Islah Nedir? Şartları Nelerdir?

Islah, her iki tarafın yapmış olduğu usuli işlemlerin düzeltilmesini sağlayan bir kurumdur.  Taraflar sadece bir kez ıslah yoluna başvurabilir. Islahın konusu taraf usul işlemleridir. Maddi hukuk işlemleri ıslaha konu olmaz.

Tek taraflı bir irade beyanı olup mahkemenin kabulüne bağlı değildir. Islah tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilir. Kanun yolu aşamasında tahkikat mümkün değildir. Aksi takdirde kanun yolu aşamasının mantığı kalmaz.

Islah yazılı veya sözlü olarak yapılabilir. Karşı tarafa hazır olmadığı takdirde ıslah talebinin karşı tarafa bildirilmesi gerekir.

Islah ile birlikte ıslah yapan ıslah ile geçersiz hale gelen işlemler için yapılan yargılama giderlerini ve karşı tarafın uğradığı veya uğrayabileceği zararları karşılamak için hâkimin takdir edeceği bir teminatı bir hafta içinde yatırması gerekir. Aksi halde ıslah yapılmamış sayılır. Karşı tarafın zararının kesin olarak tespit edilmesinden sonra, mahkeme veznesine yatırılan miktar eksikse tamamlattırılır, fazla ise iade edilir.

Islahın davayı uzatmak veya karşı tarafı rahatsız etmek gibi kötüniyetli düşüncelerle yapıldığı deliller veya belirtilerle anlaşılırsa, mahkeme, ıslahı dikkate almadan karar verir. Ayrıca hâkim, kötüniyetle ıslaha başvuranı, karşı tarafın bu yüzden uğradığı bütün zararlarını ödemeye disiplin para cezasına mahkûm eder.

Islah Yolu ile Yapılabilecek İşlemler Nelerdir?

Islah yolu ile yapılabilecek işlemler aşağıda sayılmıştır:

• Dava sebebi dava konusu ve talep sonucu değiştirilebilir veya genişletilebilir.
• Cevap dilekçesi verilebilir.
• Tüm iddia ve savunmalar ileri sürülebilir.
• Maddi tazminat davasında ıslah ile manevi tazminat istenebilir.

Islah Yoluyla Yapılmamış Sayılamayacak İşlemler Nelerdir?

Islahla yapılmamış sayılamayacak işlemler maddi hukuk işlemleridir.

Islah yolu ile dava tamamen ıslah edilmiş ise elbette dava tamamen değişmiş olacağı için bu işlemelerde göz önünde bulundurulmasına gerek kalmaz. Bu işlemler şunlardır:

• Feragat, kabul, sulh,
• Takas beyanı,
• Keşif tutanağı,
• Bilirkişi raporu ve beyanları,
• Tanık ifadeleri,
• İsticvap tutanakları,
• İkrar,
• Yerine getirilmiş olan yemin,
• Karşı tarafça kabul edilen yemin teklifi, reddi veya iadesi .

Islah Yolu İle Yapılamayacak İşlemler Nelerdir?

Yargıtay’a göre ıslah ile taraf değiştirilemezdi. Ancak iradi taraf değişikliğinin HMK’ya girmesi ile artık bu görüş geçerliliğini kaybetmiştir.

Islah yoluyla yapılamayacak işlemler şunlardır:

• İkinci tanık listesi verilemez.
• Açılmış bir dava, ıslah edilerek delil tespitine dönüştürülemez.
• Maddi hukuk işlemleri düzeltilemez.
• İlk itirazlar ileri sürülemez.
• Zamanaşımının eskiden ıslah ile ileri sürülmesi kabul edilmiyordu. Tamamen ilk itirazlar gibi değerlendiriliyordu. Ancak yeni kararlarında doktrinde görüşlere uygun olarak artık ıslah ile zamanaşımının ileri sürülmesi kabul edilmektedir.

Islah Yoluna Başvurulmasına Gerek Olmayan Haller Nelerdir?

Islah yoluna başvurulmasına gerek olmayan haller aşağıda sayılmıştır:

• Hukuki sebepler,
• Re’sen araştırma ilkesinin uygulandığı davalar,
• Hakimin re’sen karar verebileceği hallerin talep edilmesi,
• Sonrada ya da dava açılmasından sonra doğan olayların, iddia ve savunma sebeplerinin ileri sürülmesi,
• Dilekçedeki açık yazı ve hesap hatalarının düzeltilmesi,
• Talep sonucunun daraltılması,
• Karşı tarafın rızası.

Islahın Türleri Nelerdir?

Islah türleri tam ve kısmi olarak ikiye ayrılır.

Tam Islah Nedir?

Tam ıslaha sadece davacı taraf başvurabilir. Tam ıslah ile dava dilekçesi dâhil tüm işlemlerin yapılmamış sayılması sağlanır.

Tam ıslah talep sonucunun ya da dava sebebinin değiştirilmesi halinde söz konusu olur. Davanın tamamen ıslahından sonra davacı taraf bir hafta için yeni bir dava dilekçesini vermesi gerekir. Aksi halde dava eski haliyle devam eder. Bu durumda davacı taraf ıslah hakkını da kullanmış sayılır.

Kısmi Islah Nedir?

Kısmi ıslah hem davalı hem de davacı tarafından yapılabilir.

Kısmi ıslah bazı usul işlemlerinin düzeltilmesi için yapılan ıslahtır.

Kısmi ıslahta bir haftalık kesin süre verilir. Bu süre içinde yeni işlem yapılmaz ise ıslah hiç yapılmamış gibi eski haliyle devam eder. Kısmi ıslahta tam ıslahtan farklı olarak ıslah hakkı kullanılmış olmaz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Nesrin KOŞAR