İcra ve İflas Hukukunda Şikayet

İcra ve iflas hukukunda takip işlemleri taraf takip işlemleri ve icra takip işlemleri olarak ikiye ayrılır. İcra takip işlemleri icra organları tarafından yapılır. İcra dairesi, İcra ve İflas Kanununu uygulamakla görevlidir. Şikayet, icra takibinin taraflarına veya hukuki yararı bulunan diğer ilgili kişilere tanınmış bir hukuki çaredir ve icra ve iflas hukukuna özgüdür, dava ya da kanun yolu değildir. Şikayet ile icra dairesinin veya diğer icra organlarının kanuna veya hadiseye uygun olmayan işlemlerinin iptali veya düzeltilmesi ya da hiç yapmadıkları veya sürüncemede bıraktıkları işlemlerin yapılması sağlanır.Taraf takip işlemlerine karşı şikayet yoluna gidilemez.

Şikayet kendiliğinden icra işlemlerini durdurmaz, şikayet edenin takibin durdurulmasına veya icranın geri bırakılmasına yönelik talebinin olması ve bu talebin icra hukuk mahkemesi tarafından kabulü ile icra işlemleri durur.

İcra ve İflas Kanunu madde 16’da şikayet şöyle tanımlanmıştır:

“Kanunun hallini mahkemeye bıraktığı hususlar müstesna olmak üzere İcra ve İflas dairelerinin yaptığı muameleler hakkında kanuna muhalif olmasından veya hadiseye uygun bulunmamasından dolayı icra mahkemesine şikayet olunabilir. Şikayet bu muamelelerin öğrenildiği tarihten yedi gün içinde yapılır.

Bir hakkın yerine getirilmemesinden veya sebepsiz sürüncemede bırakılmasından dolayı her zaman şikayet olunabilir.”

Şikayetin konusu nedir?

            Şikayetin konusu genel olarak  icra dairesinin yaptığı işlemler olmakla birlikte kimi zaman yapmadığı işlemler de şikayetin konusunu oluşturabilir. İcra dairesinin söz konusu işlemi kanuna veya olaya uygun olmama şeklinde olabileceği gibi işlemi hiç yapmama veya sürüncemede bırakma şeklinde de olabilir

Şikayet sebepleri nelerdir?

1. İşlemin kanuna uygun olmaması:Kanuna aykırılık, bir kanun hükmünün hiç uygulanmaması ya da yanlış uygulanmasıdır. Buradaki kanun ifadesine İcra ve İflas Kanunu başta olmak üzere diğer tüm kanunlar, tüzükler ve yönetmelikler dahildir.Örneğin icra müdürünün babasına ait bir icra takibine bakması.
2. İşlemin hadiseye (olaya) uygun olmaması:Kanun bazı hallerde icra müdürüne takdir yetkisi tanımıştır. Bu şikayet sebebi icra müdürünün takdir yetkisini somut olaya uygun kullanmamasından kaynaklanmaktadır.Örneğin borçlu çiftçinin geçimi için gerekli olan ve haczi caiz olmayan tarım aletlerin haczedilmesi.
3. Bir hakkın yerine getirilmemesi: İcra müdürünün görevi olan bir işi yapmaması, yapmayı reddetmesidir. Eğer icra müdürü bir işi yanlış dahi olsa yapmışsa bu sebebe dayanarak şikayet yoluna gidilemez; ancak işlemin kanuna veya hadiseye uygun olmaması nedeniyle şikayet yoluna gidilir.Örneğin icra müdürünün yapılan takip talebini yetkisiz olduğunu ileri sürerek kabul etmemesi.
4. Bir hakkın sebepsiz olarak sürüncemede bırakılması:İcra müdürünün yapması gereken bir işlemi kanunda belirtilen ya da uygun bir süre içinde yapmaması hakkın sürüncemede bırakılmasıdır. Burada icra müdürünün işlemi yapmamada haklı bir sebebi olmamalıdır.Örneğin icra müdürünün takip talebi üzerine üç gün içinde ödeme emri düzenleyip tebliğ için borçluya göndermemesi.

Şikayetin tarafları kimlerdir?

Şikayette şikayet eden ve şikayet olunan olmak üzere iki taraf vardır. İcra müdürünün yapma veya yapmama şeklindeki bir işleminden zarar gördüğünü düşünen her ilgili kişi şikayet yoluna gidebilir.

Şikayet süresi ne kadardır?

            Şikayet söz konusu işlemin öğrenildiği tarihten itibaren yedi gün içinde yapılır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir. Eğer şikayet konusu işlem ilgiliye tebliğ edilmişse süre tebliğden itibaren işler. İşlem tebliğ edilmemişse şikayet edenin öğrenme tarihi olarak bildirdiği tarih öğrenme tarihi olarak kabul edilir ancak karşı taraf şikayet edenin işlemi daha önce öğrendiğini ispat edebilir. İşlem tebliğ edilmiş fakat tebligat usulüne uygun yapılmamışsa şikayet edenin öğrendiğini bildirdiği tarih tebliğ tarihi olarak kabul edilir ve karşı taraf aksini iddia edemez.

            İcra ve İflas Kanununun 168. maddesinin 1.fıkrasının 3. bendine göre; senedin kambiyo senedi vasfını haiz olmadığı ile alacaklının takip hakkı olmadığı şikayeti, ödeme emrinin tebliğinden itibaren beş gün içerisinde icra hukuk mahkemesine yapılır. Ancak vadesinin gelmediği, farklı bir düzenleme olmadığından, genel şikayet süresi olan yedi gün içinde yapılır.

            Yedi günlük şikayet süresinin iki önemli istisnası vardır. Bu hallerde ilgililer her zaman şikayet yoluna başvurabilir. Süresiz şikayet halleri:

1. Bir hakkın yerine getirilmemesi veya sebepsiz yere sürüncemede bırakılması nedeniyle şikayet
2. Kamu düzenine aykırı olan işlemler nedeniyle şikayet

Şikayet nereye yapılır?

Şikayet icra hukuk mahkemesine yazılı veya sözlü olarak yapılır. Yetkili icra hukuk mahkemesi işlemin yapıldığı icra dairesinin bağlı olduğu icra hukuk mahkemesidir.

Şikayetin sonuçları nelerdir?

İcra mahkemesi önüne gelen dosyayı usulden reddedebilir. Usulden ret nedenleri:

1. Süre geçtikten sonra yapılan şikayet
2. Hukuki yararı olmayanların yaptığı şikayet

İcra mahkemesi şikayet sebeplerini yerinde bulursa ve şikayet süresinde yapılmışsa dosyanın esasını inceler. Bunun üzerine üç şekilde karar verebilir:

1. Şikayet konusu işlemin iptali kararı:Şikayet konusu işlem ve ona bağlı olarak yapılan tüm işlemler yapıldığı andan itibaren geçersiz olur.
2. Şikayet konusu işlemin düzeltilmesi kararı: Bu kararda icra mahkemesi, icra dairesinin yapmış olduğu işlemi bozmaz sadece düzeltir yani icra dairesinin yerine geçerek karar verir.
3. İşlemin yapılması talimatı: İcra mahkemesi icra müdürünün işlemi sebepsiz yere yapmadığı ya da sürüncemede bıraktığı hallerde o işlemin yapılmasını emreder. İcra müdürü, icra mahkemesinin bu kararına direnemez.

Şikayetin kabulü kararı bütün ilgililer için hüküm ifade eder.

Kural olarak icra hukuk mahkemesi kararlarına karşı kanun yolları açıktır. Ancak icra hukuk mahkemesinin kıymet takdirine ilişkin şikayet ve iflas idaresinin işlemleri hakkında şikayet üzerine verdiği kararlara karşı kanun yoluna gidilemez.