Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir?

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi; bakım alacaklısının, bakım borçlusunun kendisine hayatı boyunca bakıp gözetmeyi üstlenmesine karşılık bir malvarlığı değeri devretmeyi üstlendiği sözleşme türüdür.

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi tanımı Türk Borçlar Kanunu’nun 611. maddesinde yapılmıştır.

Türk Borçlar Kanunu’Nun 611. maddesine göre, “Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım borçlusunun bakım alacaklısını ölünceye kadar bakıp gözetmeyi, bakım alacaklısının da bir malvarlığını veya bazı malvarlığı değerlerini ona devretme borcunu üstlendiği sözleşmedir.”

Söz konusu maddeden de anlaşılacağı üzere ölünceye kadar bakma sözleşmesinde bakım borçlusu, bakım alacaklısına yaşadığı sürece bakıp gözetme borcunu üstlenirken, bakım alacaklısına da ona malvarlığının tamamını veya bir kısmını ya da herhangi bir malvarlığı değerini devretmeyi üstlenmektedir.

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, niteliği itibariyle sağlararası bir işlem olup, genellikle bakım alacaklısının ölümüyle sona erer.

Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesinin Çeşitleri Nelerdir?

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, borçlar hukukuna tabi ölünceye kadar bakma sözleşmesi ve miras hukukuna tabi ölünceye kadar bakma sözleşmesi olmak üzere ikiye ayrılır:

• Bakım alacaklısının üstlendiği borcun ifası sağlığında malvarlığından yerine getirildiği takdirde, borçlar hukukuna tabi ölünceye kadar bakma sözleşmesi söz konusu olur.
• Buna karşılık, bakım alacaklısı miras hukukuna tabi sözleşmede borcunu, bakım borçlusunu mirasçı atamak yoluyla yerine getirir.

Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesinin Özellikleri

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, tam iki tarafa borç yükleyen, ivazlı, rızai ve sürekli borç doğuran bir sözleşmedir.

Taraflardan her birinin üstlendiği edim, diğer tarafın üstlendiği edimin sebep ve karşılığını oluşturduğu için ölünceye kadar bakma sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir.

Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde her iki taraf da birbirine belirli bir edimi yerine getirmek zorunda olduğu için bu sözleşme niteliği itibariyle ivazlı bir sözleşmedir. Tarafların üstlendikleri edim ve karşı edimin birbirine eşit olması gerekmez.

Kurulması tarafların borçlarını yerine getirmelerine bağlı olmadığı için ölünceye kadar bakma sözleşmesi rızai bir sözleşme olarak kabul edilmektedir.

Bakım borçlusu, bakım alacaklısına yaşadığı sürece bakmak zorunda olduğu için ölünceye kadar bakma sözleşmesi niteliği itibariyle sürekli bir sözleşmedir.

Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

Ölüncüye kadar bakma sözleşmesinin unsurları şunlardır:

• Bakıp gözetme unsuru,
• Bir malvarlığı veya malvarlığı değerinin devri unsuru,
• Süreklilik unsuru,
• Anlaşma unsuru.

Bakıp Gözetme Unsuru

Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin en belirgin unsuru bakım borçlusunun, bakım alacaklısına yaşadığı sürece bakıp gözetme borcudur. Bakım gözetme borcu niteliği itibariyle sürekli bir borçtur.

Bakma unsurunun içine daha çok bakım alacaklısını, besleme, özellikle yedirme içirme ile giydirme ve barındırma edimleri girer.

Bir Malvarlığı veya Malvarlığı Değerini Devretme Unsuru

Bakım alacaklısı, borçlar hukukuna tabi ölünceye kadar bakma sözleşmesinde bakım borçlusuna malvarlığının tamamını devretmeyi üstlenebileceği gibi bir kısmını veya bir tek malvarlığı değerini de devretmeyi üstlenebilir.

Buna karşılık, miras hukukuna tabi sözleşmede bakım alacaklısı bakım borçlusunu mirasçı atadığı için ölünceye kadar bakma sözleşmesine miras sözleşmesine ilişkin hükümler uygulanır.

Süreklilik Unsuru

Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde taraflardan bakım borçlusunun borcu sürekli bir borçtur.

Bu sözleşmede bakım alacaklısı, üstlendiği borcu bir defada yerine getirirken, bakım borçlusu bakma ve gözetme borcunu bakım alacaklısı yaşadığı sürece, bir ömür boyu sürekli olarak yerine getirmek zorundadır.

Anlaşma Unsuru

Bakım borçlusu ve bakım alacaklısının irade beyanları bakım gözetim borcu ile malvarlığının devrini öngören borçlar üzerinde karşılıklı ve birbirine uygun olmalı, taraflar bu konuda birbirleriyle anlaşmış olmalıdırlar.

Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesinin Tarafları

Ölüncüye kadar bakma sözleşmesi bakım alacaklısı ve bakım borçlusu olmak üzere iki taraftan oluşmaktadır.

Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin konusu bakım alacaklısına bakıp gözetme olduğu için sözleşmenin alacaklı tarafını yalnız gerçek kişiler oluşturur. Buna karşılık, bakım borclusu gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir.

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olduğu için tarafların fiil ehliyetine sahip olmaları gerekmektedir.

Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesinin Tabi Olduğu Şekil

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi özel bir şekle tabi tutulmuştur.

Türk Borçlar Kanunu’nun 612. maddesine göre. “Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, mirasçı atanmasını içermese bile, miras sözleşmesi şeklinde yapılmadıkça geçerli olmaz.”

Hem borçlar hukukuna hem de miras hukukuna tabi ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tabi olduğu şekil, miras sözleşmesinin bağlı olduğu şekildir.

Türk Medeni Kanun m. 545/1’e göre miras sözleşmesinin geçerliliği resmi vasiyetname şeklinde yapılmasına bağlıdır. TMK. m. 532’ye göre de resmi vasiyetname resmi memur tarafından düzenlenir.

Ancak, ölünceye kadar bakma sözleşmesi, Devlet tarafından tanınmış bir bakım kurumu tarafından yetkili makamların belirlediği koşullara uyularak yapılmışsa, şekil şartı yumuşatılmış, bu takdirde sözleşmenin geçerliliği için yazılı şekil yeterli görülmüştür.

Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesinde Bakım Alacaklısının Borçları Nelerdir?

Bakım alacaklısının başlıca borcu, bir malvarlığının tamamını veya malvarlığına dahil bazı malları ya da tek bir malı devretme borcudur.

Bakım alacaklısı taşınır veya taşınmaz bir malın mülkiyetini devredebileceği gibi, böyle bir malın veya bir malvarlığının intifa hakkını da devredebilir.

Borçlar hukukuna tabi ölünceye kadar bakma sözleşmesinde bakım alacaklısı öncelikle ifa yükümlüsü olup, üstlendiği edimi, bakım borçlusundan önce ifa etmek zorundadır. Bakım alacaklısı üstlendiği edimi genellikle sözleşmenin kurulmasıyla birlikte ifa ederken, bakım borçlusu kendi edimini bakım alacaklısının ölümüne kadar parça parça ifa etmektedir.

Bakım alacaklısı, borçlar hukukuna tabi ölünceye bakma sözleşmesinde devir borcunu, devredilecek malvarlığı değerinin türüne göre kanunda öngörülen usul ve kurallara uymak suretiyle yerine getirir. Taşınırlarda, ayni sözleşme ve zilyetliğin devri; taşınmazlarda tapu kütüğüne tescil şarttır.

Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesinde Bakım Borçlusunun Borçları Nelerdir?

Bakım borçlusunun en önemli borcu bakım alacaklısını bakıp gözetme borcudur. Taraflar bu borcun içerik ve kapsamını diledikleri gibi, sözleşmede düzenleyebilirler. Buna ilişkin bir düzenleme bulunmadığı takdirde, Türk Borçlar Kanunu m. 612 uygulama alanı bulacaktır.

Türk Borçlar Kanunu’nun 612. maddesine göre, “Bakım borçlusu, almış olduğu malların değerine ve bakım alacaklısının daha önce sahip olduğu sosyal durumuna göre hakkaniyetin gerektirdiği edimleri, bakım alacaklısına ifa etmekle yükümlüdür.”

Bakım borçlusunun yerine getireceği edimler arasında özellikle bakım alacaklısına;

• uygun besleme,
• yedirme içirme,
• giydirme,
• aile içine alma veya kararlaştırılmışsa ayrı bir konut sağlama,
• harçlık verme,
• hastalığında gerekli özenle bakma ve onu tedavi ettirme,
• ilaçlarını sağlama edimleri yer almaktadır.

Bakım alacaklısı, bakım borçlusuyla birlikte, onun ailesi içinde yaşama hakkına sahip olduğundan, kendisine ayrı bir konut tutularak orada tek başına yaşama talebinde bulunamaz. Taraflar bu hususu sözleşmede aksi kararlaştırabilirler.

Ölüncüye Kadar Bakma Sözleşmesinin Sona Ermesi

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım alacaklısının yaşam süresi esas alınarak yapılmışsa, sözleşme onun ölümüyle kendiliğinden sona erer.

Ölünceye kadar bakma sözleşme bakım borçlusunun veya üçüncü bir kişinin ömrü üzerine yapılmışsa, bakım alacaklısı sağ olduğu sürece onlardan borçlunun ölmesi sözleşmenin sona erme sebebi değildir.

Bakım borçlusunun iflası da sözleşmeyi sona erdiren sebeplerden biridir. Bu takdirde bakım alacaklısı, borçlunun bakım borcunun para borcuna dönüştürülmesini isteyebilir.

TBK m. 616-618, sözleşmenin sona ermesini düzenlemektedir. Bu maddelere göre sözleşme;

• Edimler arasında mevcut önemli ölçüdeki oransızlık,
• Sözleşmenin ihlali,
• Bakım borçlusunun ölümü nedeniyle sona ermektedir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN