Hakaret Suçu (TCK. m.125)

Hakaret Suçu (TCK. m.125)

Hakaret suçu Türk Ceza Kanununun ikinci kısmının “Şerefe Karşı Suçlar” başlıklı bölümünde 125. madde ve devamında düzenlenmiştir. 125. madde şu şekildedir;

Hakaret suçu ile korunan hukuki değer; kişinin onur, şeref ve saygınlığıdır.

I.       Suçun Unsurları

1.      Maddi Unsurlar

a.       Fiil

Hakaret suçunun oluşabilmesi için failin mağdura fiil ya da olgu isnat etmesi gerekmektedir. İsnat edilen olayın günümüzde veya geçmişte meydana gelmesi suçun oluşumu bakımından önemlidir. İsnat edilen olayın genel kısmının belirtilmesi yeterlidir, ayrıca tüm detaylarının belirtilmesi aranmaz. İsnat edilen olayın gerçek olup olmadığının, herkes tarafından bilinip bilinmediğinin de önemi bulunmamaktadır.

Sövme suretiyle onur, şeref ve saygınlığa saldırılması halinde de hakaret suçu gündeme gelebilir. Sövme kavramıyla aranan kişinin toplum arasında küçük düşürülmesi, şeref ve itibarını zedeleyen davranışların varlığıdır.

Sövme yazı, söz veya işaret ile de gerçekleşebilir. Ayrıca suç icrai hareketle gerçekleşebileceği gibi ihmal suretiyle de gerçekleşebilir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre “fahişe” , “manyak, “alçak” denilmesi sövme kapsamındadır.

Bedduaların hakaret sayılıp sayılmadığı hususuna da değinilmelidir. Kamu görevlisine karşı gerçekleştirilen beddua içtihatlarda hakaret kabul edilirken sivillere gerçekleştirilen beddualar hakaret sayılmamaktadır.

Gerçekleştirilen fiilin suç oluşturabilmesi için fiil mağdurun şeref ve saygınlığına tecavüz edebilmelidir. Ancak onur, şeref ve saygınlığı zedelemeyecek kaba sözler hakaret kapsamında değerlendirilmemektedir.

Yargıtay verdiği kararlarda; ceza makbuzunu yırtarak polis memurunu fırlatma, bulduğu kâğıtları hemşirenin suratına fırlatma fiillerini hakaret saymıştır.

Mağdura sesli, yazılı veya görüntülü gerçekleştirilen hakaretler de huzurda yapılmış sayılır.

b.      Fail

TCK’nın 125. maddesinde suçun faili için “bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi” ifadesi kullanılmıştır. Hakaret suçunun faili kanunda ayrıca düzenlenmediğinden bu suçun faili herkes olabilmektedir.  Ancak failin tüzel kişi olması mümkün olmadığından yalnızca gerçek kişiler fail olabilecektir.

Hakaret suçunun basın yoluyla işlenmesi halinde ise failin belirlenmesi ve failin suçtan sorumluluğu 5187 sayılı Basın Kanununda düzenlenmiştir

c.       Mağdur

Kanunda mağdur konusunda herhangi bir sınırlandırılmaya gidilmediğinden hakaret suçunun mağduru herkes olabilmektedir. Ancak mağdurun sıfatı önem arz edebilmektedir.(Cumhurbaşkanına karşı gerçekleştirilecek hakaretler gibi.)

Ayrıca küçükler ve akıl hastalığı bulunan kişilerin de şeref ve saygınlığı bulunduğundan bu kişiler algılayamasa bile bu kişilere karşı gerçekleştirilen hakaretler suç kapsamındadır.

Kişinim bedeni rahatsızlığının ifade edilmesi halinde de hakaret suçu oluşabilecektir. Örneğin; kör, kel, psikopat gibi.

Ölülerin bu suçun mağduru olması mümkün olmayıp kişinin ölümünden sonra gerçekleştirilecek hakaretler kanunun 130. maddesi kapsamında değerlendirilecektir.

