Elbirliği Mülkiyeti Nedir?

Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir.

Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır. Örnek olarak mirasbırakanın malları üzerinde mirasçılar elbirliği ile hak sahibidir. Eşya üzerinde paydaşlık değil ortaklık vardır.

Elbirliği Mülkiyeti Özellikleri Nelerdir?

Elbirliği mülkiyeti, ortakların belirlenmiş veya somut paylarının bulunmadığı bir mülkiyet türüdür; her bir ortak, mülkiyetin tamamı üzerinde hak sahibidir.

Bu mülkiyet türünde ortaklar arasında bir tüzel kişilik yer almaz; mülkiyet hakkı doğrudan doğruya bireysel olarak bu kişilere aittir. Ancak, elbirliği mülkiyeti yalnızca tekil eşyalar üzerinde kurulabilir; bir malvarlığının tamamı için elbirliği mülkiyeti tesis edilemez.

Elbirliği mülkiyetinin kurulabilmesi için iki temel koşul bulunur:

• Elbirliği Ortaklığı: Bu ortaklık, ya yasal bir durumla ya da hukuki bir işlem sonucunda ortaya çıkar. Hukuki olaylarla oluşan elbirliği ortaklıklarının en yaygın örneği miras ortaklığıdır; bir kişinin ölümü üzerine, mirasçılar miras kalan malvarlığı üzerinde elbirliği ortaklığı kurar. Ayrıca, mal ortaklığı rejimi, edinilmiş mallarda ortaklık, aile malları ortaklığı ve adi ortaklık gibi durumlar da elbirliği mülkiyeti kapsamına girer.
• Mülkiyetin Ortaklar Tarafından Kazanılması: Bu durum, ortaklığın kuruluşunda veya daha sonrasında gerçekleşebilir. Ortaklar, ortaklık çatısı altında mülkiyeti birlikte edinir.

Elbirliği Mülkiyetinin Yönetimi Nasıldır?

Ortakların hakları ve yükümlülükleri, topluluğu doğuran kanun veya sözleşme hükümleri ile belirlenir. Kanunda veya sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, gerek yönetim, gerek tasarruf işlemleri için ortakların oybirliğiyle karar vermeleri gerekir. 

Sözleşmeden doğan topluluk devam ettiği sürece, paylaşma yapılamaz ve bir pay üzerinde tasarrufta bulunulamaz. Ortaklardan her biri, topluluğa giren hakların korunmasını sağlayabilir. Bu korumadan bütün ortaklar yararlanır. 

Elbirliği Mülkiyetinin Sona Erdirilmesi Nasıl Olur?

Elbirliği mülkiyeti, malın devredilmesi, topluluğun sona ermesi veya mülkiyetin paylı mülkiyete dönüştürülmesi ile son bulur. Örneğin, elbirliği mülkiyetine tabi malın tamamen yok olması, kamulaştırılması ya da üçüncü bir kişinin kazanıcı zamanaşımı yoluyla mülkiyeti elde etmesi halinde elbirliği mülkiyeti sona erer.

Miras ortaklığı durumunda ise, herhangi bir mirasçı, tereke üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesini talep edebilir. 

Elbirliği Mülkiyeti ile Paylı Mülkiyetin Karşılaştırılması

Elbirliği mülkiyeti ile paylı mülkiyet, sahip oldukları farklı özellikler nedeniyle çeşitli durumlarda tercih edilen iki ayrı mülkiyet türüdür. Paylı mülkiyette, her malik belirli bir eşya üzerinde tanımlı paylara sahiptir ve bu payları üzerinde tek başına tasarrufta bulunabilir.

Oysa elbirliği mülkiyetinde, ortakların belirli payları yoktur; her biri mülkiyetin tamamı üzerinde hak sahibidir, bu nedenle tasarruf işlemleri ancak tüm ortakların oybirliği ile gerçekleştirilebilir.

Ayrıca, mülkiyetten doğan borçlarda paylı mülkiyette her paydaş, yalnızca kendi payı oranında sorumlu iken; elbirliği mülkiyetinde ortaklar, borçlardan müteselsilen sorumludur, yani her ortak borcun tamamından sorumlu tutulabilir. Elbirliği mülkiyeti, özellikle topluluk üyelerinin birlikte hareket etmesini gerektirdiğinden, miras hukuku gibi birlikte sahip olunan varlıkların söz konusu olduğu alanlarda önemli bir mülkiyet türü olarak kabul edilir.

Elbirliği Mülkiyetinin Korunması ve Borçların Durumu

Elbirliği mülkiyetinde, her ortak, topluluk adına hakların korunması amacıyla gerekli hukuki yollara başvurabilir; bu koruma girişimi tüm ortaklar için geçerli olur. Ancak, ortakların birbirlerine karşı açacakları davalarda birlikte hareket etmeleri gerekmez ve temsilci atanmasına ihtiyaç duyulmaz.

Ayrıca, elbirliği mülkiyetinde ortaklardan birinin borcundan dolayı ortaklığın malvarlığı haczedilemez, çünkü ortakların mal üzerindeki hakları belirli paylara ayrılmış değildir. Fakat bir ortak borçlu durumda ise, alacaklı yalnızca borçlunun katılma payını haczettirebilir. Bunun gerçekleşebilmesi için alacaklının, ortaklığın tasfiyesini talep ederek borçluya düşen payın haczini istemesi gerekmektedir.

Elbirliği Mülkiyetinin Hükümleri

Elbirliği mülkiyetinde, ortakların hak ve yükümlülükleri, topluluğu oluşturan yasa veya sözleşme hükümlerine göre belirlenir. Yasada veya sözleşmede aksine bir düzenleme olmadıkça, mülkiyetin yönetimi ve tasarruf işlemleri için tüm ortakların oybirliği ile karar alması gerekmektedir.

Ortaklardan biri, topluluk adına borçlandırıcı işlemler gerçekleştirebilir ve bu işlemler tüm ortakları bağlayıcı nitelik taşır.

Ortakların belirli bir paya sahip olmaması nedeniyle, elbirliği mülkiyetinde tek başına tasarruf yetkisi yoktur. Ancak, ortaklık tasfiye edildiğinde her ortağa düşecek paya “katılma payı” veya “tasfiye payı” adı verilir. Bu payın devri, ortaklık sıfatını devretmez; yalnızca tasfiye sonrasında elde edilecek pay üzerinde hak sahibi olma yetkisini sağlar.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Uğur DUDAKLI