Özel Mahkemeler
Özel mahkemeler, belli kişiler arasında meydana gelen uyuşmazlıkları çözmekle yükümlü mahkemelerdir.
Aile Mahkemeleri
Aile mahkemeleri, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıkların çözümünde uzmanlaşmış mahkemelerdir. Türk hukuk sisteminde 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun ile düzenlenmiştir. Bu mahkemeler, aile içi şiddet, boşanma, nafaka, velayet, mal rejimi, evlat edinme gibi konularda görev yapar.
Aile mahkemelerinde, davalar genellikle basit yargılama usulü ile yürütülür. Bu mahkemelerde görevli hâkimlerin, aile hukuku alanında uzmanlaşmış olması beklenir. Aile mahkemeleri, aynı zamanda tarafların uzlaşmasını teşvik eden ve çocukların korunmasını ön planda tutan bir yargılama süreci izler.
Asliye Ticaret Mahkemeleri
Asliye ticaret mahkemeleri, ticari davalarla ilgili uyuşmazlıkları çözmek amacıyla kurulmuş özel mahkemelerdir. Türk Ticaret Kanunu’na tabi olarak, şirketler arası ticari anlaşmazlıklar, ticari sözleşmelerden doğan ihtilaflar, haksız rekabet davaları gibi konular bu mahkemelerin görev alanına girer.
Asliye ticaret mahkemelerinde, yargılama usulü genel olarak Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na tabidir. Ancak, ticari davaların karmaşıklığı nedeniyle, bu mahkemelerde daha teknik ve detaylı bir yargılama süreci izlenir. Ticari davalarda uzmanlık gerektiren konular, mahkemelerin alanında uzman bilirkişilerden görüş almasını da gerektirebilir.
İş Mahkemeleri
İş mahkemeleri, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde uzmanlaşmış özel mahkemelerdir. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile düzenlenen bu mahkemeler, işçi alacakları, iş sözleşmelerinin feshi, iş kazaları ve meslek hastalıkları gibi konularda görev yapar.
İş mahkemelerinde yargılama usulü, iş davalarının hızlı ve etkin bir şekilde çözülmesi amacıyla basit yargılama usulüne yakın bir süreç izler. Davaların öncelikle arabuluculuk yoluyla çözülmesi teşvik edilir; anlaşmazlık sağlanamazsa dava iş mahkemesinde görülür.
Kadastro Mahkemeleri
Kadastro mahkemeleri, taşınmaz malların kadastro işlemlerinden doğan uyuşmazlıkları çözmek için kurulmuş özel mahkemelerdir. 3402 sayılı Kadastro Kanunu’na tabi olarak, taşınmazların sınırlarının belirlenmesi, mülkiyetin tespiti ve tapu iptali gibi konular bu mahkemelerin görev alanındadır.
Bu mahkemelerde yargılama usulü, taşınmaz davalarının karmaşıklığı ve uzun sürebilmesi nedeniyle, detaylı ve teknik bir süreç içerir. Kadastro mahkemeleri, genellikle bilirkişi incelemeleri ve harita mühendislerinin raporlarına dayanarak karar verir.
Tüketici Mahkemeleri
Tüketici mahkemeleri, tüketici hukuku alanındaki uyuşmazlıkların çözümünde görevli özel mahkemelerdir. Tüketici Kanunu’na tabi olarak, tüketici ile satıcı veya sağlayıcı arasındaki uyuşmazlıklar bu mahkemelerde görülür. Ayıplı mal ve hizmetler, mesafeli sözleşmeler, taksitli satışlar gibi konular tüketici mahkemelerinin görev alanına girer.
Bu mahkemelerde yargılama usulü, tüketici davalarının genellikle daha basit ve düşük maliyetli olması nedeniyle, basit yargılama usulüne benzer bir süreç izler. Tüketici mahkemeleri, tüketici haklarının korunması için hızlı kararlar almaya odaklanmıştır.
İcra Hukuk Mahkemeleri
İcra hukuk mahkemeleri, icra ve iflas hukuku ile ilgili uyuşmazlıkların çözümünde görevli özel mahkemelerdir. 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’na göre, icra takipleri, borç ödemeleri, haciz ve iflas gibi konular bu mahkemelerin görev alanındadır.
İcra hukuk mahkemelerinde yargılama usulü, icra ve iflas işlemlerinin hızlı ve etkin bir şekilde yürütülmesi amacıyla düzenlenmiştir. Bu mahkemelerde genellikle itirazlar, şikayetler ve iptal talepleri incelenir. İcra hukuk mahkemeleri, sürecin hızlandırılması amacıyla daha kısa sürelerde karar verir.
Fikri ve Sınai Haklar Mahkemeleri
Fikri ve sınai haklar mahkemeleri, fikri mülkiyet ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin uyuşmazlıkların çözümünde uzmanlaşmış özel mahkemelerdir. Bu mahkemeler, patent, marka, tasarım, telif hakları gibi alanlarda çıkan ihtilafları çözer.
Fikri ve sınai haklar mahkemelerinde yargılama usulü, bu alanların teknik ve karmaşık doğası nedeniyle özel bir uzmanlık gerektirir. Mahkemeler, genellikle teknik bilirkişilerin raporları ve uzman görüşleri doğrultusunda karar verir. Bu mahkemeler, fikri mülkiyet haklarının korunması açısından kritik öneme sahiptir.
Sonuç
Özel mahkemeler, belirli hukuki alanlarda uzmanlaşmış mahkemeler olarak, genel mahkemelere göre daha spesifik ve teknik konularda yargılama yaparlar. Aile hukuku, ticaret hukuku, iş hukuku, kadastro işlemleri, tüketici hukuku, icra hukuku ve fikri mülkiyet gibi alanlarda uzmanlaşmış olan bu mahkemeler, ilgili davaların daha etkin ve doğru bir şekilde çözülmesini sağlar. Her bir özel mahkeme, kendi yargılama usulleri ve görev alanları ile Türk yargı sisteminin önemli bir parçasını oluşturur.
Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN
