Ceza Muhakemesinde Dava Koşulları

Ceza Muhakemesinde Dava Koşulları

Ceza Muhakemesinde tüm unsurlarıyla oluşmuş bir suç hakkında kamu davası açılabilmesi için bulunması gereken şartlara dava koşulları denir. Bu şartların mevcut olmaması halinde yargı makamlarında bir davanın görülmesi mümkün değildir.

Dava Koşulları Nelerdir?

• İzin
• İstem
• Mütalaa
• Başvuru
• Seçim Dokunulmazlığının Bulunmaması
• Şikâyet
• Dava Süresi
• Kesin Hüküm ve Derdest Dava Bulunmaması
• Ön ödeme ve Uzlaştırmanın Gerçekleşmemesi
• Yeni Kanıt Bulunması

İzin Nedir?

Yetkili idari makamların kovuşturma yapılmasında kamu yararı bulunduğunu ve kamu davası açılmasını uygun gördüklerini açıklamalarına “izin” denir. Soruşturulması ev kovuşturulması izne bağlı olan suçlarda, Cumhuriyet Savcısı izin verilmedikçe re’sen soruşturmaya başlayamaz. İzin eyleme ilişkin olarak verilir ve iznin verilmesi için herhangi bir süre şartı aranmaz. İzin isteminin reddi halinde bu karar geri alınabilir ancak izin verilmesi kararı geri alınamaz.

İstem Nedir?

Kanunda öngörülen bazı suçlar açısından Türk kanunlarının uygulanabilmesi ve fail hakkında yargılama yapılabilmesinin belirli bir makamın arzusuna bırakıldığı durumlarda, bu makamların Cumhuriyet Savcısından dava açılmasını istemesine “istem (talep)” denir. İstem halinde Cumhuriyet savcısının kamu davası açma yükümlülüğü bulunmaktadır. Örneğin; TCK madde 12/1’e göre bir yabancının TCK madde 13’te belirtilen suçlar dışında, Türk yasalarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede Türkiye zararına işlediği ve kendisinin de Türkiye’de bulunduğu hallerde Türk yasalarına göre cezalandırılması Adalet Bakanlığı’nın istemine bağlıdır.

Mütalaa Nedir?

Mütalaa idari makamın yaptığı ön inceleme sonucunda kamu davası açılmasının uygun olacağı yönünde görüş bildirmesidir. Bu husus vergi suçlarında bir dava koşulu olarak aranmaktadır. Vergi Usul Kanunun 367/. Maddesine göre, 359. Maddede belirtilen vergi kaçakçılığı suçlarının işlediğinin tespiti halinde bu durumun değerlendirme komisyonunun mütalaasıyla Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilmesi zorunludur. Cumhuriyet savcısı bu suçların işlendiğini bildirim dışında başka bir şekilde öğrenirse vergi dairesinden mütalaada bulunmasını ister.

Başvuru Nedir?

Bazı suçlar açısından devletin yetkili organlarının ya da yabancı devletlerin yapmış olduğu şikâyete başvuru denir. Başvurunun yapılması dava açmayı zorunlu kılmaz. Herhangi bir süreye bağlı değildir. Örneğin; yabancı devlet başkanına karşı işlenen suçlarda, eylem soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlardan ise soruşturma ve kovuşturma yabancı devletin şikâyetine bir başka ifade ile başvuruna bağlıdır.

Seçim Dokunulmazlığının Bulunmaması Nedir?

Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 173’üncü maddesine göre, seçim işleriyle görevlendirilenlerin oy verme günü ile bundan önceki yirmi dört saat içinde işledikleri seçim suçlarından ötürü soruşturmalar seçim tutanağının düzenlendiği gün değil, ertesi gün başlatılır. Bu süre içinde ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçlarla asliye ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hali, infazı gerektiren hükümler ve merciinden verilmiş tutuklama kararı veya yakalama emri dışında başka hiçbir nedenden ötürü bir seçmen hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.

Şikâyet Nedir?

Şikâyet, soruşturulması ve kovuşturulması için suçtan zarar görmüş olan kişinin yasal süresi içinde bu suç ile ilgili muhakeme yapılması isteğini yetkili makamlar huzurunda açıklamasını ifade eden bir kavramdır. Şikâyet hakkının suçtan zarar gören kişiler tarafından fiilin ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içinde kullanılabilir. 6 aylık hak düşürücü süre geçirildikten sonra bu hak kullanılamaz.

Şikâyet hakkına sahip olan kişinin yasal süre içinde bu hakkı kullanmayacağını açıklamasına şikâyetten feragat denir. Buna göre açıklanan tek taraflı irade beyanı ile failin kabulüne bağlı olmadan şikâyet hakkından feragat edilebilir. Şikâyetten feragatten feragat olmaz.

Şikâyetten vazgeçme ise şikâyet hakkını kullanan kişinin bu şikâyeti geçersiz saymak için yaptığı bir irade açıklamasıdır. Şikâyetten vazgeçmenin sonuç doğurabilmesi için failin bunu kabul etmesi gerekmektedir. Şikâyetin bölünmezliği ilkesi uyarınca mağdurun birisi hakkında şikâyetinden vazgeçtiğini açıklaması diğer failler için de sonuç doğurur. Vazgeçmeden vazgeçme sonuç doğurmaz.

Dava Süresi Nedir?

Kamu davası açılabilmesi için öngörülen sürelere dava süresi denir. Örneğin; basılı eserler yoluyla işlenen suçlarla ilgili ceza davalarının günlük süreli yayınlar yönünden dört ay, diğer basılı eserler yönünden ise altı ay içinde açıklaması zorunludur. Bu süreler eserin Cumhuriyet Başsavcılığı’na tesliminden itibaren işlemeye başlar.

Kesin Hüküm ve Derdest Dava Bulunmaması Nedir?

Aynı eylemle ilgili aynı fail hakkında önceden verilmiş bir hüküm veya açılmış bir dava varsa yeni bir kamu davası açılamaz.

Ön Ödeme ve Uzlaştırmanın Gerçekleşmemesi Nedir?

Türk Ceza Kanununun 75. Maddesi uyarınca ön ödeme ve uzlaştırma koşulları gerçekleşmiş ise kamu davası açılamaz. Ön ödeme ve uzlaştırmanın öngörüldüğü suçlarda öncelikle bu şartların gerçekleşmiş olup olmadığına bakılır.

Yeni Kanıt Bulunması Nedir?

Ceza Muhakemesinin 172/2 maddesinde Cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesinden sonra yeni bir kanıt elde edilmesi ve bu kanıtın kamu davası açılması için gereken yeterli şüpheyi oluşturması halinde sulh ceza hâkimliğinin kararı olmadıkça aynı eylem hakkında kamu davası açılamaz.

Av. Miraç Dilara DELİASLAN & Av. Ahmet EKİN