Hapis Cezasının Ertelenmesi (TCK m. 51)

Erteleme diğer adıyla tecil, cezanın infazının belli bir süre geri bırakılmasıdır. Türk hukukunda erteleme “cezanın ertelenmesi şeklindedir. Ertelenen ise hapis cezasının infazıdır. Ancak hukukumuzda başka erteleme türleri de mevcuttur: “hükmün açıklanmasının geri bırakılması” ve “kamu davasının ertelenmesi” gibi. 

Hapis cezasının ertelenmesi koşulları aşağıda sayılmıştır;

Faile ilişkin koşul (daha önce kasıtlı bir suçtan ceza almama)

Cezanın ertelenebilmesi için kişinin, daha önce kasıtlı bir suçtan ötürü üç aydan fazla hapis cezasına mahkum edilmemiş olması gerekir. Bu konuda kanun hükmü açıktır. Kasten işlenen suçtan dolayı üç ay ve daha az süreyle alınan hapis cezaları ertelenebilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus yalnızca önceden alınan hapis cezalarının ertelemeye engel olacağı hususudur. Yani önceden alınan adli para cezası veya başka türlü ceza ertelemeye engel değildir. Hapis cezasının ertelemeye engel olabilmesi için kesinleşmesi gerekir. Henüz kesinleşmeyen mahkumiyet kararları erteleme kararı verilmesine engel oluşturmaz. Bir mahkumiyet kararının ertelenmeye engel olabilmesi için erteleme kararının verildiği anda kesinleşmiş olması gerekir. Erteleme kararı verildikten sonra önceki mahkumiyet kararının kesinleşmesi verilmiş erteleme kararını geçersiz kılmaz.

Taksirle bir suçtan dolayı alınan hapis cezası ertelemeye engel değildir. Yalnızca Türk mahkemelerinden verilen mahkumiyet kararları ertelemeye engeldir. Yabancı mahkemelerden verilen mahkumiyet hükümleri ertelemeye engel teşkil etmez.

Adli para cezasının ödenmemesi dolayısıyla hükümlü hakkında tazyik hapsi uygulanmışsa bu ertelenmeye engel değildir. Çünkü adli para cezasının ödenmemesi durumunda asıl ceza mahkumiyet değil adli para cezasıdır. Tazyik hapsinin uygulanmasına karşın adli para ceza olarak varlığını korumaktadır.

Suça ilişkin koşul (yeni suçtan verilen belli ağırlıkta olması)

Türk Ceza Kanunu’na göre iki yıl ve daha az süreli hapis cezaları ertelenebilir. Suç tarihinde 18 yaşını doldurmamış olanlarla 65 yaşını bitirmiş bulunanların ise üç yıldan fazla olmayan hapis cezaları ertelenebilir. Ertelemeye konu suçun taksirle veya kastla işlenmiş olmasının önemi yoktur. Yalnızca ertelemeye konu alan yani yeni hükmedilecek cezanın süresinin iki yıl veya daha az olması gerekmektedir. işlediği suçtan dolayı iki yıldan fazla hapis cezası alan kimsenin cezası ertelenemez.

Cezanın ertelenmesi sadece hapis cezaları için mümkündür bu nedenle adli para cezaları ve güvenlik tedbirleri ertelenemez. 

Mahkemeye ilişkin koşul (mahkemede hükümlünün bir daha suç işlemeyeceği kanısının oluşması)

Cezanın ertelenebilmesi için mahkemenin hükümlünün suç işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla bir daha suç işlemeyeceği kanısına varması gerekir. Bu nedenle yargılama sürecine bizzat katılan, duruşma yapan, suç işleyenle yüz yüze gelen olay mahkemesi hakimi erteleme kararı verebilir. Temyiz mahkemesi olarak Yargıtay erteleme kararı veremez.

Erteleme kararı verilebilmesi için failin istemde bulunması veya duruşmaya gelmesi gerekmez. Mahkeme fail gelmese bile re’sen erteleme kararı verebilir. Failin ertelemeden feragat etme yetkisi yoktur.

Hapis cezasının ertelenmesi mağdurun ya da kamunun uğradığı zararın, aynen iade veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu halde zarar giderilene kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi durumunda infaz hakimi kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir. Hapis cezasının ertelenmesinin koşula bağlı tutulması, mahkemenin takdirine bırakılmıştır.

Denetim Süresi

Türk Ceza Kanunu’nda hapis cezası ertelenen hükümlü hakkında bir yıldan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere denetim süresi öngörülmektedir. Fakat denetim süresinin alt sınırı, mahkum olunan ceza süresinden az olamaz.

Cezası ertelenen hükümlüler için mahkemece yasada öngörülen sürelere bağlı kalınmak koşuluyla denetim süresi belirlenmesi zorunludur. 

Denetim süresi hüküm tarihinden değil hükmün kesinleşmesi tarihinden itibaren işlemeye başlar. Zira hüküm kesinleşmeden infaz edilemez.

Denetim süresi içinde bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programa devam etmesine bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına, 18 yaşından küçük olan hükümlülerin bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla gerektiğinde barınma olanağı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine mahkemece karar verebilir. Mahkemece cezası ertelenen kişiye denetim süresi içerisinde yükümlülük belirlemek zorunda değildir. Yani, yükümlülük belirlemek zorunlu olmayıp mahkemenin takdirine bırakılmıştır.

Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz hâkimine verir. Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.

Ertelemenin Düşmesi

Ertelemenin düşmesi denetim süresi içerisinde gerçekleşen olaylar nedeniyle ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilmesidir. Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine infaz hâkimliğince karar verilir.

Ertelemenin Sonuçları

Cezası ertelenmiş hükümlü, denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır. Yani hükümlü cezaevine girip cezasını çekerek çıkmış sayılır. Böylece hapis cezasının ertelenmesi koşullu af olmaktan çıkarılıp bir infaz kurumuna dönüştürülmüştür.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Tuğçe ŞEN