Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?

Güvenlik soruşturması, arşiv araştırması kapsamında değerlendirilen konuların yanı sıra bireyin; görevle ilgili yetkinlikleriyle ilgili olarak kolluk kuvvetleri ve istihbarat birimlerindeki somut verileri, yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişkisi, terör örgütleri veya suç amaçlı kurulan örgütlerle olan eylem birliği, irtibat ve ilişkisi, mevcut kayıtlardan ve görevle ilgili konuların denetimine uygun yöntemlerle yerinde araştırılarak belirlenir.

Güvenlik Soruşturması Nasıl Yapılır?

Devlet memuru olmayı hedefleyen bireylerin ilk olarak Kamu Personel Seçme Sınavı’ndan yeterli puanı elde etmeleri gerekmektedir. Ardından, aday memuriyet başvurusu ya da bir kamu kurumuna yapılan başvuru esnasında belirli belgeler talep edilir. Kamu kurumlarına aday olanların eğitim durumu, KPSS puanı, yaş gibi çeşitli kriterler göz önünde bulundurularak atama işlemi gerçekleştirilir. Devlet memuru olmak isteyenlerin geçmek zorunda olduğu bir diğer aşama ise kişi hakkında yapılan güvenlik soruşturmasıdır.

Güvenlik soruşturmasını Millî İstihbarat Teşkilatı, Mahalli Mülki İdare Amirliği ve Emniyet Genel Müdürlüğü gerçekleştirmekle yetkilidir. Araştırmanın sonuçları, oluşturulan komisyon tarafından değerlendirilir. Soruşturma sürecinde adayın çeşitli bilgileri incelenir; adli sicil kaydı, kişinin yabancı devletlerle ilişkisi, kişiyi etkileyen mahkeme kararları gibi konular araştırma kapsamına alınır. İnceleme olumlu sonuçlandığında, kişinin kamuda çalışmasında herhangi bir sakınca görülmez. Bu soruşturma, kamu sektöründe çalışmayı planlayan bireylerin devlete karşı olan sadakatini belirlemeyi amaçlar.

Başvuru sahibi öncelikle güvenlik soruşturması formunu doldurur. Bu form, başvuruda bulunan kişi tarafından tamamlanır ve ilgili kuruma teslim edilir. Formda yer alan kişisel bilgiler temel alınarak yapılan araştırmanın ardından, değerlendirme komitesi sonuçları inceler. Sonuç olumlu ise süreç devam eder. Güvenlik soruşturması, ilk kez memur olmayı hedefleyen ya da yeniden memuriyet hakkını kullanacak olan bireylerin karşılaştığı önemli bir aşamadır. Soruşturma sırasında gizlilik ilkesine riayet edilir. Bu nedenle, soruşturmanın sonucu bizzat ilgili kişiye iletilir ve e-devlet gibi uygulamalar aracılığıyla takip edilemez.

Güvenlik Soruşturmasının Süresi Nedir?

Güvenlik soruşturması, ilk defa devlet memuru olmayı hedefleyen veya yeniden memuriyete atanacak bireyleri ilgilendiren bir süreçtir. Bu soruşturma, kamu sektöründe çalışmayı planlayan bireylerin devlete karşı olan sadakat bağını belirlemeyi amaçlar. İlgili kurum, başvuru sahibi hakkında bir talep oluşturduğunda, müracaat edenin güvenlik soruşturması formunu doldurmasının ardından ilgili birimlerce soruşturma gerçekleştirilir. Soruşturmanın sonuçları, bir değerlendirme komitesi tarafından sonlandırılır.

Bu süreç genellikle yaklaşık 60 gün içinde tamamlanır. Gizli yapılan soruşturmanın sonuçları, adayın memur olup olamayacağı konusunda önemli bir kriter teşkil eder. Aday, soruşturma sonuçlarından memnun kalmadığı takdirde yasal haklarını kullanabilir. Bu durumda, İdare Mahkemesi’ne başvuru yapma hakkına sahiptir. Soruşturmanın süresini etkileyen çeşitli faktörler bulunabilir. Hangi kurum tarafından gerçekleştirileceği, o kurumun iş yüküne bağlı olarak sürelerde değişikliklere neden olabilir. İdare Mahkemesi’ne başvuracak adayın, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren yasal süresi olan 60 gün içinde başvurusunu yapması gerekmektedir. Başvuru sırasında yürütmenin durdurulması talebiyle dava açılması da önem arz etmektedir.

Güvenlik Soruşturmasında 1. Derece Akrabaya Bakılır Mı?

Güvenlik soruşturması, bireyin kendi hakkında yapılan bir araştırmayı içermektedir. Bu süreçte, birinci derece akrabaların özel olarak incelenmediğini belirtmek önemlidir. Soruşturma sırasında, kişinin mahkeme kararları, adli sicil kaydı, kolluk kuvvetleri tarafından aranıp aranmadığı gibi bilgiler göz önünde bulundurulmaktadır. Ancak, birinci derece akrabalar arasında terör örgütleri ile bağlantılı olanlar veya suç örgütleri ile ilişkilendirilenler söz konusu ise, bu bilgiler inceleme sürecinde dikkate alınacaktır. İdareye tanınan yetki çerçevesinde, bazı durumlarda soruşturmanın sınırları genişletilebilmektedir.

Kanunda belirtilen soruşturma sınırlarına rağmen, idare bazı durumlarda yetkisini kullanarak sınırları genişletebilmektedir. Ancak, somut olaya dayanmayan ve hukuki bir dayanağı olmayan soruşturmalarla ilgili olarak açılacak idari davalarda, bu hususlar dikkate alınmaktadır. Kanaate dayalı kararlar, somut bilgilere ve belgelere dayanmamak, hukuki dayanağı olmayan kararlar alınması durumunda, bireyler yasal haklarını kullanarak dava açabilirler. İdari dava açacak bireylerin, idarenin keyfi davranışta bulunduğunu ispat etmeleri gerekecektir.

Güvenlik Soruşturması Nasıl Sorgulanır?

Güvenlik soruşturmasında, önceden sorgulama imkanı bulunmamaktadır. Ancak, kurumlar açıklama yaptıktan sonra sonuç öğrenilebilmektedir. Örneğin, Sağlık Bakanlığı veya Milli Eğitim Bakanlığı gibi kurumlar başvuranlara tebliğ yapmakta ve güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğunu belirtmektedirler. Diğer yandan, Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı gibi kurumlar, çok sayıda personel alımı durumunda bunu web sitesinde ilan etmekte ve gerekçe olarak güvenlik soruşturması mevzuatına atıf yapabilmektedir.

Ancak, her iki durumda da soruşturmanın neden olumsuz olduğu açıklanmamaktadır. Bu durumda, 60 günlük süreyi aşmadan idare mahkemesine dava açma gerekmektedir.

Arşiv Araştırması Nedir?

Arşiv Araştırması; kişinin halen kolluk kuvvetleri tarafından aranıp aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat birimlerindeki ilişkisi ile adli sicil kaydının incelenmesi ve mevcut kayıtlardan herhangi bir sınırlamanın olup olmadığının belirlenmesidir.

Arşiv Araştırması ve Güvenlik Soruşturmasını Kim Yapar?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, üç temel kuruluş tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu kuruluşlar şunlardır:

• Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı,
• Emniyet Genel Müdürlüğü,
• Mahalli mülki idare amirlikleri.

Kamu hizmetine alınacak bireylerle ilgili güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması süreci, 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nda düzenlenmiştir. Ancak, bu sürecin işleyişine dair temel esaslar ve yönergeler henüz belirlenmemiştir. Bu durum, uygulamada belirsizlik yaratmakta ve objektif standartların yerine sübjektif kriterlerin öne çıkmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle, bu konuda bir yönetmelik oluşturulması, süreci netleştirmek ve daha şeffaf hale getirmek açısından önemli bir adım olarak atılmalıdır.

Arşiv Araştırması ve Güvenlik Soruşturmasının Niteliği Nedir?

Arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması, nitelik bakımından resmi bilgi ve belgelere dayanmalıdır. Bu bilgiler, resmi kurumlar aracılığıyla elde edilmelidir ve Danıştay kararları da yine bu doğrultudadır.

Bu bilgilerin bir kısmı elde edilirken kanaat söz konusu olduğundan, hukuki delil olarak değerlendirilmeleri hukuk devleti ilkeleri açısından sakıncalıdır. Bu raporların hazırlandıktan sonra bireylere yönelik doğrudan değerlendirme yapılması ve işleme konması, temel hak ve menfaatler açısından uyumsuzluk teşkil eder.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Kübra DEMİR