Belli Hakların Yoksun Bırakılması Nedir? (TCK 53)
Belli hakların yoksul bırakılması kişinin işlediği suçtan dolayı konunda sayılan haklarından yoksun bırakılmasıdır.
Belli hakların yoksun bırakılması; Ceza mahkumiyetinin kanuni sonucu olarak, bazı hak ve yetkilerin kötüye kullanılması nedeniyle belli hakları kullanmanın yasaklanması ve hakimin takdiren hükmetmesiyle ortaya çıkar.
Mahkumiyetin Kanuni Sonucu Olarak Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakma (TCK 53/1)
| Madde 53- (1) Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak; a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten, b) Seçme ve seçilme ehliyetinden c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan, d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan, e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten, yoksun bırakılır. |
TCK m.53/1 hükmünde sınırlı olarak sayılan hak yoksunlukları kişinin kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkumiyetinin hükmedilmesiyle ayrıca bir karara gerek olmaksızın kendiliğinden ortaya çıkar.
Mahkumiyetin kanuni sonucu olarak ortaya çıkan hak yoksunluklarında, suçun kasten işlenmiş olması gerekir. Ancak kasten işlenen bu suçun maddede sayılı olan hak yoksunluklarıyla ilgisi olması gerekmez, sayılan hak yoksunlukları dışında bir suçun kasten işlenmesiyle de aynı sonuç gerçekleşir.
Kişinin kasten işlediği suçun sonucunda hapis cezasına hükmedilmesi gerekir.
Hak yoksunlukları hükmün kesinleşmesiyle başlar ve işlenen suçun cezasının infazına kadar devam eder. Ancak TCK m.53/4 hükmü uyarınca Kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
Ayrıca TCK m.53/3 uyarınca da Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlü hakkında bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten, yoksun bırakılmayabilir.
Yine TCK m.53/3 uyarınca Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından yoksun bırakılma uygulanmaz.
Bazı Hak ve Yetkilerin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Belli Hakları Kullanmanın Yasaklanması (TCK 53/5)
Yukarıda Mahkumiyetin Kanuni Sonucu Olarak Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakma başlığında, TCK m.53/1 hükmünde sayılan hakların kötüye kullanılması suretiyle kasten suç işleyen kişi hakkında hapis cezasına mahkumiyet halinde ayrıca hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir.
Kişi madde 53/1’de sayılan haklardan hangisini kötüye kullanarak suç işlerse yalnızca o hak ve yetkiden ek olarak infazdan sonra da yoksun kalır. Bu yoksunluk hükmün infazından sonra da devam etmek üzere hükmolunan cezasının yarısından bir katına kadar sürede devam eder. Hakimin zorunlu olarak karar vermesi suretiyle hakların kullanımı yasaklanır.
| TCK m53/5 Birinci fıkrada sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla hapis cezasına mahkûmiyet halinde, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla sadece adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, hükümde belirtilen gün sayısının yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Hükmün kesinleşmesiyle icraya konan yasaklama ile ilgili süre, adlî para cezasının tamamen infazından itibaren işlemeye başlar. |
Bazı Hak ve Yetkilerin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Belli Hakları Kullanmanın Yasaklanmasında da suç kasten işlenmelidir. Ceza sonucunun kanuni yoksunluğundan farklı olarak madde 53/1 hükmünde sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılmasıyla suç işlenmeli ve yine Bazı Hak ve Yetkilerin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Belli Hakları Kullanmanın Yasaklanmasından farklı olarak sadece hapis cezasına değil kişi adli para cezasına hükmedilmişse de haklardan yoksun bırakılır. Ayrıca yoksun bırakmaya mahkeme ayrıca karar vermelidir.
Mahkemenin Takdir Hakkı Çerçevesinde Belli Hakların Kullanılmasını Yasaklaması (TCK 53/6)
| TCK m.53/6 Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet halinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar. |
Kişi suçu, bir meslek veya sanatın ya da trafik düzenin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak işlemelidir. söz konusu suçun taksirle işlenmesi gerekir. Hakimin maddede belirtilen hakların kullanılmasını yasaklaması kendi takdirinde olup kanaate göre yasaklama karar vermeye de bilir.
Takdiren hükmedilen belli hakların kullanılmasının yasaklandığı durumlarda, hakim yoksun bırakmaya da hükmederse, hükmün kesinleşmesiyle hak kullanımının yasaklanması da yürürlüğe girer ve cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar. Üc aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere hakimin belirleyeceği süreye kadar devam eder.
Belli Hakları Kullanmaktan Yasaklanma Kararına İtiraz, İstinaf veya Temyiz
Hukuki olarak bir güvenlik tedbiri olan belli hakları kullanmaktan yasaklama kararına karşı İstinaf kanun yolu açık olup itiraz ve temyiz yargılaması mümkün değildir.
Yargıtay Kararı
| T.C. Yargıtay 6. Ceza DairesiEsasNo:2013/26988 KararNo:2015/45401 K. Tarihi:26.11.2015Sanığın hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar TCK.nın 53/1-a-b-c-d-e maddesinde yazılı hakları kullanmaktan yoksun bırakılmasına; ancak TCK.nın 53/3. maddesi uyarınca koşullu salıverildiği takdirde kendi altsoyu üzerinde TCK.nın 53/1-c bendinde sayılan hakları kullanmaktan yoksunluğunun sona erdirilmesine karar verilmiş ise de; 24.11.2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı tarihde yürürlüğe giren Anasaya Mahkemesi’nin 08.10.2015 gün 2014/140-2015/85 sayılı kararı ile TCK.nın 53/1-b bendinde yazılı “”seçme, seçilme ve diğer siyasi hakları kullanmaktan” ibaresinin iptal edilmiş olması, Kabule göre de; uzun süren hapis cezası ertelenen sanık hakkında 5237 sayılı TCK.nın 53. maddesinin 1.fıkrasının (c) bendinde öngörülen kendi alt soyu üzerinde velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından hak yoksunluğunun uygulanamayacağının gözetilmemesi, Bozmayı gerektirmiş, sanık T.. G.. savunmanının temyiz itirazları yerinde görülmüş olduğundan, hükmün açıklanan nedenle BOZULMASINA, bozma nedeni yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi aracılığıyla CMUK’nın 322. maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak, 5237 sayılı Yasanın 53. maddesinin uygulanmasına ilişkin kısım çıkarılarak yerine “Sanığın kasten işlemiş olduğu yağma suçu için hapis cezasıyla mahkumiyetinin yasal sonucu olarak, TCK’nın 53/1. (a-b-c-d) ve (e ) bendleri ile (b) bendinde yazılı seçme, seçilme ve diğer siyasi hakları kullanmaktan yoksun bırakılmasına; 5237 sayılı TCK.nın 53/3. maddesi uyarınca mahkum olduğu hapis cezası ertelenen sanık için aynı maddenin 1-c fıkrası uyarınca kendi alt soyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından söz konusu yasaklamanın uygulanmamasına, aynı kanun 53/2. maddesinin uygulanması açısından 53/1. maddesinin (a-d ve e) bendleri ile (b) bendinde yazılı seçme ve diğer hakları mahkum olduğu hapis cezasından koşullu salıverilinceye kadar kullanamamasına” cümlesi yazılmak suretiyle, eleştiri dışında diğer yönleri usul ve yasaya uygun bulunan hükmün DÜZELTİLEREK ONANMASINA, 26.11.2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi |
Tüm dosya ve davalarınız için Bizimle İletişime Geçiniz!
Av. Ahmet EKİN & Stj Av. Emre SAĞIRLAR