Bu suçun oluşabilmesi için mağdurun belirli veya belirlenebilir olması gerekmektedir. Ancak mağdurun tayin ve teşhis edilmesinden anlaşılması gereken mağdurun isim ve soy isminin bulunmasını gerektirmez.

Bu suçun oluşumu bakımından mağdurun belirli veya belirlenebilir olması gerekmektedir. Fiilin yöneldiği topluluk ne kadar kalabalık olursa mağdurun tayini o kadar zorlaşır ve suç oluşmaz.

Tüzel kişilerin hakaret suçunun mağduru olması mümkün değildir.

d.      Suçun Nitelikli Halleri

• Kamu Görevlisine Karşı Görevinden Dolayı İşlenmesi

Bu nitelikli halin gerçekleştirilmesi bakımından suçun huzurda veya gıyapta işlenmesi bakımından bir fark bulunmamaktadır. Önemli olan hakaret suçunun kişiye karşı görevinden dolayı işlenmesidir. Yani kamu görevlisiyle hakareti oluşturan fiil arasında illiyet bağı bulunmalıdır.

Kamu görevlisi kamu görevinden ayrıldıktan sonra bu sıfatı sebebiyle hakaret edilirse yine nitelikli halin uygulanması gerekmektedir. Çünkü kanun hakaretin görev devam ederken gerçekleşmesini aramamıştır.

• Dini, Siyasi, Sosyal, Felsefi İnanç, Düşünce Ve Kanaatlerini Açıklamasından, Değiştirmesinden, Yaymaya Çalışmasından, Mensup Olduğu Dinin Emir Ve Yasaklarına Uygun Davranmasından Dolayı İşlenmesi

765 sayılı Eski Türk Ceza Kanununa göre bu nitelikli hal bakımından bir genişleme mevcuttur. Eski kanundaki düzenleme sadece din ve ibadet özgürlüğünü düzenlemekteyken şu an siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerin açıklanması da korunmaktadır. Eski kanunda semavi dinler öne çıkarılmaktayken 5237 sayılı kanunla getirilen düzenlemeyle diğer dinlerin mensupları da bu korumadan yararlanacaktır.

• Kişinin Mensup Bulunduğu Dine Göre Kutsal Sayılan Değerlerden Bahisle İşlenmesi

Anayasanın 24. maddesine göre; “Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.” Kişilerin mensubu bulunduğu din sebebiyle hakarete uğraması kişilerin şeref ve haysiyetini inciteceğinden bu hal daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hal olarak düzenlenmiştir.

• Hakaretin alenen işlenmesi

Aleniyet kavramının karşılığı Türk Ceza Kanununda açıkça düzenlenmemiştir. Fiilin herhangi bir kimse tarafından görülüp işitilebileceği bir ortamda söylenmesi halinde aleniyetin gerçekleştiği kabul edilmektedir. Yani bu nitelikli halde sayısı belirli olmayan kişiler hakareti kolaylıkla öğrenebilecektir. Suçun basın yayın yoluyla işlenmesi halinde de hakaretin alenen gerçekleştirdiği düşünülmektedir.

Günümüzde İnstagram-Twitter gibi sosyal medya siteleri üzerinden gerçekleştirilen hakaret fiillerinde de aleniyetin gerçekleştiğini kabul etmek gerekir.

e.       Suçun Konusu

         Suçun hukuki konusu, suçla korunmak istenen hukuki varlıktır. Hakaret suçunun hukuki konusu ise bireyin toplum içindeki saygınlığı ve şerefidir.

2.      Manevi Unsur

Hakaret suçu ancak kasten işlenebilmektedir. Failin herhangi bir saikle hareket etmesi aranmamaktadır. Suçun oluşumu için mağdurun şerefinin saldırıya uğraması ve failin bunu bilmesine rağmen bu sonucu istemesi aranmaktadır.

Hakaret suçu sınırlı hallerde olası kastla da işlenebilmektedir. Fail, davranışlarının mağdurun saygınlığını zedeleyebileceğini öngörmüş yine de davranışını gerçekleştirmişse olası kasıtla hakaret etmesi söz konusu olacaktır.

Kanunda hakaret suçunun taksirle işlenebileceği açıkça düzenlenmediğinden suçun taksirle işlenmesi olanaklı değildir ve suçun taksirli hali kanunda düzenlenmemiştir.

3.      Hukuka Aykırılık Unsuru

Bir eylemde hukuka uygunluk sebebi mevcut olursa fiil hukuka uygun olacağından cezalandırılamayacaktır. Hakaret suçuna ilişkin hukuka uygunluk sebepleri hakkın kullanılması sebebi kapsamında değerlendirilen; ihbar ve şikayet hakkı, basının haber hakkı, savunma dokunulmazlığıdır.

• İhbar ve Şikayet Hakkı

Anayasanın 74. maddesinde; “Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir.” hükmüne yer verilmiştir.

İhbar ve şikayet hakkı kullanılırken kişiler belirli kişilere suç teşkil eden bir fiil veya olguyu isnat etmektedir. İsnat gerçekleşmedikçe ihbar veya şikayette bulunulmuş olmayacaktır. Ancak kişi ihbar ve şikayet hakkının sınırlarını aşarak masum olduğunu bildiği kişiye fiil veya olgu isnat ederse bu durumda hakaret suçu gerçekleşecektir.

• Basının Haber Verme Hakkı

Basının haber verme hakkı sadece bir olayı bildirmesi ile sınırlı olmayıp eleştiriler yapabilme özgürlüğünü de kapsar.

Basında yer alan haberlerin haber verme hakkı kapsamında değerlendirilebilmesi için; verilen haberin doğru ve güncel olması, kamusal yarar barındırması, gerekmektedir. Olaylarda yer alan haberin hukuka uygun olup olmadığının tespitinde dönemin koşulları değerlendirilerek yeterli araştırmaların yapılıp yapılmadığı da dikkate alınmalıdır.

• Savunma Dokunulmazlığı

Savunma dokunulmazlığı mevcut yargılamanın taraflarına tanınmış bir hukuka uygunluk sebebidir. Bu sebebin gerçekleşmesi için en önemli koşul ise; isnat ve değerlendirmelerin, gerçek ve somut vakıalara dayanması ve uyuşmazlıkla bağlantılı olmasıdır.

Madde metninde “isnat ve değerlendirmelerin, gerçek ve somut vakıalara dayanması ve uyuşmazlıkla bağlantılı olması” vurgulandığından bu hukuka uygunluk sebebinin hakaretin sövme suretiyle işlenmesi durumunda uygulama bulmayacağını söylemek mümkündür.

II.      Suçun Özel Görünüş Biçimleri

1.      Teşebbüs

Hakaret suçu bir tehlike suçudur. Yani suçun oluşabilmesi için hakaretin mağdurun onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek olması yeterli görülmüş rencide olması aranmamıştır.

Gıyapta hakaret ihtilat unsurunun gerçekleşmesi (hakaretin 3 kişi tarafından öğrenilmesi) ile tamamlanmaktadır. Objektif cezalandırılma şartı ihtiva edilen suçlarda teşebbüs mümkün olmadığından bu halde de teşebbüs mümkün olamayacaktır.

Yazı ile gerçekleştirilen hakaretlerde suçun teşebbüs aşamasında kalması mümkünken söz ile gerçekleştirilen hakaret suçunda suç mağdurun duymasıyla tamamlanacağından teşebbüs mümkün değildir.

Fail basın yoluyla hakaret etmiş ve ardından düzeltme yazısı yayınlanmışsa artık suç oluştuğundan ve etkin pişmanlık hükümleri yalnızca kanunda düzenlenen suçlarda uygulanabileceğinden uygulama alanı bulmayacaktır.

