Suçluların İadesi (Geri Verilmesi)

Suçluların iadesi, işlediği suç belirli bir devletin yargı yetkisi içinde olan şahsın, ülkesinde bulunduğu devlet tarafından yargı yetkisini haiz olan devlete verilmesi anlamına gelmektedir.

Türkiye birçok devletle suçluların iadesine dair iki taraflı sözleşmeler imzalamıştır. Suçluların geri verilmesi kısaca, yabancı ülkede suç işledikleri mahkeme kararıyla sabit olan kişilerin belirli koşullar altında istemde bulunan ülkeye iadesidir.

Suçluların İadesinin Şartları

Geri vermeye konu olan eylemin her iki devlet kanunlarına göre suç sayılması gerekmektedir. Bir eylemin suç olması tek başına geri vermeye yeterli olmayıp ayrıca kovuşturulabilir olması aranmaktadır.

Soruşturma ve kovuşturma aşamasında üst sınırı bir yıl veya daha fazla hürriyet bağlayıcı cezayı gerektiren suçlardan dolayı iade kabul edilir.

Türk İç Hukukundaki Düzenleme

6706 sayılı Cezai Konularda Uluslararası Adli İşbirliği Kanununda suçluların iadesine ilişkin düzenlemeler mevcuttur.

Türk Ceza Kanunun 10. Maddesinde de bu konuya ilişkin bir düzenleme mevcuttur. Söz konusu maddeye göre, “Yabancı ülkede Türkiye namına memuriyet veya görev üstlenmiş olup da bundan dolayı bir suç işleyen kimse, bu fiile ilişkin olarak yabancı ülkede hakkında mahkûmiyet hükmü verilmiş bulunsa bile, Türkiye’de yeniden yargılanır.”

Suçluların İadesinin Kabul Edilmeyeceği Haller Nelerdir?

Suçluların iadesinin kabul edilmeyeceği haller şunlardır:

• Fiil talep eden devlet ve Türk hukukuna göre, soruşturma veya kovuşturma aşamasında üst sınırı bir yıl veya daha fazla hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren suç değilse iade talebi kabul edilmeyecektir.
• Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere, vatandaş suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilmez.
• Kişinin, talep eden devlete geri verilmesi halinde ırki, dini, vatandaşlığı, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşleri nedeniyle kovuşturulacağına veya cezalandırılacağına ya da işkence ve kötü muameleye maruz kalacağına dair kuvvetli şüphe sebepleri varsa talep kabul edilmez.
• İade talebine esasa teşkil eden fiil
  • Düşünce suç, siyasi suç veya siyasi suç ile bağlantılıysa
  • Sırf askeri suç niteliğinde ise
  • Türk Kanunlarına göre kurulmuş bir tüzel kişinin zararına işlenmişse
  • Zamanaşımına veya affa uğramış ise iade kabul edilmez
• Talebe konu fiil nedeniyle daha önce Türkiye’de beraat veya mahkûmiyet kararı verilmiş olması halinde iade kabul edilmez
• İadenin talebinin, ölüm cezası veya insan onuru ile bağdaşmayan bir ceza gerektiren suçlara ilişkin olması halinde iade talebi kabul edilemez.

Suçluların İade Usulü

İade başvurularına ilişkin işlemleri yürütmek için Adalet Bakanlığı görevli kılınmıştır. Adalet Bakanlığı iade taleplerini incelemek, ek bilgi ve belge talebinde bulunmak ve gerekli şartları taşımayan talepleri reddetmekle görevlidir.

Adalet Bakanlığı iade şartlarını taşıyan talepleri, yetkili ağır ceza mahkemesi nezdindeki Cumhuriyet Başsavcılığına gönderir. İade talebi hakkında karar verme yetkisi ağır ceza mahkemelerindedir. Kişinin bulunduğu yer belli değil ise Ankara Ağır Ceza Mahkemeleri yetkilidir.

Suçluların İadesine ilişkin Avrupa Sözleşmesi

Üye devletler arasında öncelikle uygulanacak olan kaynak Avrupa Sözleşmesidir. Sözleşmenin 6. Maddesine göre, “Her akit taraf kendi tabasını iade etmemek hakkını haiz olacaktır.”

Hangi Suçlar Kapsam Dışında Bırakılmıştır?

Kapsam dışında bırakılan suçlar şunlardır:

• Siyasi suçlar,
• Askeri suçlar,
• Mali nitelikli suçlar için geri verilme, her suç için konunun akit taraflarca kararlaştırılmış olması halinde mümkündür.

Suçluların Geri Verilmesi ile İlgili Özel Durumlar

Suçluların geri verilmesi ile ilgili özel durumlar şunlardır:

• Kendisinden iade istenen taraf suç kısmen veya tamamen kendi topraklarında işlenmişse iadeden kaçınabilir.
• Kendisinden iade istenen taraf, iadesi istenen suçtan dolayı takibat yapıyorsa iade reddedilebilir.
• Kendisinden iade istenen ülkede, iadesi istenen kişi hakkında nihai karar verilmişse iade reddedilir.
• Dava veya ceza, kendisinden iade istenen veya isteyen taraf mevzuatına göre zamanaşımına uğramış ise iade uygulanmaz.
• Suç iade istenen ülkede idam cezasını gerektirip ve iade istenen ülkede bu cezanın bulunmaması veya umumiyetle uygulanmaması halinde iade reddedilir. Ancak ölüm cezasının infaz edilmeyeceğine dair kesin güvence verildiği takdirde iade edilir.

Yabancılar Hukuku, oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Yabancılar Hukukuna ilişkin olarak herhangi bir hukuki destek talebiniz bulunması halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN