Franchise Sözleşmesi Nedir?

Franchise sözleşmesi, franchise verenin bir markayı, iş modelini ve işletme süreçlerini kullanma hakkını franchise alan’a verdiği bir sözleşmedir.

Franchise sözleşmenin tarafları, franchise veren ve franchise alandır.

Franchise sözleşmesi ile franchise veren, kendi işletmesiyle ilgili belirli bir mal veya hizmetin üretim, dağıtım, satım ve pazarlamasına ilişkin teknik ve ticari bilgi ve deneyimleri, organizasyon yöntemini, özellikle işletme ve pazarlama sistem ve anlayışını verme, işletme adının, firmasının amblem ve markasının kullanılması hakkını devretme yükümlülüğü altına girmektedir.

Franchise alan da sözleşme konusu şeyin, mal veya hizmetin üretilmesi, sürümü, satım ve pazarlanması için franchise veren tarafından geliştirilen konsepte göre kendi ad ve hesabına hareket etmek, kararlaştırılan bedeli ödemekle yükümlüdür.

Franchise Sözleşmesinin Özellikleri Nelerdir?

Franchise sözleşmesi, iki tarafa tam borç yükleyen bir sözleşmedir. Tarafların asli edim yükümlülükleri  birbirinin karşılığını oluşturur ve değişim ilişkisi içinde bulunur.

Bu sözleşmmede taraflardan her biri üstlendiği edimi diğer tarafın üstlendiği edim karşılığında yerine getirmeyi borçlandığı için franchise sözleşmesi ivazlı bir sözleşmedir.

Sözleşmenin kurulması tarafların üstlendikleri edimlerin teslim ve ifasına değil de, karşılıklı irade beyanlarının birbirine uygun olmasına bağlı olduğundan, franchise sözleşmesi rızai bir sözleşmedir.

Franchise sözleşmesi, sürekli borç doğuran bir sözleşmedir. Franchise verenin franchise alana sürekli yardım etme, sınai haklarını kullandırma, tavsiyede bulunma yükümlüğü, asli edim yükümlülüğü olarak sözleşme boyunca süreklilik gösterdiği gibi, franchise alanın sürümü artırma yükümü de sözleşme süresince devam eden sürekli edim yükümlülüğüdür.

Franchise sözlemesi bir çerçeve sözlemedir. Çerçeve sözleşme ise, taraflara daha sonra tamamlayıcı diğer sözleşmeleri yapma hak ve borcunu yükleyen genel içerikli bir sözleşme olarak tanımlanabilir.

Franchise Sözleşmesinin Tarafları Kimler?

Franchise sözleşmesinin tarafları, franchise veren ve franchise alandır.

Franchise alan, franchise verenden bağımsız bir kimsedir. Dolayısıyla, franchise alan kendi ad ve hesabına çalışır. Bu yönüyle franchise alan, vekil, işçi, acenta ve komisyoncudan farklıdır.

Sözleşmenin tarafları gerçek kişi olabilecekleri gibi, tüzel kişi de olabilirler.

Franchise Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

Franchise sözleşmesinin unsurları şunlardır:

• Konsept unsuru,
• Ücret unsuru,
• Dikey birliktelik unsuru,
• Anlaşma unsuru.

Franchise Sözleşmesinde Konsept Unsuru

Franchise sözleşmesi, bir üretim, dağıtım ve satım sistem veya konseptini ifade eder. Bu sistem ya da konsept tarafların birçok edim yükümlülüklerini içerir.

Bu sistem, üç temel kısımdan oluşur. Bunlar; pazarlama konsepti, franchise organizasyonu ve maddi olmayan mallar paketidir.

Pazarlama anlayışı, franchise verenin pazarlama politikasını belirlemek için tespit ettiği malları ve hizmetleri temin etme, türünü, standartlarını ve fiyatını belirleme, reklamlar, işletme bölgelerinin tespiti, iş kıyafetleri, dağıtım ve taşımacılık ilkelerinden oluşmaktadır.

Sistem içinde yer alan önemli bir nokta da sınai ve fikrı haklarla maddı olmayan mallardır. Franchise veren franchise sözleşmesi ile franchise alana bu hak ve malların kullanılmasını, bunlardan yararlanılmasını devretme borcunu üstlenir.

Franchise organizasyonu ise, franchise alan ile veren arasındaki iç ilişkileri düzenlemektedir.

Franchise Sözleşmesinde Ücret Unusuru

Franchise sözleşmesi ivazlı bir sözleşmedir olduğundan, franchise alan, franchise verene bir ücret ödemek zorundadır.

Franchise alanın ödeyeceği bedel, başlangıçta ödenen bedel ile daha sonra dönemsel olarak ödenen bedel olmak üzere ikiye ayrılır.

Franchise Sözleşmesinde Dikey Birliktelik Unsuru

Franchise sözleşmesinde taraflar, sözleşme konusu mal ve hizmetlerin dağıtım ve satımını sağlamak amacıyla bir araya geldikleri için taraflar arasında bir birliktelik oluşmaktadır.

Tarafların ekonomik durumları birbirinden farklı olduğu için bu birliktelik yatay değil, dikey bir birlikteliktir.

Taraflar arasındaki dikey işbirliğinin en önemli unsurlarından biri imaj birliğidir. İmaj, bir işletmenin toplumda, kamu oyunda sahip olduğu ün, güvenilirlik, görünüş ve müşteri çevresi gibi değerlerin toplamıdır. Franchise sözleşmesinde imajın içeriğini aynı marka, ad, sembol ve tanıtıcı reklamların kullanılması oluşturur.

Franchise Sözleşmesinde Anlaşma Unsuru

Taraflar sözleşmenin esaslı noktalan üzerinde anlaşmak suretiyle sözleşmeyi kurarlar. Taraflar sözleşmenin hem objektif hem de sübjektif tüm esaslı noktaları üzerinde anlaşmak zorundadırlar.

Franchise Sözleşmesinin Şekli

Franchise sözleşmesi, yasalarda düzenlenmiş isimli bir sözleşme olmadığı için tabi olacağı şekle ilişkin bir hüküm de yoktur.

Bu durum karşısında franchise sözleşmesinin geçerliliği TBK m. 12 uyarınca herhangi bir şekil şartına tabi değildir. Marka veya patent lisansı unsurlarını içeren franchise sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması gereklidir.

Franchising Çeşitleri Nelerdir?

Franchise sözleşmesi üçe ayrılmaktadır. Franchising çeşitleri aşağıda sayılmıştır:

• Üretim franchise’ı,
• Dağıtım franchise’ı,
• Hizmet franchise’ı.

Üretim Franchisingi Nedir?

Üretim franchise sözleşmesinde, franchise alan, franchise verenin talimatlarına göre, onun üreteceği mallan kendisi üretir ve bunları onun markası altında satar.

Franchise alan sözleşme uyarınca franchise verenden aldığı yetkiye dayanarak sözleşme konusu malı, önce üretmekte, sonra da franchise verenin markası altında satmaktadır.

Hizmet Franchisingi Nedir?

Hizmet franchise sözleşmesinde ise franchise alan, franchise verenin ticaret unvanı, işletme adı ve markası altında; onun talimatlarına uygun olarak sözleşme konusu hizmeti sağlar.

Hizmet franchise sözleşmelerine örnek olarak otelcilik, lokantacılık, fast food işletmeciliği ve araba kiralama hizmetleri gösterilebilir.

Dağıtım Franchisingi Nedir?

Dağıtım franchise sözleşmesinde ise, franchise veren sanayıcı olup, belirli bir malın üreticidir.

Franchise alan bu malı kendi işletmesinde üretmez; franchise verenin ürettiği malı, onun markası altında satmakla yetinir.

Franchise Verenin Borçları Nelerdir?

Franchise verenin borçları aşağıda sayılmıştır:

• Franchise alana yararlanacağı hakları, maddi olmayan malları devir ve teslim borcu,
• Franchise alanı destekleme borcu,
• franchise konusu hak ve malların, işletme konsept ve sisteminin elverişliliğini garanti borcu,
• Haklarla malların promosyon ve aleniliğini sağlama ve geliştirme borcu,
• Eğitim, öğüt, bilgi ve talimat verme borcu,
• Sözleşme konusu mal ve hizmetin üretim ve sunumu için gerekli mal, malzeme, araç ve gereci teslim borcu,
• Devredilen mutlak haklarla maddi olmayan malların üçüncü kişilerin ihlallerine karşı korunması borcu,

Franchise Alanın Borçları Nelerdir?

Franchise alanın borçları aşağıda sayılmıştır:

• Kararlaştırılan bedeli ödeme borcu,
• Sözleşme konusu mal ve hizmetin sürüm ve satımını sağlama ve artırma borcu,
• Gayrı maddi malları kullanma ve geliştirme borcu,
• Mal ve hizmetleri franchise verenden sağlama borcu,
• Franchise veren tarafindan sözleşme konusu mal ve hizmetin tespit edilen fiyatını kabul borcu,
• Franchise verenin menfaatlerini koruma, özellikle özen, sır saklama, hesap verme ve sadakat borcu.

Franchise Sözleşmesinin Sona Ermesi

Franchise sözleşmesi, olağan ve olağanüstü sebeplerle sona erebilir.

Taraflar sözleşmede belirli bir süre öngörmüş olabilirler. Böyle bir süre öngörülmüşse, sözleşme bu sürenin dolmasıyla herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın kendiliğinden sona erer.

Olağan fesih ise, taraflardan birinin süresi belirli olmayan bir franchise sözleşmesini, herhangi bir sebebe dayanmaksızın tek taraflı, varması gerekli bir irade beyanıyla geleceğe etkili olarak sona erdirmesidir. Bunun için belirli bir fesih süresine uymak gerekir.

Olağanüstü fesih, ister belirli ister belirsiz süreli olsun sürekli borç ilişkilerini vaktinden önce, fesih irade beyanı karşı tarafın hakimiyet alanına ulaştığı anda geleceğe etkili olarak sona erdiren bir sebeptir. Sözleşmenin önemli sebeple feshi için karşı tarafın kusurlu olması şart değildir. Sözleşmeye devam etmeyi, taraflardan biri için çekilmez kılan bir sebebe dayanmak yeterlidir.

Sözleşmenin taraflardan birinin ölmesi, ehliyetini kaybetmesi veya iflas etmesi nedeniyle franchise sözleşmesi kural olarak kendiliğinden sona erer.

Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN