda ise üstsoy ve altsoy ilişkisine bakılmadan azmettirenin cezası artırılacaktır.

Yardımda Bulunma Nedir?

Yardımda bulunma; bir kimsenin kasten işlemekte olduğu suçun icrasını kolaylaştıracak şekilde desteklemektir. Suçun işlenmesine yardım eden kişiye işlenen suçun cezası yarısı indirilerek verilir.

Yardım etme şu şekillerde olabilir:

• Suçun işlenmesinde kullanılacak aracı temin etmek.
• Suçun işlenmesinden önce veya suçun işlenmesi sırasında yardımda bulunarak suçun işlenmesini kolaylaştırmak.
• Suçu işlemeyi düşünen fakat henüz karar vermemiş kişiyi suçu işlemeye teşvik etmek.
• Kişinin suçu işlemek yönündeki kararını güçlendirmek.
• Suç işlenmeden önce, kişiye suçu işlediğinde yardımcı olacağı taahhüdünü vermek.
• Suçun işlenmesinden önce kişiye yol göstermek.

İçtima Nedir?

İçtima; mevcut durumda birden çok suç bulunmasına karşın; çeşitli sebeplerle faile tek bir cezanın verildiği durumdur.

Bileşik Suç Nedir?

Bileşik suç; Türk Ceza Kanunu madde 42’de düzenlenmiş olup biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması sebebiyle tek fiil sayılan suçtur. Bileşik suç iki ayrı suçtan oluşmaktadır.

Bileşik suça örnek olarak; cinsel taciz yapılarak gerçekleştirilen işkence suçu verilebilir. İşkence ayrı bir suç cinsel taciz ayrı bir suçtur fakat işkence suçu cinsel taciz yapılarak gerçekleştirilmesi durumunda işkence suçunun ağırlaştırıcı hali oluşmuş olacaktır.

Bileşik suç oluşabilmesi koşulları:

• Suçlardan biri diğerinin unsurunu ya da ağırlaştırıcı sebebini oluşturmalı.
• Suçlardan birinin diğerinin unsuru veya ağırlaştırıcı sebebi olduğu kanunda açıkça gösterilmelidir.

Sonuçları aşağıda sayılmıştır:

• Bileşik suç, kendisini oluşturan suçlara bölünmez.
• Bileşik suçu oluşturan unsur veya ağırlaştırıcı sebep olan suçun ortadan kalkması bileşik suçun varlığını etkilemez.
• Bileşik suçta cezaların içtimaı hükümleri uygulanmaz.

Zincirleme Suç Nedir?

Zincirleme suç; Türk Ceza Kanunu madde 43’te düzenlenmiş olup aynı suç işleme kararıyla bir kişiye değişik zamanlarda aynı suçun birden fazla kez işlenmesi durumudur.

Zincirleme suça örnek olarak; A’nın B’nin marketinden 1. gün 100 TL, 2. gün 100 TL, 3. gün 100 TL çalması verilebilir. Burada zincirleme hırsızlık suçu oluşacaktır.

Zincirleme suç oluşabilmesi koşulları:

• Aynı suçun birden fazla kez işlenmesi gerekir.
• Suçların değişik zamanlarda işlenmesi gerekir.
• Suçların, aynı kişiye karşı işlenmesi gerekir.
• Suçların, aynı suçu işleme kararıyla işlenmesi gerekmektedir.
• Kasten yaralama, kasten öldürme, işkence ve yağma suçlarında zincirleme suç hükümleri uygulanmaz.

Sonuçları aşağıda sayılmıştır:

• Zincirleme şeklinde işlenen suçlar tek suç sayılır ve faile tek ceza verilir fakat faile verilecek ceza artırılır.
• Zincirleme suç, son suçun işlendiği günde işlenmiş sayılır.
• Dava zamanaşımı son suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlar.

Aynı Neviden Fikri İçtima

Aynı neviden fikri içtima; tek bir hareketle aynı suçun birden fazla kişiye karşı işlenmesi durumudur. Bu durumda da zincirleme suça ilişkin hükümler uygulama alanı bulacaktır.

Aynı neviden fikri içtimaya örnek olarak; A’nın 50 kişilik bir konferansta “Hepiniz salaksınız” diyerek hakaret suçunu işlemesi verilebilir.

Aynı neviden fikri içtima uygulanabilmesi koşulları:

• Hareket, hukuksal anlamda tek olmalıdır.
• Aynı suç birden fazla kez işlenmiş olmakla birlikte bütün mağdurlar bakımından aynı suç olmalıdır.
• Suçun mağdurları birbirinden farklı olmalıdır.
• İşlenen suç; kasten yaralama, kasten öldürme, işkence ve yağma suçlarından biri olmamalıdır.
• Suç tipinde ayrıca aynı neviden fikri içtima hükmüne yer verilmemiş olmalıdır.

Fikri İçtima Nedir?

Fikri içtima; Türk Ceza Kanunu madde 44’te düzenlenmiş olup failin işlediği tek bir hareket ile birden fazla ve farklı suçun oluşmasına neden olmasıdır.

Fikri içtimaya örnek olarak; A silahıyla ateş etmesinin akabinde B’nin arabasının camının kırılması ve akabinde merminin B’nin koluna isabet ederek B’yi yaralaması örnek olarak gösterilebilir. Burada mala zarar verme ve kasten yaralama suçları oluşmaktadır.

Fikri içtima hükümlerinin uygulanması için koşullar:

• Tek bir eylemin olması gerekmektedir.
• Birden fazla farklı suçun oluşması gerekmektedir.
• Suçlar muhakeme edilebilir ve cezalandırılabilir olmalı.

Fikri içtimaın sonuçları aşağıda sayılmıştır:

• Fikri içtima halinde faile tek ceza verilir. Burada; fail, en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılmaktadır.
• Suçların işlenme yeri, işlenme zamanı, yetkili mahkeme ağır cezayı gerektiren suça göre belirlenir.
• Suç olmaktan çıkarılan hareketler ve genel veya özel af kapsamındaki suçlar fikri içtima ilişkisinde dikkate alınmaz.

Ekin Hukuk Bürosu olarak ceza hukuku alanında yaşadığınız sorunlarda hukuki sürecin takipçisi olabiliriz. Uzman avukat kadromuzla görüşmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Stj. Av. Ebrugül KOÇAK & Av. Ahmet EKİN