Genel Af Nedir?
Genel af, ceza yargılamasının sona ermesi veya mahkûmiyetin tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkmasına yol açan bir hukuki düzenlemedir.
Genel af kurumu TCK’nın 65. maddesinde düzenlenmiştir. Bu tür bir af, tüm suçları veya sadece belirli suçları kapsayacak şekilde düzenlenebilir. Genel af, hem devam eden yargı süreçlerini hem de kesinleşmiş cezaları ortadan kaldıran bir yasama tasarrufudur.
TCK Madde 65
(1) Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar.
(2) Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir.
(3) Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen etkisini devam ettirir.
Af Nedir?
Türk hukuk literatüründe af, “genel af” ve “özel af” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. “Genel af ”, hem cezayı, hem de suçu ortadan kaldırır. “Özel af ” ise suçu değil, sadece cezayı ortadan kaldırır. Yani genel af, sadece mahkûmiyetin bütün cezaî sonuçlarını değil, aynı zamanda fiilin suç olma niteliğini yok eder.
Genel Af, Genel Affın Kriterleri ve Etkileri Genel Affın Hukuki Sonuçları Nelerdir?
Genel affın kriterleri şunlardır:
- Kanunda affa tabi suçların hukuki nitelendirilmesi gösterilmişse, bu suçlardan aynı ismi taşıyan benzer fiiller, suçların kasıtlı ve taksirli halleri, artırıcı ve hafifletici nitelikli hallerinin af kapsamında olduğu kabul edilir.
- Ortada bileşik suç var ise, af kanununda bu bileşik suç affa uğrayan suçlar arasında sayılmamış ise, bileşik suçu oluşturan suçlar af kapsamına girse bile bileşik suçun affa uğradığı kabul olunamaz.
- Affın, failin belli şartları yerine getirmesi şartı ile uygulanabileceği öngörülmüş olabilir. Bu şartlar; suçtan zarar görenin zararını tazmin, eski hale getirme veya aynen iade suretiyle giderilmesi, failin belli süre içerisinde teslim olmasını, müsadereye tabi eşyanın teslim edilmesini belirtebilir.
- Genel affa uğramış ceza, tekerrüre esas alınmaz, seçenek yaptırıma çevirmeye, ertelemeye, kamu davasının açılmasının ertelenmesine, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına engel olmaz.
- Açık bir hüküm yoksa disiplin cezalarının uygulanmasına engel olmaz.
- Malların geri alınması ve uğranılan zararın tazmini için açılan şahsi hak davasını etkilemez.
Genel affın hukuki sonuçları şunlardır:
- Ceza soruşturması varsa takipsizlik kararı verilir.
- Kamu davası varsa kamu davasını düşürür.
- Tutukluluk hali mevcutsa tahliye kararı verilir.
- Adli sicil kaydından, genel affa uğrayan suçlar silinir.
- Kesinleşen mahkumiyetler ortadan tamamen kalkar.
- Verilen disiplin cezası varsa ortadan kaldırılır.
- Genel affa uğrayan suç hakkında tekerrür hükümleri uygulanmaz.
Özel Af, Özel Affın Kriterleri ve Etkileri Özel Affın Hukuki Sonuçları Nelerdir?
Özel affın kriterleri şunlardır:
- Belli suçlardan açılan davaların belli süre ertelenmesi gibi davayı geri bırakan haller yer alabileceği gibi, bazı cezaların da ortadan kaldırılması, azaltılması veya değiştirilmesi de söz konusu olabilir.
- Ceza tamamen ortadan kaldırılmış ise cezanın infazına başlanmaz,
- Cezanın infazına başlanmış ise son verilir.
- Ceza infaz edilmişse, cezanın iadesi mümkün değildir.
- Cezanın hafifletilmesi söz konusu ise hangi oranda hafifletildiği veya cezanın ne kadarının çekilmesi gerektiği belirtilir.
- Cezanın niteliği değişmişse değişen cezanın infazı gerekir
- Davanın ertelenmesine ilişkin ise mahkeme tarafından erteleme kararı verilir
- Cezanın affedilmesi, azaltılması veya paraya çevrilmesi niteliğinde ise müsadere kararı verilmesine engel olmaz
- İnfaz aşamasında çıkmışsa, cezaya bağlı veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları varlıklarını devam ettirir
- Seçenek yaptırıma çevrilmeye, ertelemeye, kamu davasının açılmasının ertelenmesine, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına engel olabilir
- Özel affa uğramış cezalar tekerrüre esas alınabilir.
Özel afta mahkumiyet etkisini devam ettirdiğinden mahkumiyetin hukuki sonuçları ortadan kalkmaz. Özel af, cezanın infaz aşamasına etki etmektedir. Özel affın hukuki sonuçları türüne göre aşağıdaki gibidir;
- Hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir.
- İnfaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir.
- Hapis cezası adlî para cezasına çevrilebilir.
Genel ve Özel Af Çıkarma Yetkisi Kimindir?
Genel af ve özel af çıkarma yetkisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) aittir. TBMM, bu yetkisini kanunla kullanır. Genel af kanunun meclisten onaylanması için halihazırda 600 milletvekilinin en az 360’ının oyu yeterlidir. (3/5).
Cumhurbaşkanı da özel af yetkisine sahiptir. Anayasa’nın 104. maddesinde belirtildiğine göre Cumhurbaşkanı, “sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak” yetkisine sahiptir. Cumhurbaşkanına verilen bu yetkinin genel af niteliği taşımadığı madde hükmünden de kolaylıkla anlaşılabilmektedir. Anayasa ile Cumhurbaşkanı’nın af çıkarma yetkisinin çerçevesi yaşlılık, sürekli hastalık ve sakatlık sebepleriyle daraltılmıştır. Bu bağlamda Cumhurbaşkanı, bu üç sebep dâhilinde verilen bu yetkisini kullanabilmektedir. Öte yandan Cumhurbaşkanının sahip olduğu af yetkisinin özel af niteliği taşıyıp taşımadığı da tartışma konusudur.
Af Çıkacak Mı?
2024 yılında af çıkıp çıkmayacağına ilişkin olarak net bir gelişme bulunmamaktadır.
2024 Af Yasası Ne Zaman Çıkacak?
2024 yılında af çıkacak mı? Sorusunun kesin bir cevabı bulunmamakla beraber özellikle gündemdeki 8. Yargı Paketi ile infaz düzenlemesinin getirilmesi söz konusudur. Af yasasının niteliği ve kimleri kapsayacağı hususu ise meclise sunulan yasa taslağında belli olacaktır.
Son 50 yılda herhangi bir genel af çıkmamıştır. af yasaları yerine yargı paketleri çıkarılması uygun görülmüştür. 2024 yılında ise bir af yasası değil 9. Yargı paketi çıkacaktır.
Ancak 9. Yargı paketine rağmen Cumhurbaşkanı kararıyla yahut meclisin çıkaracağı bir af yasasıyla 2024 yılında genel yahut özel af çıkabilir.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK
