İcra Takibinin İptali ve Ertelenmesi

İcra takibi kesinleştikten sonra ödenmiş, ertelenmiş veya zamanaşımına uğramış borç için alacaklı haksız bir şekilde takibi devam ettirebilir. Bu durum karşısında borçluyu korumak için icra takibinin iptali ve ertelenmesi düzenlenmiştir. Takibin iptal ve taliki borçluyu korumayı hedefleyen, cebri icra hukukuna özgü hukuki bir çaredir.

İcra takibinin iptali veya ertelenmesi takibi yapan icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesinden istenir. İcra mahkemesi basit yargılama usulüne göre karar verir.

Takibin iptali veya ertelenmesi en geç paraların paylaştırması aşamasına kadar istenebilir. Paraların paylaştırılması ile icra takibi sona erer. Bu aşamadan sonra borçlu istirdat (geri alma) davası açabilir.

A. İtfa Sebebiyle İcra Takibinin İptali

İtfa nedeniyle icra takibinin iptali takibin kesinleşmesinden sonraki dönemde borcun ödenmesi halinde söz konusu olur. İtfanın haricen yapılması gerekir. İtfa teriminden ödeme, ibra, bağışlama, her türlü af, takas, terkin gibi borcu sona erdiren sebepler anlaşılmalıdır. Takip tarihinden önceki ya da ödeme emri ile ödeme emrine itiraz tarihine kadar olan zaman içinde yapılan itfa icra takibinin iptali nedeni olamaz, ödeme emrine itiraz yolu ile ileri sürülmesi gereklidir.

İtfa sebebiyle icra takibinin iptalinin şartları:

1. Borcun ve ferilerinin itfa edilmiş olması:

• Borçlu borcunu doğrudan ödeme emrinde yazılı olan icra dairesine ait banka hesabına yatırırsa borçtan kurtulur ve icra takibi sona erer. Bu halde ödemenin tam ve doğru olup olmadığının tespitini icra dairesi yapar ve icra takibinin sona erdiğine de kendisi karar verir.
• Borçlu borcunu haricen ödemişse ödemenin tam ve doğru olup olmadığının tespiti için yargısal inceleme yapılır. İncelemeyi icra mahkemesi yapar.
• İtfa sebebine dayanarak takibin iptal edilebilmesi için itfanın takibin kesinleşmesinden sonra yapılması gereklidir.
• Borcun tamamının ve ferilerinin itfa edilmiş olması halinde borçlu itfa nedeniyle icra takibinin iptal edilmesini isteyebilir. Borcun kısmi itfası halinde icra mahkemesinden kısmen itfa istenebilir, alacaklı kalan kısım için icra takibine devam edebilir.

2. Borcun itfa edildiğinin belge ile ispatlanması:

• Alacaklı tarafından verilen imzası noterlikçe onaylı bir belge
• İmzası alacaklı tarafından ikrar edilmiş bir senet

İcra takibinin iptali takibin yapıldığı icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesinden istenir. İcra mahkemesi talebi basit yargılama usulüne göre inceler. İcra takibinin iptal edilmesinde icra dairesi yetkili değildir.

Borçlu, icra takibinin iptalini paraların paylaştırılması aşamasına kadar isteyebilir. Paraların paylaştırılması ile takip sona ereceğinden bu aşamadan sonra ancak istirdat davası açabilir.

İcra mahkemesi borcun itfa edilmiş olduğu iddiasını incelerken yalnızca alacaklı tarafından verilmiş imzası noterlikçe onaylı bir belge ya da imzası alacaklı tarafından ikrar edilmiş bir senede dayanabilir. Borçlu borcun itfa edildiğini bu belgelerle ispat edebilirse icra mahkemesi icra takibinin iptaline karar verir. Borçlu borcun itfa edildiğini ispatlayamazsa icra mahkemesi icra takibinin iptali talebinin reddine karar verir.

İcra takibinin iptali için icra mahkemesine başvurulması takibi durdurmaz, talebi inceleyen icra mahkemesi bu hususta ihtiyati tedbir kararı veremez.

İcra mahkemesi inceleme sonucunda takibin kesinleşmesinden sonraki bir dönemde borcun itfa edildiği kanısına varırsa icra takibinin iptali kararı verir. Takibin iptaline karar verilmesi ile takip durur. İptal kararının kesinleşmesi ile o zamana kadar yapılan bütün takip işlemlerinin iptali gerekir. Örneğin haciz kalkar.

Takibin iptali kararı maddi anlamda kesin hüküm oluşturmaz. Alacaklı borçluya karşı genel mahkemede alacak davası açabilir. Takibin iptali talebi reddedilen borçlu alacaklıya karşı genel mahkemede menfi tespit davası açabileceği gibi borcu ödedikten sonra istirdat davası da açabilir.

B. Mehil Nedeniyle İcra Takibinin Ertelenmesi

            Borçlu, alacaklının icra takibi kesinleştikten sonra borcunu ödemesi için kendisine mehil (süre) verdiğini noterden onaylı ya da imzası alacaklı tarafından ikrar edilmiş bir belge ile ispatlarsa icra mahkemesi takibin talikine karar verir. İcra takibinin ertelenmesi için sürenin takibin kesinleşmesinden sonra verilmiş olması gerekir. Alacaklı tarafından borçluya ödeme emrinin tebliğinden önce süre verildiği iddiası ödeme emrine itiraz süresinde alacaklının takip yapma hakkına itiraz olarak ileri sürülmelidir.

            Takibin talikinin şartları:

1. Alacaklı tarafından takibin kesinleşmesinden sonra borçluya borcunu ödemesi için süre verilmesi
2. Borçlunun kendisine süre verildiğini alacaklıdan alınmış imzası noterlikçe onaylı bir belge ya da imzası alacaklı tarafından ikrar edilmiş bir senet ile ispat etmesi

İcra mahkemesi, borçlunun gösterdiği belgeden, alacaklının takip kesinleştikten sonra borçluya mehil verdiği kanısına varırsa takibin ertelenmesine karar verir. İcra mahkemesi takibin ne kadar süre için ertelendiğini kararında göstermelidir.

İcra takibinin ertelenmesi kararı ile takip durur. Bu süre içinde icra takip işlemleri yapılamaz. Erteleme süresi dolunca alacaklının talebi ile takibe devam edilir.

İcra takibinin ertelenmesi haciz ve satış isteme sürelerini durdurmaz.

C. Zamanaşımı Nedeniyle İcra Takibinin İptali

İcra takibi alacaklının talebi ile başlar ve devam eder. Takip kesinleştikten sonra haciz ya da satış talep edilmezse icra müdürü kendiliğinden işlem yapamaz.İcra hukukunda bir süre işlem yapılmaması ya da hareketsiz kalınması takibin düşmesine neden olmaz. Bu nedenle icra takip dosyaları süresiz açık kalabilir.

İcra takibinin iptal edilebilmesi için alacağın zamanaşımına uğrayıp uğramadığının değerlendirilmesi gerekebilir. Alacak takip talebinden önce zamanaşımına uğramışsa borçlu bu hususu ödeme emrine itiraz yolunda ileri sürmelidir; takip kesinleştikten sonra takip talebinden önce zamanaşımına uğramış alacak nedeniyle icra takibinin iptali istenemez.

Takip talebi zamanaşımını keser. Takip talebi ile ödeme emrinin kesinleşmesi arasındaki sürede alacak zamanaşımına uğramaz.

Takibin kesinleşmesinden sonra alacak zamanaşımına uğrayabilir. Haciz ve satış isteme sürelerinin geçmesi halinde takip düşmez; yenileme talebi ile haciz istenerek her zaman takibe devam edilebilir. Alacaklı takibin son işlem tarihinden itibaren borcun tabi olduğu zamanaşımı süresi dolduktan sonra yenileme talep ederse borçlu, alacağın zamanaşımına uğradığını ileri sürebilir. Alacak takip kesinleştikten sonra zamanaşımına uğradığı için ödeme emrine itiraz ile ileri sürülemez; borçlu alacağın zamanaşımına uğraması nedeniyle takibin iptaline karar verilmesini icra mahkemesinden isteyebilir.  Borçlu iddiasını ispatlamak için belge göstermek zorunda değildir çünkü takip dosyasında son işlem tarihi belirlidir. Borcun türünün tabi olduğu zamanaşımı süresi son işlem tarihinden takibin iptalinin istendiği tarihe kadar geçen sürede dolmuşsa takibin iptaline karar verilir. Zamanaşımın kesildiğini veya durduğunu alacaklı ispat etmek zorundadır. Alacaklı zamanaşımın kesildiğini ya da durduğunu ancak resmi belgelerle ispat edebilir.