Ceza Hukukunda Yaptırımlar

Ceza hukukunda yaptırımlar, suç işleyen kişilere devlet tarafından uygulanan hukuki sonuçlardır. Ceza hukukunda yaptırımlar iki türlüdür: 

• Cezalar 
• Güvenlik tedbirleri

Ceza Türleri

Türk ceza hukukunda yaptırımlar iki türlüdür: ceza ve güvenlik tedbirleri. Ceza ise hapis ve adli para cezası olarak ikiye ayrılır.

Cezalar

Ceza, suç işleyenlere kanunla belirlenen ve mahkemece verilen, kusurlarına uygun sınırlamalardır. Cezanın iki ana amacı vardır: özel önleme ve genel önleme. Özel önleme, suçlunun suç işlemekten vazgeçmesini sağlamak, genel önleme ise toplumun suç işlemenin sonuçlarını bilmesini ve korkmasını sağlamaktır.

Cezanın özellikleri şu şekilde sayılabilir:

• Ceza için işlenmiş bir suç gerekir.
• Suç topluma karşı bireyin eylemi iken, ceza toplumun bireye karşı tepkisidir.
• Ceza suç işleyen kişiye bir tepki niteliğinde olduğu için, intikam vasfındadır.
• Ceza ancak kanunla ceza öngörülebilir.
• Şahsidir.
• Ceza caydırıcı nitelikte olmalıdır.
• Cezaların aynı zamanda ıslah edicidir.

Hapis Cezası

Hapis cezası, suç işleyen kişilerin özgürlüklerinin kısıtlanmasıyla uygulanan bir ceza türüdür. Hapis cezasının türleri, suçun işlendiği tarihe, suçun niteliğine ve failin kusuruna göre değişiklik gösterir.

Hapis cezasının türleri şunlardır:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası: Hükümlünün hayatı boyunca devam eden ve sıkı bir rejim altında çektirilen hapis cezasıdır. Bu ceza, soykırım, insanlığa karşı suçlar, nitelikli kasten öldürme gibi ağır suçlar için uygulanır.
• Müebbet hapis cezası: Hükümlünün hayatının sonuna kadar devam eden ancak bazı şartlarla koşullu salıverilmesine imkan veren hapis cezasıdır. Bu ceza, kasten öldürme, cinsel saldırı, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak gibi suçlar için uygulanır.
• Süreli hapis cezası: Hükümlünün belirli bir süreyle özgürlüğünün kısıtlanmasıdır. Süreli hapis cezası, kanunda belirtilen süreler arasında mahkeme tarafından belirlenen ve en fazla 40 yıl olabilen hapis cezasıdır.

Adli Para Cezası

Adli para cezası, suç işleyen kişinin devlete belirli bir miktar para ödemesidir. Bu miktar, kanunun belirlediği gün sayısı ile bir günün karşılığı olan tutarın çarpılmasıyla bulunur.

Bir günün karşılığı, kişinin durumuna göre en az 20 TL, en fazla 100 TL olabilir. Hâkim, kişiye adli para cezasını ödemesi için süre tanıyabilir veya taksitlendirebilir. Bu süre ve taksit sayısı belirli sınırlar içinde olmalıdır. Taksitlerden biri ödenmezse, kalan miktar hemen istenir ve ödenmezse hapis cezasına dönüşür.

Güvenlik Tedbirleri

Ceza hukukunda güvenlik tedbirleri, suç işleyen veya suç işlemeye eğilimli kişilere yönelik olarak, toplumun ve bireyin güvenliğini sağlamak amacıyla uygulanan önlemlerdir. Güvenlik tedbirleri, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53 ila 60. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Güvenlik tedbirlerinin uygulanabilmesi için failin suç işlediğinin yargılama yapılarak tespit edilmesi gerekir. Bu tedbirlere, hapis cezasına ek olarak ya da cezadan bağımsız bir şekilde hükmedilebilir. Güvenlik tedbirleri, failin tehlikelilik durumuna göre belirlenir.

Güvenlik tedbirlerinin temel amacı, suçluyu ıslah ederek topluma kazandırmak ve yeniden suç işlemesini önlemektir. Bu tedbirler, cezalar gibi failin kusurunu değil, tehlikesini ortadan kaldırmayı amaçlar.

TCK’ya göre güvenlik tedbirleri şunlardır:

• Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma: Failin seçme ve seçilme hakkı, kamu görevinde bulunma hakkı, silah taşıma ve bulundurma hakkı gibi belli haklardan yoksun bırakılmasıdır.
• Eşya müsaderesi: Failin suçta kullandığı veya suçtan elde ettiği eşyaların devlete geçirilmesidir.
• Kazanç müsaderesi: Failin suçtan elde ettiği veya elde etmeye teşebbüs ettiği kazancın devlete geçirilmesidir.
• Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri: Çocukların korunması, bakımı, eğitimi ve denetimi için alınan tedbirlerdir.
• Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri: Akıl hastası olan failin tedavi edilmesi için alınan tedbirlerdir.
• Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular: Tekrar suç işleyen veya özel tehlike arz eden failin denetim altına alınması veya meslek ve sanattan yasaklanması gibi tedbirlerdir.
• Sınır dışı edilme: Yabancı uyruklu failin Türkiye’den çıkarılmasıdır.
• Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri: Tüzel kişilerin faaliyetlerinin durdurulması veya kapatılması gibi tedbirlerdir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi DEMİROCAK