2.      İştirak

Madde metninde özel bir düzenleme bulunmadığından bu suç açısından iştirakin bütün biçimleri söz konusu olabilir.

Birden fazla failin suçun icra hareketleri üzerinde egemenlik oluşturdukları halde müşterek faillik kavramı söz konusu olabilecektir.

Hakaret bizzat işlenebilen bir suç olsa da bir başkasının araç olarak kullanılması halinde dolaylı faillik gündeme gelecektir.

3.      İçtima

Hakaret suçunda zincirleme suç hükümlerinin uygulanması mümkündür. Aynı kişiye karşı değişik zamanlarda hakaret suçu işlenebileceği gibi, birden fazla kişiye yönelik hakaretlerde de zincirleme suç hükümleri kapsamında cezalandırılacaktır.

Kanunun 125. maddesinin 5. fıkrasına göre; “Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi halinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.” Bu hükmün uygulanabilmesi için hakaret suçunun kurulu oluşturan bütün üyelere yöneltilmiş olması gerekmektedir

III.     Cezalandırma Şartı Olarak İhtilat Bulunması

Objektif cezalandırılabilme şartları, suçun tüm unsurlarının bulunmasıyla beraber gerçekleşmediği takdirde suç teşkil eden fiilin cezalandırılmasını engelleyen şarttır. Bu şartı bulunduran suçlara teşebbüs cezalandırılamaz.

Türk Ceza Kanununun 125. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesine göre; “Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.” Suçun oluşumu bakımından en az üç kişimim isnat olan fiili öğrenmesiyle ihtilat gerçekleşir. Ayrıca fail, değişik zamanlarda, isnat ettiği fiili farklı kimselere bildirerek üç kişiyi tamamlarsa bu suç yine oluşur.

Fail hakareti oluşturan sözlerin bulunduğu mektubu diğer iki kişiye de ulaştırmak amacıyla tek kişiye verirse ve bu kişi de sözleri diğer iki kişiye iletirse bu durumda ihtilat gerçekleşecektir. Ancak failin tek kişinin okuması için gönderdiği mektup birçok kişi tarafından okunursa bu durumda söz konusu suç oluşmayacaktır.

İhtilatı oluşturacak kişilerin sözün hakaret olduğunu algılayabilmesi gerekmektedir. Aksi halde algılamayan kişilerin ihtilatın belirlenmesinde dikkate alınmazlar.

IV.     Cezayı Kaldıran veya Azaltan Haller

Cezayı kaldıran veya azaltan haller üç ana başlık altında kanunun 129. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir;

• Hakaret Suçunun Haksız Bir Fiile Tepki Olarak İşlenmesi

-Bu durum ile özel bir tahrik hali öngörülmüştür.Bu durumda 129. maddenin 1. fıkrasının bulunduğu hallerde genel hükümlerde bulunan haksız tahrik durumu uygulama alanı bulmayacaktır.

129. maddenin 1. fıkrasının uygulanabilmesi için;

• Mağdurun haksız eyleminin mevcudiyeti,
• Sanığın eyleminin hakaret olması
• Hareketin haksız fiili gerçekleştiren mağdura karşı gerçekleşmesi gerekmektedir.

29. maddede düzenlenen genel tahrik halinden farklı olarak haksız fiilin hiddet ve şiddetli eylem meydana getirmesi aranmamaktadır. Bu fiil ayrıca hakaret suçuna vücut vermemelidir. Aksi takdirde maddenin 3. fıkrası uygulanacaktır.

• Suçun Kasten Yaralama Suçuna Tepki Olarak İşlenmesi

Kanun koyucu kasten yaralama suçuna tepki olarak hakaret fiilinin gerçekleştirilmesini cezasızlık hali olarak düzenlemiştir.  Ancak bu durumun cezasızlık sebebi olarak sayılabilmesi için hakaret fiilinin gerçekleştiği anda kasten yaralama suçunun etkilerinin fail üzerinde etkisinin devam etmesi aranmaktadır.

Madde metninde yaralamanın kasten gerçekleşmesi halinde cezasızlık sebebinin oluşacağı açıkça düzenlenmiştir. Bu nedenle yaralamanın taksirle gerçekleşmesi halinde cezasızlık sebebi oluşmayacaksa da maddenin 1. fıkrasında düzenlenen özel tahrik hali gündeme gelebilecektir.

• Hakaret Suçunun Karşılıklı Olarak İşlenmesi

129. maddenin 3. fıkrasında düzenlenen hakaret suçunun karşılıklı işlenmesi kişisel cezasızlık veya cezada indirim yapılmasını gerektiren bir haldir. Bu halin uygulanması için üç şart aranmaktadır;

• Karşılıklı olarak işlenen suçların sadece hakaret suçu olması: Taraflardan birinin somut bir fiil veya olgu isnat etmesi diğer tarafın sövmek suretiyle hakaret suçunu işlemesi halinde de bu şart sağlanacaktır.
• İlk hakaret eden kişinin haksız olması: İlk hakaret eden kişinin fiilinin hakkın kullanılması gibi bir hukuka uygunluk sebebine dayanması halinde bu şart oluşmayacaktır.
• Hakaretlerin karşılıklı olması: Bu şart için ilk hakaret kim tarafından gerçekleştirilmişse karşılığın da ona karşı verilmesi gerekmektedir. Ayrıca karşılıklı hakaretin aynı yer ve zamanda gerçekleşmesi aranmamaktadır.

V.      Hakaret Suçunda İspat

Hakarete konu fiilin gerçek olması halinde faile ceza verilmemektedir. Ancak bu cezalandırılmama durumu için isnatların ispatlanabilir nitelikte olması gerekmektedir. Sövme oluşturan soyut ifade ve aşağılayıcı ifadelerin ispatlanması mümkün olmadığı için ancak hakaretin içeriği somut bir olgu veya fiilin isnadı olduğunda ispat mümkündür. İspat hakkı üç halde mevcuttur;

• İsnat edilen fiilin içeriğinin suç olması ve failin bu suçtan hükümlü bulunması
• İsnat edilen fiilin ispatında kamu yararı bulunduğuna mahkemece karar verilmesi
• Hakarete maruz kalan şikayetçinin ispatı mahkemeden talep etmesi.

İsnadın ispatının hangi mahkemede yapılacağına dair ise madde metninde hüküm mevcut değildir.

127. maddenin 2. fıkrasına göre ise; “ispat edilmiş fiilinden söz edilerek kişiye hakaret edilmesi halinde, cezaya hükmedilir.” Bu hükmün amacı suça mahkum edilen kişinin daha önce işlediği suç nedeniyle sürekli hakarete uğramasının önüne geçilmesinin istenmesidir.

VI.     Muhakeme ve Yaptırım

Türk Ceza Kanununun 131. maddesinin 1. fıkrasına göre; “Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç; hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun şikayetine bağlıdır.” Her ne kadar hakaret suçunda şikayet hakkı hakarete uğrayan kişiye ait olsa da aynı maddenin 2. fıkrasına göre “Mağdur, şikayet etmeden önce ölürse veya suç ölmüş olan kişinin hatırasına karşı işlenmiş ise; ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri tarafından şikayette bulunulabilir.”

Fail tek fiille birden fazla kişiye hakaret etmişse mağdurlardan her biri şikayet hakkına sahiptir.

Hakaret suçuna ilişkin cezanın üst sınırı da dikkate alındığında yargılama yapmakla görevli mahkeme asliye ceza mahkemeleridir.

1. fıkrada düzenlenen suçun temel hali bakımından ceza; üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. 3. fıkrada yer alan daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hal bakımından ise cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. Suçunun alenen işlenmesinin gerektiği 6. fıkra bakımından ise verilecek ceza altıda bir arttırılır.

Ayrıca hakaret suçu uzlaşmaya tabi bir suç tipidir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL