İdare ve Vergi Mahkemeleri

İdarî yargıda genel görevli mahkeme idare mahkemeleridir. Bu itibarla vergi mahkemelerinin veya Danıştay’ın görevine girmeyen davalar idare mahkemelerince çözümlenmektedir.

Vergi mahkemeleri özel yetkili mahkemedir. Vergi mahkemeleri genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları çözmeye yetkilidir.

İlk Derece Mahkemelerinin Kuruluşu

İdare mahkemeleri ve vergi mahkemeleri, bölgelerin coğrafi durumları ve iş hacmi göz önünde tutularak Adalet Bakanlığınca kurulur ve yargı çevreleri tespit olunur (2576 s. K. m. 2/1).

İdare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin kuruluş ve yargı çevrelerinin tespitinde, İçişleri, Maliye Bakanlıkları ile Ticaret Bakanlığının görüşleri alınır (m. 2/2).

Bu mahkemelerin kaldırılmasına veya yargı çevrelerinin değiştirilmesine, İçişleri, Maliye Bakanlıkları ile Ticaret Bakanlığının görüşleri alınarak, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Kurulunca karar verilir (m. 2/3). Bu mahkemelerin kurulmaları, kaldırılmaları ve yargı çevrelerinin değiştirilmeleri hakkındaki kararlar Resmi Gazetede yayımlanır (m. 2/5).

Aynı yargı çevresinde birden fazla idare veya vergi mahkemesinin faaliyet gösterdiği hâllerde, özel kanunlarda başkaca hüküm bulunmadığı takdirde, ihtisaslaşmanın sağlanması amacıyla, gelen işlerin yoğunluğu ve niteliği dikkate alınarak, mahkemeler arasındaki iş bölümü Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenebilir. Bu kararlar Resmî Gazetede yayımlanır.

Mahkemeler, tevzi edilen davalara bakmak zorundadır (m. 2/4).

İlk Derece Mahkemelerinin Oluşumu

İdare ve vergi mahkemelerinde 1’er başkan ile yeteri kadar üye bulunur. Mahkeme kurulları, başkan ile 2 üyeden oluşur.

Başkanın yokluğunda en kıdemli üye başkana vekillik eder (m. 4).

Görüldüğü üzere, ilk derece mahkemeleri olan idare ve vergi mahkemeler, kurul halinde çalışırlar. Fakat bazı davalar kurul halinde değil, tek hâkimle çözülür. Uyuşmazlık miktarı 57.000 Türk Lirasını aşmayan;

1. Konusu belli parayı içeren idari işlemlere karşı açılan iptal davaları ve
2. Tam yargı davaları tek hâkimle çözülür (m. 7/1-2).

Bu tür davaların hâkimler arasında dağılımına ilişkin esaslar, işlerde denge sağlanacak biçimde mahkeme başkanı tarafından önceden tespit edilir (m. 7/3).

İlk Derece Mahkemelerinin Görevleri

Vergi ve idare ilk derece mahkemelerinin görevlerini ayrı ayrı incelemek gerekirse;

İdare Mahkemelerinin Görevleri:

İdare mahkemeleri, vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla ilk derecede Danıştay’da çözümlenecek olanlar hariç, aşağıdaki davaları çözümler (m. 5):

• İptal davaları,
• Tam yargı davaları,
• Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklardan hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar,
• Diğer kanunlarla verilen iş

Tahkim yolu öngörülmüş imtiyaz sözleşmeleri (bir kamu hizmetinin yürütülmesini önceden belirtilen şartlarla üstüne alan özel teşebbüs ile idare arasında yapılmış olan idari bir sözleşmedir), idari yargının görev alanı dışındadır.

Vergi Mahkemelerinin Görevleri

Vergi mahkemeleri aşağıdaki davaları çözümler (m. 6):

• Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davalar,
• İlk maddedeki konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davalar,
• Diğer kanunlarla verilen iş

İlk Derece Mahkemelerinin Personeli ve Bunların Görevleri

İlk derece mahkemelerinin personeli ve bunların görevleri şu şekildedir:

Mahkeme Başkanları

Mahkeme başkanları (m. 10);

• Görüşme ve duruşmaları yönetirler, düşünce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler,
• Mahkemelerinde görevli bulunanların görevlerine devamlarını, düzenli çalışmalarını, mahkeme işlerinin verimli bir şekilde yürütülmesini sağlarlar,
• Her takvim yılı sonunda, mahkemelerindeki işlerin durumu ve bunların yürütülmesinde aksaklıklar varsa sebepleri hakkında bölge idare mahkemesi başkanlığına bir rapor verirler ve alınmasını lüzumlu gördükleri tedbirleri bildirirler,
• Diğer kanunlarla verilen görevleri yaparlar.

Üyeler

Üyeler, bulundukları mahkemelerde başkanlar tarafından kendilerine verilen dosyaları geciktirmeden inceleyerek mahkeme kuruluna gerekli açıklamaları yaparlar, düşünce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler, kararları yazarlar ve mahkeme ile ilgili olmak üzere kendilerine başkan tarafından verilen diğer işleri görürler (m. 11).

Müdürlükler ve Mahkeme Memurları

Her mahkemede bir yazı işleri müdürlüğü kurulur (m. 12/1). Ayrıca, Adalet Bakanlığınca gerekli görülen yerlerde ayrıca idari, mali ve teknik işlerle ilgili müdürlükler kurulur (m. 12/2). Her müdürlükte bir müdür ile yeteri kadar memur bulunur (m. 12/3)

İdare Hukuku; tarafların hak kayıplarının önüne geçilebilmesi amacıyla her aşamada büyük önem taşımakta ve uzmanlık gerektirmektedir. İdare hukuku alanında yapılacak işlemlerde hukuki destek talebiniz bulunması halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek ticaret hukuku alanında tecrübeli avukatlarımızdan hukuki destek alabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN