Tüzel Kişilerin Hak ve Fiil Ehliyeti

Hukuk düzeninin kişi veya mal topluluklarını tüzel kişilik Olarak tanımasının asıl sebebi tüzel kişiyi onu Kuran veya ondan yararlanan kişilerden farklı bir hak süjesi olarak hukuk alanında ortaya çıkarmaktır.

Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti Nedir?

Kanun koyucu kural olarak tüzel kişilerin tam olarak hak ehliyetine sahip olduklarını kabul etmiştir. Yalnızca insana özgü olan bazı vasıflar sebebiyle sadece gerçek kişilere tanınan haklardan tüzel kişilerin yararlanması söz konusu olamazsa da  tüzel kişiler gerçek kişilere nazaran onların yararlanamayacağı bazı haklardan da yararlanır.

Sadece gerçek kişilere özgü olan haklara seçme ve seçilme, evlenme, boşanma, mirasçılık gibi haklar örnek verilebilirken sadece tüzel kişilere özgü haklara ise bir dernekten aidat isteme hakkı örnek verilebilir. Sadece gerçek kişilerin yararlanabileceği haklar haricindeki tüm haklardan tüzel kişiler yararlanabilir.

Mal varlığı haklarından intifa hakkı tüzel kişinin ölümü söz konusu olmadığından Türk Medeni Kanunu en çok 100 sene olarak tayin edilmiştir; ayriyeten tüzel kişiler ölüme bağlı tasarrufla irade-i mirasçı veya vasiyet alacaklısı olarak tayin edilebilirler Bunun yanında tüzel kişilerle gerçek kişiler gibi alacak haklarından yararlanır ve borçla yükümlülük altına girebilirler.

Tüzel kişiler isimlerini kanuni hükümler çerçevesinde serbestçe belirleyebilirler. Türk Medeni Kanunu 49. maddesinde tüzel kişilerin bir ikametgaha sahip olması gerektiği düzenlenmiştir. Seçilen ikametgah, derneklerde tüzükte; vakıflarda ise vakıf senedinde gösterilir. Yerleşim yerinin tekliği ilkesi şubeler bakımından uygulanamaz şubeler tüzel kişinin iç organizasyonuna dahil olan bir birim olduğunda tüzel kişiliğe veya üçüncü kişilere karşı bağımsız bir tüzel kişiliğe sahip değildir.

Tüzel kişiler de gerçek kişiler gibi kişiliğin korunmasından yararlanırlar. Tüzel kişilerin ancak şerefi, onuru, adı, fikri ve ekonomik bütünlüğü korunur. Tüzel kişiler de gerçek kişiler gibi haklarını korumak için dava açarlar ve aleyhlerine de dava açılabilir yani haklardan yararlanırlar.

Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti Nedir?

Tüzel kişinin iradesinin oluşması ve icrası tüzel kişiyi oluşturan organları teşkil eden kişi veya kişilerin bireysel veya ortak iradeleri sayesinde meydana gelir.

Tüzel kişilerin fiil ehliyetinin kazanılması zorunlu organların teşkil edilmesine bağlıdır. Tüzel kişi kurulduğu zaman organlar teşekkür etmemişse hak ehliyetine sahiptir fakat henüz fiil ehliyetinden yoksundur.

Tüzel Kişilerin Organları Nelerdir?

Organlar tüzel kişinin örgütünde yer alan ve tüzel kişinin aktif bir şekilde hukuk hayatına katılmasını sağlayan kişi veya kişilerdir.

Çoğunlukla tüzel kişilerin örgütü içinde organlar arasındaki iş bölümü organların görev ve yetkileri kanunla dernek tüzüğünde veya vakıf senedinde belirlenmiştir.

Tüzel kişiler organın davranışı ile iradesini açığa vurmaktadır. Dış ilişkiler bakımından tüzel kişiler hukukunda bu yetkiye temsil yetkisi denir. Tüzel kişiler çeşitli işlerini gördürmek üzere başkalarında çalıştırabilirler. Bu şahıslar tüzel kişi organ sıfatına haiz değildirler yalnızca yardımcı kişilerdir.

Tüzel Kişilerde Organ Çeşitleri Nelerdir?

Tüzel kişilerde organlar farklı başlıklar altında incelenmektedir. 

Karar Organı Yürütme Organı Nedir?

Karar organı tüzel kişilerin iradesinin oluşmasını sağlar gerekli talimatı veren ve tüzel kişinin iç ilişkileri ile ilgili kararları alan organdır; Yürütme organı ise tüzel kişinin kararlarının icrasını sağlayan ve dış dış ilişkileri yürüten organdır.

Zorunlu Organlar Ve İhtiyari Organlar Nelerdir?

Derneklerde zorunlu organlar yönetim kurulu, genel kurul ve denetim kurulu iken vakıflarda zorunlu organlar yönetim organıdır.

İç Organ Ve Dış Organ Nedir?

İç organ tüzel kişinin teşkilatı ile ilgilenen iç işlerini gören organlardır. Dernekteki genel kurul, denetleme kurulu iç organlara örnek olarak verilebilir.

Dış organlar tüzel kişiyi 3. kişilere karşı temsil eden ve üçüncü kişilerle hukuki ilişkiler kurmasını sağlayan organlardır. Derneklerdeki yönetim kurulu, vakıflarda yönetim organı dış organlara örnek olarak verilebilir.

Fert Organ – Vakıf Organ Nedir?

Fert organ, organın tek bir gerçek kişi olduğu zaman söz konusu olur.

Buna karşılık görevlerin yerine getirilmesinin birden fazla kişiye bırakılması halinde kurul organ söz konusu olur.

Tüzel Kişiler Hukuka Aykırı Fiilleri Açısından Sorumlular Mı?

Tüzel kişiler hukuka aykırı fiiller açısından organın borca aykırı davranışlarından ve haksız fiillerinden sorumludurlar.

Haksız fiil sorumluluğunun iki sınırı vardır: Hak ehliyeti kapsamına giren konuda bir fiil olmalı ve organ sıfatıyla görevini yerine getirirken haksız fiil işlenmiş olmalıdır. Organın organ olarak görevinin yerine getirilmesi dolayısıyla değil de kendi kişisel davranışı dolayısıyla verdiği zarardan tüzel kişi sorumlu olmaz.

Tüzel kişilerin sona ermesi kanuni sebeplerin gerçekleşmesi ile kendiliğinden sona erme, kendi kendini feshetme ve mahkeme kararıyla sona erme şeklinde gerçekleşir. Türk Medeni Kanunu’nda sona eren tüzel kişinin mal varlığı değerlerinin tasfiyesi ve tasfiyeden sonra geriye kalan bir mal varlığı değeri varsa bunun tahsisi düzenlenir.

Tüzel kişinin tasfiyesinde, sona eren tüzel kişinin tüm ilişkileri kesilir. Yani halen devam eden hukuki işlemler sonuçlandırılır, borçlar ödenir, alacaklar tahsil edilir. Tüzel kişi tasfiyenin sona erdirilmesine kadar tüzel kişiliğini korur.

Tüzel kişinin tasfiyesinin ardından ortaya çıkan safi mal varlığının kime tahsis edileceği kanunda farklı şekillerde düzenlenmiştir.

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Zeynep Öykü ÖNDER