Finansal Kiralama Sözleşmesi Nedir?

Finansal kiralama sözleşmesi; kiralayanın, mülkiyeti kendisinde kalmak üzere kiracının seçip talep ettiği taşınır veya taşınmaz bir yatırım malının zilyetliğini her türlü faydayı sağlamak üzere devretmeyi, kiracının da buna karşılık bir bedel ödemeyi üstlendiği bir sözleşme türüdür.

Finansal kiralama sözleşmesinin tanımı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman Ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu’nun 18. Maddede yapılmıştır. Söz konusu maddeye göre, “Finansal kiralama sözleşmesi; kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka suretle temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören sözleşmedir.”

Finansal kiralama sözleşmesinin esası; sözleşme konusu malın, tasarruf ile kullanma ve yararlanma yetkilerinin birbirinden ayrılması fikrine dayanmaktadır.

Finansal kiralama tüm dünyada geniş kabul gören bir finansman türü ve yöntemidir. Bu yolla işletmeler, ihtiyaç duydukları ekonomik araçları, özellikle makine ve teçhizat gibi yatırım mallarını büyük fonlara gerek duymadan daha ucuza elde edebilmekte, bu suretle tasarruf ettikleri nakitle de işletmenin verim ve karını artırarak finansman giderlerini karşılamaktadırlar.

Finansal Kiralama Sözleşmesinin Nitelikleri Nelerdir?

Finansal kiralama sözleşmesi oldukça ayrıntılı bir biçimde FFFK’nda düzenlendiği için isimli, tam iki tarafa borç yükleyen, ivazlı, rızai ve sürekli bir sözleşmedir.

Finansal kiralama sözleşmesinin nitelikleri aşağıda sayılmıştır:

Finansal Kiralama Sözleşmesi İsimli Bir Sözleşmedir

Finansal kiralama sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu dışında özel bir kanun olan Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanununda tanımı, nitelik, çeşit ve unsurları, tarafların borçları, sona ermesi yönlerinden oldukça ayrıntılı olarak düzenlendiği için isimli bir sözleşmedir.

Finansal Kiralama Sözleşmesi Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşmedir

Bu sözleşmeyle kiralayan bir malın zilyetliğini her türlü faydayı sağlamak üzere kiracıya devretmeyi üstlenirken kiracı da buna karşılık kiralayana bir kira bedeli ödemeyi üstlenmektedir.

Kiralayan ve kiracının üstlendikleri bu edimler birbirinin karşılığını oluşturup birbiriyle değiştirildikleri için finansal kiralama sözleşmesi, tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir.

Finansal Kiralama Sözleşmesi İvazlı Bir Sözleşmedir

Finansal kiralama sözleşmesinde taraflardan her birinin üstlendiği edim diğer edimin karşılığını oluşturur. Bu nedenle, bu sözleşme ivazlı bir sözleşmedir.

Kiralayanın, kiracının talep ve seçimi üzerine satın aldığı veya başka bir suretle temin ettiği ya da daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, kullanma ve yararlanma yetkilerini, onun ödemeyi üstlendiği bir bedel karşılığında ona geçirmeyi borçlandığı için finansal kiralama sözleşmesi ivazlı bir sözleşmedir.

Finansal Kiralama Sözleşmesi Rızai Bir Sözleşmedir

Finansal kiralama sözleşmesinin kurulması, kiralanan şeyin teslimi ile kira bedelinin ödenmesine bağlı olmayıp tarafların yalnız bu edimlerin birbiriyle değiştirilmesi üzerinde uygun irade beyanına sahip olmaları gerektiği için bu sözleşme rızai bir sözleşmedir.

Finansal Kiralama Sözleşmesi Sürekli Bir Sözleşmedir

Kiraya veren üstlenmiş olduğu her türlü faydayı sağlamak üzere kiralananın zilyetliğini, kira sözleşmesi boyunca sürekli olarak kiracıya bırakma borcunu üstlendiği için finansal kiralama sözleşmesi, sürekli borç doğuran bir sözleşmedir.

Finansal kiralama sözleşmesinde kiralayanın üstlendiği aslı edim yükümlülüğünün ifası, tüm sözleşme süresine yayılmış bulunmaktadır.

Finansal Kiralama Sözleşmesinin Çeşitleri Nelerdir?

Finansal kiralama sözleşmesinin çeşitleri aşağıda sayılmıştır:

Doğrudan Kirama-Dolaylı Kiralama

Sözleşmeyle ilgisi olan kişiler yönünden finansal kiralama sözleşmesi, doğrudan finansal kiralama sözleşmesi ve dolaylı finansal kiralama sözleşmesi olmak üzere ikiye ayrılır.

Kiracı, kiralayacağı malı, bizzat kiralayandan sağlıyorsa, doğrudan kiralama, üçüncü kişiden sağlıyorsa, dolaylı kiralama söz konusu olur. Dolaylı finansal kiralama sözleşmesinde, genellikle sözleşmeyle ilgili üç kişi bulunur. Bunlar; sözleşmenin tarafları kiralayan ve kiracı ile kiracının seçim ve talebine göre malı sağlayacak olan satıcı veya üretici gibi üçüncü kişilerdir.

Dolaylı kiralamada kiralayan, malı, kiracının belirlediği üretici veya satıcıdan satın alır ve malın zilyetliği genellikle bu kişiler tarafından sözleşme uyarınca doğrudan doğruya kiracıya devredilir.

Doğrudan kiralamada, sözleşmeyle ilgili iki kişi vardır. Bunlar, kiracı ile aynı zamanda sözleşme konusu malı sağlayan kiralayandır. Bu ikinci tür sözleşmede malı sağlayanla kiralayan aynı kişidir.

Finansal Kiralama-Faaliyet Kiralaması

Finansal kiralamada mal, uzun bir süre için, özellikle kiralanın ekonomik ömrü kadar kiralanırken, faaliyet kirasında kira süresi genel olarak malın süresinden daha kısadır.

Taraflar faaliyet kirasından her zaman dönebilirler. Bu tür kiralamanın konusunu daha çok kullanım ve yararlanımı devredilen bir mala ilişkin servis, mesela bakım hizmeti oluşturur. Bu tür kiralamada kiralayan bir malı, ekonomik ömrü içinde kısa sürelerle bir çok defa kiralayabilir.

Yatırım Malları Kiralaması-Tüktekim Malları Kiralaması

Finansal kiralama sözleşmesinin konusunu yatırım mallan oluşturur. Bu nedenle, finansal kiralamaya, yatırım mallan kiralaması da denilebilir. Yatırım malı, bir işletmede ticari amaçlarla kullanılan ve münhasıran mesleki amaç taşıyan maldır.

Özel amaçlarla kullanılan ticari ve mesleki faaliyete yabancı olan mallara da tüketim malları denir. Mesela bir işletmede ticari ve mesleki amaçla kullanılan araba yatırım malı, dolayısıyla finansal kiralama konusu bir mal iken, sahibinin özel kullanım ve ihtiyacı için kullanılan araba, tüketim malıdır.

Taşınır Kiralaması-Taşınmaz Kiralaması

Burada finansal kiralama sözleşmesinin konusunu oluşturan mal, niteliği itibariyle taşınır bir malsa, taşınır kiralaması, taşınmaz bir mal ise, taşınmaz kiralaması söz konusu olur.

Taşınmaz kiralamasında süre sonunda malın mülkiyeti kiracıya geçecekse, kiralama sözleşmesinin resmi şekilde yapılması gerekir.

Sat ve Geri Kirala

Bu yolla kiracı, maliki olduğu malı önce satmakta, sonra tekrar kiralamaktadır. Bu suretle işletmeci, işletmesinde aynı malı kiralamak suretiyle kullanmaya devam ederken, satış parasıyla ihtiyaç duyduğu sıcak nakit paraya kavuşmaktadır.

Finansal Kiralama Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

Finansal kiralama sözleşmesinin unsurları aşağıda sayılmıştır:

Kiralanan Malın Zilyetliğinin Devri

FFFK. m. 19’a göre finansal kiralama sözleşmesinin konusu, taşınır ve taşınmaz mallarla bilgisayar yazılımlarının çoğaltılmış nüshalarıdır.

Zilyetliği kiracıya devredilen malın mülkiyeti kiralayanda kalmalıdır. Mülkiyetin kiralayanda kalması, onun lehine bir garanti fonksiyonu görür.

Sözleşme konusu mal, kiracının işletmesinde üretim faaliyetinde kullanma ihtiyacı duyduğu belirli bir mal olmalıdır. Kiracının, bu mal üzerinde ekonomik yararlanma yetkisine, özellikle malı kullanma ve ondan yararlanma hakkına sahip olması gerekir.

Sözleşme konusu malın zilyetliğinin devri gerekir. Devir, kiracının söz konusu maldan her türlü faydayı sağlayacağı biçimde teslim yoluyla olmalıdır.

Kira Bedeli

Kira bedelinin belirlenmesinde, kiralayanın kiralanan malı edinmek için ödediği anapara miktarı, bunun faizi, genel yönetim giderleri içindeki payı, kar payı ve kira süresi gibi faktörler göz önünde tutulur.

FFFK. m. 20’ye göre finansal kiralama bedeli ve ödeme dönemleri taraflarca serbestçe belirlenir. Sözleşmede açıkça belirtilmek kaydıyla sözleşme konusu mal henüz imal edilmemiş veya kiracıya teslim edilmemiş olsa dahi, sözleşme tarihinden başlamak üzere kira bedelleri tahsil edilebilir.

Kira Süresi

FFFK’ da finansal kiralama sözleşmesinin süresiyle ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. Süre unsuru eski FKK’da 5 yıl olarak düzenlenmişken, FFFK’da bu unsura yer verilmemiştir.

Finansal kiralama sözleşmesi kiralanan malın ekonomik ömrü esas alınarak yapıldığından, Kanunda böyle bir süre olmasa da sözleşmede taraflar, böyle bir süre kararlaştırabilirler.

Sözleşme Sonunda Kiracıya Tanınan Seçimlik Hak

Taraflar sözleşmede süre sonunda, kiralanan mal yönünden kiracıya bazı seçimlik haklar tanınmış olabilirler. Bunlar;

• sözleşme süresinin uzatılması,
• benzer bir malı konu edinen yeni finansal kiralama sözleşmesinin yapılması,
• malın mülkiyetinin kiracıya devredilmesi seçenekleridir.

Anlaşma Unsuru

Sözleşmenin tarafları, sözleşmenin esaslı noktaları, özellikle üstlendikleri aslı edimlerin birbiriyle değiştirilmesi hususunda anlaşmış olmalıdırlar.

Finansal Kiralama Sözleşmesinin Tarafları Kimlerdir?

Finansal kiralama sözleşmesinin tarafları kiralayan ve kiracıdır.

Finansal Kiralama Sözleşmesinde Kiralayan

Finansal kiralama sözleşmesinde kiralayan sıfatı, yalnız tüzel kişilere aittir. Gerçekten de, FFFK m. 3/1-d’ye göre bu sözleşmeyi kiralayan sıfatıyla yalnız finansal kiralama şirketleri ile katılım, kalkınma ve yatırım bankaları yapabilir.

Finansal kiralama sözleşmesinde kiralayan sıfatına ayrıca yalnız anonim şirketler sahip olabilir. Nitekim, FFFK m. 5/1′ e göre Türkiye’de kurulacak bir finansal kiralama şirketinin; anonim şirket şeklinde kurulması ve kurucu ortak sayısının beşten az olmaması gerekir.

Finansal Kiralama Sözleşmesinde Kiracı

Kiracı gerçek kişi olabileceği gibi, tüzel kişi de olabilir. Finansal kiralama sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olduğu için kiracının gerçek kişi olması halinde fiil ehliyetine sahip olması gerekir.

Finansal kiralama konusu mal yatırım malı olduğu için bu sözleşmede kiracı olarak bulunan kişinin bir işletme sahibi olması gerekir.

Finansal Kiralama Sözleşmesinin Şekli

Finansal kiralama sözleşmesinin tabi olduğu şekil, FFFK. m. 22/1‘ e göre yazılı şekildir.

Finansal kiralama sözleşmesi, konu edindiği malın mülkiyetini devir amacı gütmediği için konusu taşınmaz mal olsa bile, resmi şekle gerek olmayıp, sözleşmenin yazılı şekilde yapılması yeterlidir.

Buna karşılık, sözleşme konusu taşınmazın temini için yapılan satış sözleşmesinin geçerliliği, resmi şekilde yapılmış olmasına bağlıdır.

Finansal Kiralama Sözleşmesinde Kiralayanın Borçları Nelerdir?

Finansal kiralama sözleşmesinde kiralayanın borçları aşağıda sayılmıştır:

• Kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine belirlediği malın mülkiyetini üçüncü kişi veya bizzat kiracıdan devralmak suretiyle edinme borcu,
• Kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine belirlediği malın zilyetliğini devretme borcu,
• Kiralayanın, kiracının sözleşme konusu malı kullanıp yararlanmasına katlanma borcu,
• Kiralayanın, kiralanan malın mülkiyetini üçüncü bir kişiye devretmeme borcu,
• Kiralananı sigorta ettirme borcu,
• Kiralayanın kiralananın ayıbından sorumluluğu,
• Kiralayanın, malın üstün hak sahibi üçüncü kişi tarafından zaptedilmesi halinde sorumluluğu,
• Sözleşmede kararlaştırılmışsa, kiralayanın malın mülkiyetini sözleşme sonunda kiracıya devretme borcu,

Finansal Kiralama Sözleşmesinde Kiracının Borçları Nelerdir?

Finansal kiralama sözleşmesinde kiracının borçları aşağıda sayılmıştır:

• Kiracının kiralananı teslim alma (kabul etme) bocu,
• Kiracının kiralama bedelini ödeme borcu,
• Kiracının, sözleşme konusu malı özenle kullanma borcu,
• Kiracının mala bakma ve onu koruma borcu,
• Malın zilyetliğini ve kiracılık sıfatını başkasına devretmeme borcu,
• Sigorta primlerini ödeme borcu,
• Kiracının hasardan sorumluluğu,
• Kiracının, sözleşme sonunda malı kiralayana geri verme borcu.

Finansal Kiralama Sözleşmesinin Sona Ermesi

“Sözleşmenin sona ermesi” başlığını taşıyan FFFK m. 30’da sona erme sebepleri düzenlenmiştir. Burada da sözleşmeyi sona erdiren sebepler, olağan sebepler ve olağanüstü sebepler olmak üzere ikiye ayrılır.

Finansal Kiralama Sözleşmesinin Olağan Sebeplerle Sona Ermesi

Sözleşmenin olağan sebeplerle sona ermesi aşağıdaki hallerde söz konusu olur:

• Sürenin dolması nedeniyle sözleşmenin sona ermesi.
• Kiracının iflası, ölümü veya fiil ehliyetini kaybetmesi nedeniyle sözleşmenin sona ermesi,
• Sözleşmenin kiracının tasfiye sürecine girmesi nedeniyle vaktinden önce sona ermesi.

Finansal Kiralama Sözleşmesinin Olağanüstü Sebeplerle Sona Ermesi

Sözleşmenin olağanüstü sebeplerle sona ermesi aşağıdaki hallerde söz konusu olur:

• Sözleşmenin ihlali halinde,
• Sözleşmenin önemli sebeplerle sona ermesi.

Ekin Hukuk Bürosu olarak uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN