Ceza Muhakemesinde Hüküm Çeşitleri Nelerdir?

Hüküm, duruşma aşamasının sona ermesinden sonra, geçilen aşamadır. Bu aşamada mahkeme artık bir karar verecektir. Mahkeme iddianamede bahsedilen eylem ve kişi ile bağlıdır. İddianamede bahsedilmeyen bir kişi ve olay ile ilgili hüküm kurulamayacaktır.

Mahkeme hüküm olarak beraat, mahkûmiyet, düşme, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbirine karar verme gibi hükümlerle uyuşmazlığı çözer.

Hüküm Çeşitleri

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 223’te yedi tane hüküm çeşidinin olduğu düzenlenmiştir. Bunları belirtecek olursak;

• Beraat kararı,
• Ceza verilmesine yer olmadığı kararı,
• Mahkûmiyet kararı,
• Güvenlik tedbirine hükmedilmesi,
• Davanın reddi kararı,
• Davanın düşmesi kararı,
• Görevsizlik kararı.

Bunlar arasında durma kararı sayılmamıştır. Çünkü yukarıda verilen hüküm çeşitleri olayın neticesine yönelik kararlardır. Durma ise muhakeme için henüz gerçekleşmemiş bir şartın varlığı halinde verilen karardır.

Beraat Kararı

Beraat kararı, sanık ile suçlandığı eylem arasında herhangi bir ilişki olmadığını gösterir. Beraat yerine aklanma sözcüğü de kullanılır. Ceza Muhakemesi Kanunu madde 223/2’ye göre şu durumlarda beraat kararı verilir;

• Yüklenen fiilin kanunda suç olarak tanımlanmamış olması,
• Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olması,
• Yüklenen suç açısından failin kast veya taksirinin bulunmaması,
• Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmesine rağmen, olayda bir hukuka uygunluk nedeninin bulunması,
• Yüklenen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olmaması.

Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olması ile yüklenen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olmaması arasında fark vardır.

İlki, yani suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olması, işlenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin kesin olarak saptanmasıdır. Diğeri ise suçun sanık tarafından işlendiğinin kesin ve net delillerle ispatlanamamasıdır. Bu durumda sanık ile suç arasında ilişki vardır. Ancak suçu sanığın işlediği kesin değildir.

CMK madde 223/9’a göre; “Derhâl beraat kararı verilebilecek hâllerde durma, düşme veya ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilemez.”

Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı

Bu hüküm işlenen eylemin suç oluşturmasına veya suçla bağlantılı olmasına karşın, faile ceza yaptırımının uygulanmasının mümkün olmadığını açıklayan karardır. CMK madde 223/3 ve 4’te bu hüküm türünün hangi durumlarda verileceği düzenlenmiştir. 3. fıkraya göre; sanık hakkında,

• Yüklenen suçla bağlantılı olarak; yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya sağır ve dilsizlik hali ya da geçici nedenlerin bulunması,
• Yüklenen suçun hukuka aykırı fakat bağlayıcı emrin yerine getirilmesi suretiyle veya zorunluluk hali ya da cebir veya tehdit etkisiyle işlenmesi,
• Meşru savunmada sınırın heyecan, korku ve telaş nedeniyle aşılması,
• Kusurluluğu ortadan kaldıran hataya düşülmesi,

Hallerinde, kusurunun bulunmaması dolayısıyla ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir. 4. fıkraya göre ise; İşlenen fiilin suç olma özelliğini devam ettirmesine rağmen;

• Etkin pişmanlık,
• Şahsî cezasızlık sebebinin varlığı,
• Karşılıklı hakaret,
• İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı,

Dolayısıyla, faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.

Mahkûmiyet Kararı

Mahkûmiyet kararı sanığın suçu işlediğinin sabit olduğuna ilişkin bir karardır (CMK m. 223/5).

Güvenlik Tedbiri Kararı

Bu husus CMK m. 223/6’da düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; “Yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde, belli bir cezaya mahkûmiyet yerine veya mahkûmiyetin yanı sıra güvenlik tedbirine hükmolunur.”

Davanın Reddi Kararı

Bu karar sanığın daha önce işlediği veya işlediği iddia edilen bir eylem bulunması halinde aynı eylem için tekrar karar verilemeyeceğini ifade eder(CMK m.223/7). Bu karar iki durumda verilir;

• Kesin hüküm,

Düşme Kararı

Düşme kararı, cezai uyuşmazlığın çözülemeyecek cinsten olduğunu, çözülmesinde bir hukuksal yarar kalmadığını açıklayan hükümdür. Düşme kararı iki durumda verilir;

• Düşme nedenlerinin var olması: Türk Ceza Kanunu’nda bazı düşme sebepleri öngörülmüştür. Bunları açıklayacak olursak; sanığın ölümü, genel af, şikâyetten vazgeçme, dava zamanaşımı, ön ödeme.
• Diğer sebep ise ceza muhakemesi şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılmasıdır.

Karar Verme Usulü

Tek hâkimli mahkemelerde karar mahkeme hâkimin kararı ile alınır. Ancak heyet halinde çalışan mahkemelerde karar oybirliği veya oyçokluğu ile alınır. Karşı oya tutanakta yer verilir ve gerekçesi de tutanakta gösterilir (CMK m.224).

Müzakere ancak hükme katılacak hâkimler bulunabilir. Mahkeme başkanı en kıdemsiz üyeden başlayarak oyları toplar. Heyetteki üyeler herhangi bir sebeple oy vermekten çekinemez.

Hükmün Açıklanması

Duruşma sonunda, duruşma tutanağına geçirilen hüküm fıkrası okunarak gerekçesi ana çizgileriyle anlatılır (CMK m. 231/1). Hazır bulunan sanığa ayrıca başvurabileceği yasa yolları, mercii ve süresi bildirilir.

Hükmün başına “Türk Milleti adına” verildiği yazılır. Hüküm fıkrasında, verilen kararın ne olduğunun, uygulanan yasa maddelerinin, verilen ceza miktarının, yasa yollarına başvurma ve tazminat isteme olanağının bulunmadığının, başvurma hakkı varsa başvuru mercii ve süresi gösterilir.

Ceza Avukatı, tarafların hak kayıplarının önüne geçilebilmesi amacıyla gerek soruşturma gerekse de kovuşturma aşamasında büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir ceza yargılamasının tarafı olmanız halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek ceza hukuku alanında tecrübeli avukatlarımızdan hukuki destek alabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Muzaffer TAŞ