İddia ve Savunmanın Genişletilmesi & Değiştirilmesi Yasağı
İddia ve savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı, Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 141’de düzenleme altına alınmıştır.
Taraflar cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri ile serbestçe; ön inceleme aşamasında ise ancak karşı tarafın açık muvafakati veya yokluğu durumunda iddia ve savunmalarını genişletebilirler yahut değiştirebilirler.
Ön inceleme aşamasından sonra iddia ve savunma değiştirilemez-genişletilemez. Bu ancak ıslah ve karşı tarafın açık muvafakati ile mümkündür.
Davacı bakımından yasağın kapsamına vakıalar ve talep sonucu girmektedir.
Davalı bakımındansa yasağın kapsamına savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi girmektedir. Aynı zamanda defiler de yasağın kapsamına girmektedir. Bunlar dışındakiler yasak kapsamına girmez.
Tarafta değişiklik HMK m.124 kapsamında yapılabilir. Bu yasakla ilgisi yoktur.
İddia ve Savunmanın Genişletilmesi & Değiştirilmesi Yasağını Aşmanın Yolları
İki yolu vardır: Hasmın açık muvafakati ve ıslah müessesesi.
Islah (HMK m.176)
Taraflardan her biri, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir. Kanunda bu şekilde belirtilmiştir ancak, yasak kapsamında olan hususların ıslah yoluyla ileri sürülebilmesi dışında hiçbir usul işlemi ıslahla düzeltilemez.
Islah, tahkikatın sonuna kadar yapılabilir. (HMK m.177) İstinaf incelemesi sırasında ise ıslah yapılamaz. (HMK m.357) Burada şu önemlidir, istinaf mahkemesinin ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalar da söz konusudur dolayısıyla bu durumlarda ıslaha başvurulabilir.
Yargıtay’da ise tahkikat aşaması söz konusu olmadığı için ıslah yapılamaz.
Bozmadan sonra dosya tekrar ilk derece mahkemesine gelirse, eğer bozma usule ilişkin bir sebeple olmuşsa ve daha önceden ıslah hakkı kullanılmamışsa; bozmadan sonra dosya tekrar ilk derece mahkemesine geldiğinde orada ıslah yapılabilir. Bozma esasa ilişkin bir sebeple yapılmışsa ıslah yoluna başvurulamaz.
Islahın Şekli (HMK m.177/2)
Islah talebi, yazılı ya da sözlü olarak yapılabilir. Yazılı şekilde olursa bu mahkemeye hitaben ıslah dilekçesini ortaya koyan bir dilekçe olacaktır.
Sözlü şekilde ve duruşma tutanağına geçirilecek şekilde de yapılabilir. Islah iradesi bildirilince bu hasma bildirilir.
Islahın Çeşitleri (HMK m.180-181)
Tamamen ve kısmen ıslah söz konusudur.
HMK m. 180’e göre, davasını tamamen ıslah ettiğini bildiren taraf, bu bildirimden itibaren 1 hafta içinde yeni bir dava dilekçesi vermek zorundadır. Aksi halde ıslah hakkı kullanılmış sayılır ve ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir. Tam ıslah yalnızca davacı tarafından yapılabilir. Davalı ancak kısmi ıslah yapabilir.
Islah yapma iradesi yazılı veya sözlü olabildiği halde ıslah işlemi mutlaka bir dilekçeyle olmak zorundadır. Eğer dilekçe verilmemişse, ıslah hakkı kullanılmış gibi davaya devam edilir.
Tamamen ıslah şu şekildedir, davacı talep sonucunu dayandırdığı vakıaları veya talep sonucunu toptan değiştirirse, bunu tamamen ıslah ile yapabilir.
Davacı talep sonucunu tamamen değiştirmiyor, örneğin müddeabihi arttırıyorsa ya da vakıaları toptan değiştirmiyor, o sadette yeni bir vakıa ileri sürüyorsa, bunları kısmi ıslahla yapar. Tamamen ıslah durumunda verilecek yeni dilekçede davacı sadece vakıaları veya talep sonucunu yeni baştan bir dilekçeyle mahkemeye sunar.
Davalı her halükarda kısmi ıslah yapabilir. Kısmi ıslah iradesi mahkemeye ulaştırıldıktan sonra 1 hafta içerisinde ilgili tarafın yazılı dilekçeyle ıslah ettiği usul işlemini mahkemeye bildirmesi gerekir. Şayet dilekçe verilmezse, ıslah hakkı tükenmemiş olur.
Takas, defii ıslah ile ileri sürülebilir. Müddeabihin arttırılması durumlarında zamanaşımı, ıslah yoluyla ileri sürüldüğü vakit kesilir.
HMK m. 178’e göre, ıslah sebebiyle geçersiz hale gelen işlemler için yapılan yargılama giderleri ve karşı tarafın uğrayabileceği zararlar sebebiyle tazminat yatırılmalıdır. Islah yapılması durumundaki ortaya çıkan zararlar 1 hafta içerisinde mahkemece hesaplanır. Islah sonrası değişen vakıalar için önceden yapılan işlemler yapılmamış sayılmaz ancak artık bir değerleri yoktur.
Islahın kötü niyetli yapılması hallerinde ortaya çıkan zararlar tazmin edilir.
Maddi Hataların Düzeltilmesi (HMK m.183)
Açık yazı veya hesap hatası olması hallerinde ve bu hataların aşikâr olması durumlarında ıslaha gidilmeden hatalar düzeltilebilir.
Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.
Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN
