Ticari Yargı
Ticari yargı, ticaret hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümlendiği özel bir yargı türüdür.
Türkiye’de ticari davalar, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde incelenir ve karara bağlanır. Ticaret mahkemeleri, ticari davaların görüldüğü mahkemelerdir ve bu mahkemeler, ticari uyuşmazlıkların çözümünde önemli bir rol oynar. Ticari yargı kapsamında görülen davalar, ticaret hukukuna ve TTK’ya özgü düzenlemelerle şekillenir.
Türk Ticaret Kanunu m.4: (1) Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın; a) Bu Kanunda, b) Türk Medenî Kanununun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki 962 ilâ 969 uncu maddelerinde, c) 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203, rekabet yasağına ilişkin 444 ve 447, yayın sözleşmesine dair 487 ilâ 501, kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen 515 ilâ 519, komisyon sözleşmesine ilişkin 532 ilâ 545, ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan 547 ilâ 554, havale hakkındaki 555 ilâ 560, saklama sözleşmelerini düzenleyen 561 ilâ 580 inci maddelerinde, d) Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta, e) Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde, f) Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde, öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ticari dava ve ticari nitelikte çekişmesiz yargı işi sayılır. Ancak, herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan davalar bundan istisnadır. (2) Ticari davalarda da deliller ile bunların sunulması 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine tabidir; miktar veya değeri bir milyon Türk lirasını geçmeyen ticari davalarda basit yargılama usulü uygulanır. Bu fıkrada belirtilen parasal sınır, 6100 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasına göre artırılır. |
Ticari Dava Türleri
Ticari davalar, TTK ve diğer özel kanun hükümlerinden kaynaklanan çeşitli hukuki uyuşmazlıkları içerir.
Ticari davalar, genel olarak mutlak ticari davalar, nispi ticari davalar ve yarı nispi ticari davalar olmak üzere üç temel ana başlık altında incelenir.
Mutlak Ticari Davalar
Mutlak ticari davalar, TTK’nın 4. maddesinde açıkça düzenlenen ve TTK’ya tabi konulardan kaynaklanan uyuşmazlıklardan doğan davalardır.
Mutlak ticari davalar, tarafların ticari işletme olup olmadığına bakılmaksızın, ticari nitelikte kabul edilir. Yani, bir uyuşmazlık TTK’da düzenlenen bir konuya dayanıyorsa, bu davanın tarafları gerçek kişi ya da ticari işletme olsa bile dava ticari olarak kabul edilir. Mutlak ticari davalar, her durumda ticari nitelik taşıdığından, bu davalar ticaret mahkemelerinde görülmek zorundadır.
TTK’da Düzenlenen Hususlardan Doğan Davalar
Mutlak ticari davalar arasında yer alan, TTK’da düzenlenen hususlardan doğan davalar, ticari işletmelerin faaliyetlerine ve ticari ilişkilerine dair çeşitli konuları kapsar.
TTK’da düzenlenen konulardan kaynaklanan davalar arasında;
- Şirketler hukuku,
- Kıymetli evrak hukuku,
- Deniz ticareti hukuku,
- Sigorta hukuku gibi ticaret hukukunun farklı dallarına ait uyuşmazlıklar bulunur.
Örneğin, bir anonim şirketin genel kurul kararına karşı açılan iptal davası veya bir çekin ödenmemesi nedeniyle açılan alacak davası, TTK’ya dayalı mutlak ticari davalar arasında yer alır.
TTK m.4’te Alt Bent Halinde Sayılan Hususlar
TTK’nın 4. maddesi, ticari davaların kapsamını belirler ve hangi uyuşmazlıkların ticari dava sayılacağını alt bentler halinde sıralar. Bu maddeye göre, ticari işletmelerle ilgili tüm davalar ticari dava olarak kabul edilir.
Ayrıca, şirketler arası uyuşmazlıklar, ortaklık sözleşmelerine dayanan davalar, rekabet hukukuna dayalı davalar ve kıymetli evraklardan doğan uyuşmazlıklar gibi konular da ticari davalar arasında sayılır. Bu düzenleme, ticari davaların kapsamını genişletir ve ticaret mahkemelerinin yetkisini artırır.
Özel Kanun Hükümlerinden Doğan Bazı Hukuk Davaları
Ticari yargıda görülen bazı davalar, sadece TTK’ya dayalı değildir. Özel kanun hükümlerinden doğan davalar, belirli alanlarda özel düzenlemeler içeren kanunlara dayanır.
Örneğin, sermaye piyasası kanunundan doğan davalar veya rekabet hukuku kapsamında açılan davalar, özel kanunlara dayalı ticari davalar arasında yer alır. Bu tür davalar, ticari yargının özel bir alanını oluşturur ve genellikle uzmanlık gerektiren karmaşık hukuki uyuşmazlıkları içerir.
Yarı-Nispi Ticari Davalar
Yarı-nispi ticari davalar, ticari işletmeler arasında yapılan işlemlerden doğan ancak hem ticari hem de hukuki nitelik taşıyan davalardır. Bu tür davalar, taraflar arasında ticari bir ilişki olmasa bile, ticaret mahkemelerinde görülebilir.
Yarı-nispi davaların ticari sayılması, tarafların bu uyuşmazlığı bir ticari nitelikte görmelerine bağlıdır. Örneğin, bir ticari işletmenin diğer bir ticari işletme ile yaptığı hizmet sözleşmesine dayalı bir alacak davası yarı-nispi ticari dava olarak kabul edilebilir.
Nispi Ticari Davalar
Nispi ticari davalar, tarafların ticari işletme olmaları halinde ticari dava sayılan uyuşmazlıklardır. Bu davalarda, tarafların ticari işletme olup olmadığı önemlidir ve dava, tarafların ticari işletmeleri arasındaki hukuki işlemlerden doğuyorsa ticari nitelikte kabul edilir.
Örneğin, bir ticari işletmenin diğer bir ticari işletmeye mal satışıyla ilgili olarak açtığı alacak davası, nispi ticari dava olarak nitelendirilir. Ancak, bu tür davalar, taraflar arasında ticari işletme ilişkisi bulunmadığı durumlarda adi dava olarak değerlendirilir.
Ticari Davaların Görülmesi
Ticari davalar, ticaret mahkemelerinde görülür. Türkiye’de ticaret mahkemeleri, asliye hukuk mahkemelerinin bir türü olarak faaliyet gösterir ve sadece ticari davalara bakarlar.
Ticaret mahkemelerinde görülen davalar, genellikle karmaşık ve teknik bilgiyi gerektiren davalar olduğundan, bu mahkemelerde görev yapan hâkimlerin ticaret hukuku konusunda uzman olmaları beklenir. Ticari davaların yargılaması sırasında, ticaret hukukuna ve TTK’ya ilişkin özel kurallar dikkate alınır. Ticaret mahkemelerinde görülen davaların, diğer hukuki davalardan farkı, ticari ilişkinin ve ticari işletmenin varlığına dayalı olmasıdır.
Sonuç
Ticari yargı, ticari uyuşmazlıkların çözümlendiği özel bir yargı türüdür ve ticari davalar, TTK ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde değerlendirilir. Ticari davalar, mutlak ticari davalar ve nispi ticari davalar olarak iki ana grupta incelenir.
Mutlak ticari davalar, TTK’da düzenlenen konulardan doğan davalar olup, ticari nitelikte kabul edilirken; nispi ticari davalar, tarafların ticari işletme olmasına bağlı olarak ticari nitelik kazanır. Ticari yargı, ticaret hukukunun özel kurallarını içeren davaların çözümü açısından büyük önem taşır ve ticaret mahkemelerinde uzman hâkimler tarafından incelenir.
Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN
