Seri Muhakeme Usulü Nedir?

Seri muhakeme usulü diğer bir deyişle seri yargılama usulü, Ceza Muhakemesi Kanunu m. 250’de düzenlenmiştir.

Seri muhakeme usulünde, savcılık tarafından yeterli suç şüphesi bulunan şüpheliye savcılık tarafından seri yargılama usulünün kabul edilip edilmediği sorulur. Şüpheli hakkında, isnat edilen suçun Kanun’da belirlenen cezasının yarı oranında bir cezayı kabul etmediği sorulur. Şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul etmesi halinde belirlenen ceza mahkeme tarafından onanır ve hüküm verilmiş olur. Bu yargılama usulüne seri muhakeme usulü veya seri yargılama usulü denir.

Seri Muhakeme Usulü Nedir?

Seri muhakeme usulü Ceza Muhakemesi Kanunu m. 250’de şu şekilde düzenlenmiştir:

Madde 250- (1) Soruşturma evresi sonunda aşağıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde seri muhakeme usulü uygulanır:

1. a) Türk Ceza Kanunu’nda yer alan;
2. Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
3. Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
4. Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
5. Gürültüye neden olma (madde 183),
6. Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
7. Mühür bozma (madde 203),
8. Resmî belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
9. Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228, birinci fıkra),
10. Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268), suçları.
11. b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.
12. c) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.
13. d) 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.
14. e) 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.

(2) Cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi, seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirir.

(3) Cumhuriyet savcısı tarafından seri muhakeme usulünün uygulanması şüpheliye teklif edilir ve şüphelinin müdafii huzurunda teklifi kabul etmesi hâlinde bu usul uygulanır.

(4) Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanunu’nun 61 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan ve koşulları bulunduğu takdirde zincirleme suça ilişkin hükümler uygulandıktan sonra belirlenen cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler.

(5) Dördüncü fıkra uyarınca sonuç olarak belirlenen hapis cezası Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde Türk Ceza Kanunu’nun 50 nci maddesine göre seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya 51 inci maddesine göre ertelenebilir.

(6) Bu maddeye göre belirlenen yaptırımlar hakkında, Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde 231 inci madde kıyasen uygulanabilir.

(7) Bu madde kapsamında yaptırım uygulanması, güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümlerin uygulanmasına engel teşkil etmez.

(8) Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını yazılı olarak görevli mahkemeden talep eder. Talep yazısında;

1. Şüphelinin kimliği ve müdafii,
2. Mağdur veya suçtan zarar görenlerin kimliği ile varsa vekili veya kanuni temsilcisi,
3. İsnat olunan suç ve ilgili kanun maddeleri,
4. İsnat olunan suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi,
5. Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise, gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri,
6. İsnat olunan suçu oluşturan olayların özeti,
7. Üçüncü fıkrada belirtilen şartların gerçekleştiği,
8. Belirlenen yaptırım ile beşinci ve altıncı fıkra uygulanmış ise bunlara ilişkin hususlar ve güvenlik tedbirleri,

gösterilir. Bu fıkraya aykırı olarak düzenlendiği, belirlenen yaptırımda maddi hata yapıldığı, yaptırım hakkında 231 inci veya Türk Ceza Kanunu’nun 50’nci ve 51’inci maddelerinin uygulanmasında objektif koşulların gerçekleşmediği ya da teklif edilen cezanın mahiyetine uygun bir güvenlik tedbiri belirtilmediği anlaşılan talep yazısı, eksikliklerin tamamlanması amacıyla mahkemece Cumhuriyet başsavcılığına iade edilir. Cumhuriyet savcısı tarafından eksiklikler tamamlandıktan ve hatalı noktalar düzeltildikten sonra talep yazısı yeniden düzenlenerek mahkemeye gönderilir.

(9) Mahkeme, şüpheliyi müdafii huzurunda dinledikten sonra üçüncü fıkradaki şartların gerçekleştiği, eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu ve dosyadaki mevcut delillere göre mahkûmiyet kararı verilmesi gerektiği kanaatine varırsa talep yazısında belirtilen yaptırımdan daha ağır olmamak üzere dört ila yedinci fıkra hükümleri doğrultusunda hüküm kurar; aksi takdirde talebi reddeder ve soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosyayı Cumhuriyet başsavcılığına gönderir. Mazeretsiz olarak mahkemeye gelmeyen şüpheli, bu usulden vazgeçmiş sayılır.

(10) Seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi hâllerinde, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler, takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.

(11) Suçun iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi hâlinde seri muhakeme usulü uygulanmaz. Seri muhakeme usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanmaz.

(12) Seri muhakeme usulü, yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hâllerinde uygulanmaz.

(13) Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde, seri muhakeme usulü uygulanmaz.

(14) Dokuzuncu fıkra kapsamında mahkemece kurulan hükme itiraz edilebilir. İtiraz mercii, itirazı üçüncü ve dokuzuncu fıkralardaki şartlar yönünden inceler.

(15) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.

Seri muhakeme usulü, Cumhuriyet Savcısı tarafından yürütülen soruşturma aşamasında söz konusu olmaktadır. Bu durumda, bazı suçlarda kamu davasının açılmasının ertelenmesi karar verilir ve bu durumda şüphelinin kabul etme şartı bulunmaktadır. Şüphelinin kabul etmesi halinde, savcılık tarafından suçun, kanunda belirlenen cezasından yarı oranda indirim yapılması suretiyle bir yaptırım öngörülür. Bu yaptırım, mahkemeye sunulur ve şüphelinin kabulüyle mahkeme tarafından yaptırıma hükmedilir.

Seri yargılama usulünde mahkemenin görevi, denetlemedir.

Seri Muhakemeye Tabi Suçlar Nelerdir?

Seri muhakemeye tabi suçlar; yalnızca Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen suçlar olmayıp farklı Kanunlarda da düzenlenmiştir.

1. Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenmiş Suçlar:
   1. Hakkı olmayan yere tecavüz (m. 154/2,3),
   2. Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması ( m. 170),
   3. Trafik güvenliğini tehlikeye sokma ( m. 179/2,3),
   4. Gürültüye neden olma (m. 183),
   5. Parada sahtecilik ( m. 197/3),
   6. Mühür bozma ( m. 203),
   7. Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan ( m. 206),
   8. Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (m. 228/1),
   9. Başkasına ait kimlik ve bilgilerinin kullanılması (m. 268)

2. Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’da Düzenlenmiş Suçlar:
   1. 6136 sayılı Kanun hükümlerine aykırı olarak ateşli silahlarla bunlara ait mermilerin satın alınması, taşınması veya bulundurulması (m. 13/1)
   2. 6136 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin dördüncü fıkrasında sayılanlar dışındaki ateşli silahın bir adet olması ve mutat sayıdaki mermilerinin ev veya işyerinde bulundurulması ( m. 13/3)
   3. Kuru sıkı tabir edilen ses veya gaz fişeği ya da benzerlerini atabilen tabancanın, teknik özelliklerinde değişiklik yaparak öldürmeye elverişli silah haline dönüştürülmesi ( m. 13/5),
   4. 6136 sayılı Kanun hükümlerine aykırı olarak 6136 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde yazılı olan bıçak veya diğer aletleri veya benzerlerini satmak, satmaya aracılık etmek, satın almak, taşımak veya bulundurmak ( m. 15/1),
   5. Bu madde kapsamına giren bıçak veya diğer aletlerin veya benzerlerinin sayı veya nitelik bakımından vahim olması ( m. 15/2),
   6. 6136 sayılı Kanunun 4 üncü maddesine göre yapımına izin verilen bıçakları veya diğer aletleri veya benzerlerini kullanma amacı dışında satanlar, satmaya aracılık edenler, satın alanlar, taşıyanlar veya bulunduranlar hakkında birinci fıkradaki; o bıçak veya diğer aletlerin veya benzerlerinin sayı ve nitelik bakımından vahim olması hali ( m. 15/3),

1. 6831 Sayılı Orman Kanunu’nda Düzenlenmiş Suçlar:
   1. 6831 sayılı Kanunun 17 nci maddesinde yasak edilen fiilleri işlemek veya izne bağlı işleri izinsiz yapmak ( m. 93/1)

4. 1072 Sayılı Rulet, Tilt, Langırt Ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanun’da Düzenlenmiş Suçlar:
   1. 1072 sayılı Kanuna aykırı hareket edilmesi ( m. 2)

5. 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’nda Düzenlenmiş Suçlar:
   1. Kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurlarının 1163 sayılı Kanunun 8’inci maddesinin üçüncü fıkrasına, 16 ncı maddesinin beşinci fıkrasına, 56‘ncı maddesinin altıncı fıkrasına, 59 uncu maddesinin dördüncü, altıncı, yedinci ve sekizinci fıkralarına ve 90’ıncı maddesinin beşinci fıkrasına aykırı hareket etmesi ( m. 2/1.1)

Seri Muhakeme Usulünün Şüpheliye Teklif Edilmesi

Seri muhakeme usulü, şüpheliye teklif edilmeden önce, Cumhuriyet Savcısı tarafından söz konusu yargılama usulü hakkında şüpheliye bilgi verilir.

Cumhuriyet Savcısı tarafından şüpheliye verilecek ceza teklif edilir ve yaptırımın sonuçları açıklanır.

Şüpheli, avukatı huzurunda teklifi kabul edip etmeyeceğini bildirir. Şüphelinin teklif üzerine talep etmesi halinde kendisine değerlendirmesi için makul bir süre verilir. Söz konusu bu süre, 1 ayı geçemez. Şüpheli tarafından verilen sürenin ardından Cumhuriyet Başsavcılığına gidilmemesi halinde, soruşturmaya genel hükümlere göre devam edilir.

Şüpheli Seri Muhakeme Usulünü Bizzat Teklif Edebilir Mi?

Şüpheli tarafından, iddianame düzenlenene kadar seri yargılama usulünün uygulanması konusunda teklifte bulunulabilir.

Şüpheli, Cumhuriyet Savcılığına başvurarak seri muhakeme usulünün uygulanmasını istediği takdirde, şartlarının oluşması halinde savcılık makamından seri muhakeme usulü uygulanır.

Yargılamanın neticelenmesine kadar, şüpheli tarafından seri muhakeme usulünün uygulanmasından vazgeçilebilir.

Seri Muhakeme Usulü Nasıl Uygulanır?

Seri muhakeme usulü, öncelikle şüpheliye teklif edilir. Teklifin yapılması için şüpheli, iletişim araçları kullanılmak suretiyle veya tebligatla çağırılır. Şüphelinin mazeret bildirmeksizin çağrıya uymaması halinde, soruşturma genel hükümlere göre yapılır.

Cumhuriyet Savcısı tarafından şüpheliye, isnat edilen suçun Kanun’da belirlenen ceza üzerinden yarı oranında indirim yapılarak teklif sunulur. Verilecek ceza, şartları oluşması halinde seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya ertelenebilir. Yine Cumhuriyet savcısı tarafından hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükümleri de uygulanabilir.

Seri Muhakeme Usulünde Talepname Nedir?

Seri muhakeme usulünde talepname, Cumhuriyet Savcısının, şüpheli hakkında söz konusu yargılama usulünün uygulanması için görevli mahkemeden yazılı olarak bulunduğu taleptir.

Talepnamede, ana hatlarıyla iddianamede yer alan unsurlar bulunmaktadır. Talepnamede yer verilmesi gereken hususlar şunlardır:

• Şüphelinin kimliği ve müdafi bilgileri,
• Mağdurun veya suçtan zarar görenin kimlik bilgileri,
• Şüpheliye isnat edilen suç bilgileri,
• Şüpheliye isnat edilen suçun gerçekleşme tarihi ve yeri,
• Şüphelinin tutuklu olup olmadığı, tutuklu ise tutuklama tarihi,
• Maddi olayın özeti,
• Şüpheliye avukatı yanında söz konusu yaptırımın ve sonuçlarının açıklandığı,
• Şüphelinin müdafi huzurunda seri muhakeme usulünü kabul ettiği,
• Belirlenen ceza veya güvenlik tedbiri ile diğer lehe kanun hükümlerine ilişkin hususlar.

Seri Muhakeme Usulünde Mahkemenin Karar Vermesi

Seri muhakeme usulünde, şüpheli mahkeme huzuruna müdafi ile birlikte çıkar. Mahkeme, şüpheliyi dinledikten sonra seri muhakeme usulünün uygulanması için gereken şartlar mevcutsa belirlenen yaptırımdan daha ağır olmamak üzere hüküm kurar.

Mahkemenin hüküm kurması ile dosya yeniden Cumhuriyet Savcılığına gönderilir. Mahkemenin görevi, denetlemektir.

Savcılık tarafından verilen ceza, olaya uygun değilse mahkeme kendiliğinden hüküm kuramaz. Bu durumda talepname reddedilir ve dosya savcılığa iade edilir.

Seri muhakeme usulünde görevli mahkeme asliye ceza mahkemeleridir.

Seri Muhakeme Usulünün Uygulanamayacağı Haller Nelerdir?

Seri muhakeme usulünün uygulanamayacağı haller yine CMK m. 250’de düzenlenmiştir. Buna göre;

• Yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hâllerinde,
• Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde,
• Suçun iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulünün uygulanmasını kabul etmemesi hâlinde,
• Ön ödeme ve uzlaştırma kapsamındaki suç hallerinde,
• Şüphelinin mazeretsiz olarak hükmü uygulayacak mahkemeye gelmemesi halinde,

Seri Muhakeme Usulünün Özelliği

Seri muhakeme usulünde karar verecek mahkeme, Cumhuriyet Savcılığının talepnamede belirtilen ceza miktarından daha yüksek bir ceza veremez.

Cumhuriyet Savcılığı ise, isnat edilen suçun Kanun’da belirtilen alt ve üst sınırı dâhilinde belirlenecek bir cezanın yarısı oranında indirim uygulamak suretiyle verilecek cezayı belirler. Cumhuriyet Savcılığı tarafından, kanunda belirlenen cezadan daha farklı bir cezanın verilmesi söz konusu değildir.

Seri muhakeme usulünün uygulanması, güvenlik tedbirlerinin uygulanmasına engel teşkil etmez.

Seri Muhakeme Usulünde Verilecek Cezaya İtiraz Edilebilir Mi?

Seri muhakeme usulünde, mahkemece kurulan hükme itiraz edilebilir. İtiraz süresi, ilgili asliye ceza mahkemesinde verilen hükmün tefhim tarihinden itibaren 7 gündür.

İtiraz dilekçesi, hükmü veren mahkemeye sunulur. Böylece itirazın haklı görülmesi halinde cezayı veren mahkemece karar kendiliğinden düzeltilebilir. Kararın düzeltilmemesi, yani itirazın reddedilmesi halinde, asliye cezası mahkemesi tarafından en geç 3 gün dosya içerisinde bir üst mahkemeye gönderilir.

CMK m. 268’e göre; asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ile başkanı tarafından verilen kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir.

Seri Muhakeme Usulünde Tutulması Zorunlu Olan Tutanaklar

Seri muhakeme usulünde tutulması zorunlu olan tutanaklar şunlardır:

• Bilgilendirme Tutanağı,
• Kabul Tutanağı,
• İnceleme Tutanağı.

Seri muhakeme usulü 01.01.2020 tarihinden itibaren uygulanmakta olup tutulacak tutanaklar kolluk, savcılık ve mahkeme tarafından ayrı ayrı tanzim edilecektir.

Ceza avukatı; tarafların hak kayıplarının önüne geçilebilmesi amacıyla gerek soruşturma gerekse de kovuşturma aşamasında büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir ceza yargılamasının tarafı olmanız halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek ceza hukuku alanında tecrübeli avukatlarımızdan hukuki destek alabilirsiniz.

Av. Ennur GÜVEN & Av. Ahmet EKİN