İhtiyati Haciz

İhtiyati haciz, alacaklının para alacağını güvence altına almak için mahkeme kararı ile borçlunun borcuna yetecek kadar malına geçici olarak hukuken el konulmasıdır. İhtiyati haciz geçici bir hukuki korumadır.

A. İhtiyati Haczin Şartları

1. Para alacağının varlığı
2. Alacağın rehinle güvence altına alınmamış olması
3. İhtiyati haciz nedenlerinden birinin mevcut olması: Muaccel hale gelen alacaklarda muaccel olması yeterlidir; ancak müeccel alacaklarda ihtiyati haciz talep edilebilmesi için aşağıdaki sebeplerden birinin bulunması gerekmektedir.

• Genel sebepler:

• Borçlunun belli bir yerleşim yerinin olmaması,
• Borçlunun taahhütlerinden kaçmak için mallarını gizlemeye hazırlanması,
• Borçlunun kaçması,
• Borçlunun kaçmaya hazırlanması,
• Borçlunun alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması.

• Özel sebepler:

• Konkordatonun tasdiki talebinin reddedilmesi,
• Tasarrufun iptali davası (dava açılmadan veya dava sırasında).

B. Görev ve Yetki

İhtiyati hacizde asliye mahkemeleri görevlidir ancak konkordato mühletinin kaldırılması halinde ihtiyati haciz kararı icra mahkemesi tarafından verilir. Yetkili mahkeme Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre belirlenir. Genel yetki kuralları geçerlidir.

C. Yargılama Usulü ve İhtiyati Haciz Kararı

Alacaklı ihtiyati haczi bir dilekçe ile mahkemeden ister. Mahkeme alacaklının talebinin bir örneğini borçluya tebliğ edip etmemekte ve tarafları dinleyip dinlememekte takdir yetkisine sahiptir. Borçluya tebligat yapılması ve borçlunun dinlenilmesi için gerekli olan süre içinde borçlunun kaçma veya mallarını kaçırma tehlikesi varsa mahkeme ihtiyati haciz kararını borçluyu dinlemeden verir. İhtiyati haciz kararı teminat karşılığında verilir ancak ihtiyati hacze konu alacak bir ilama bağlı ise teminat aranmaz. Alacak ilam niteliğinde bir belgeye dayanıyorsa ihtiyati haciz için teminatın gerekip gerekmediğine mahkeme karar verir.

İhtiyati haciz talebi reddedilirse alacaklı istinaf kanun yoluna başvurabilir. Bölge adliye mahkemesinin kararı kesindir.

D. İhtiyati Haciz Kararının Uygulanması

Alacaklı, ihtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren on gün içinde kararı veren mahkemenin yargı çevresindeki icra dairesinden kararın infazını istemeye mecburdur. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar. İhtiyati haczin infazı ile ilgili şikayetler infazı yapan icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesine yapılır (İİK m.261).

Borçlunun malları genel haciz yolundaki hükümlere göre haczedilir ancak borçlu veya üçüncü kişi teminat karşılığında haczin uygulanmasını engelleyebilir. Hacze geçici iştirak mümkündür.

E. İhtiyati Haczin Kesinleşmesi (İhtiyati Haczi Tamamlayan Merasim)

Dava açmadan veya takip başlatmadan ihtiyati haciz kararı alan alacaklı ihtiyati haciz işlemi sırasında hazır bulunuyorsa bu tarihten itibaren; ihtiyati haciz yokluğunda yapılmışsa ihtiyati haciz tutanağının kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde takip talebinde bulunmak veya dava açmak zorundadır aksi takdirde ihtiyati haciz hükümsüz kalır.

Takip başlattıktan veya dava açtıktan sonra ihtiyati haciz kararı alan alacaklının da kanunda belirtilen süreler içinde gerekli yollara başvurması ve prosedürü yerine getirmesi gerekir aksi takdirde ihtiyati haciz hükümsüz kalır.

F. İhtiyati Haciz Kararının Kaldırılması

1. İhtiyati Haciz Kararına İtiraz

Borçlu kendisi dinlenmeden verilen ihtiyati haczin dayandığı sebeplere, mahkemenin yetkisine ve teminata karşı; hazır bulunduğu hacizlerde haczin tatbiki, aksi halde haciz tutanağının kendisine tebliği tarihinden itibaren yedi gün içinde aynı mahkemede itiraz edebilir.

İhtiyati haciz üzerine verilen karara karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilir ve bölge adliye mahkemesinin kararları kesindir.

İhtiyati haciz kararı ile menfaatleri ihlal edilen üçüncü kişiler de itiraz yoluna başvurabilir. Üçüncü kişi teminata ve ihtiyati haciz sebeplerine itiraz edebilir. Üçüncü kişiler açısından yedi günlük itiraz süresi ihtiyati haczi öğrenmeleriyle başlar.

2. İhtiyati Haczin Teminat Karşılığında Kaldırılması

Borçlu teminat karışlığında ihtiyati haczin kaldırılmasını talep edebilir. Bu durumda ihtiyati haciz kalkmaz; ancak teminat üzerinden devam eder. Borçlu takipten önce mahkemeden; takip başladıktan sonra icra mahkemesinden ihtiyati haczin kaldırılmasını talep edebilir.

G. Haksız İhtiyati Haciz Nedeniyle Tazminat Davası

Haksız yere ihtiyati haciz uygulamış olan alacaklı, borçlunun veya üçüncü kişilerin bu nedenle uğramış oldukları zararı tazmin etmek zorundadır.

Tazminat davasının şartları:

• İhtiyati haciz kararının uygulanması,
• İhtiyati haczin haksız olması,
• Haksız ihtiyati haciz nedeniyle zarar meydana gelmesi,
• İhtiyati haciz işlemi ile tazminat davası arasında uygun illiyet bağı,
• Alacaklının kusurlu olması şart değildir.

İhtiyati haciz nedeniyle tazminat davasını borçlu veya ihtiyati haciz nedeniyle zarara uğrayan kişiler açabilir.

Haksız ihtiyati haciz nedeniyle tazminat davası genel mahkemelerde görülür. Görevli ve yetkili mahkeme genel hükümlere göre belirlenir.

Haksız ihtiyati haciz nedeniyle açılan tazminat davaları iki yıllık ve herhalde on yıllık zamanaşımına tabidir.

Tazminat davasını davacı kazanırsa lehine hükmedilen tazminatı alacaklının yatırmış olduğu teminattan alır.