Acente Nedir? Hakları ve Yükümlülükleri Nelerdir?

Acente, ticari temsilci, ticari vekil, satış memuru ya da müstahdem gibi belirli bir sıfatı olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak belirli bir yöre veya yerde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi veya bunları o işletme adına yapmayı meslek edinmiş kimse ya da faaliyet konusu bu olan kuruluştur.

Acentelik Sözleşmesi Nedir?

Türk Ticaret Kanunu TTK m. 102-123 arasında düzenlenmiş, en önemli bağlı olmayan tacir yardımcısı olan acente, özellikle tacirin geniş bir çevreye mal ve hizmetlerini ulaştırmak istemesi halinde tercih edebileceği önemli bir olanaktır. Böylelikle acentelik sözleşmesi aslında her iki tarafın da menfaatine yapılan bir sözleşme niteliğini haiz olmaktadır.

Acentelik sözleşmesi hiçbir şekle tabi değildir. Bu sözleşme sözlü olarak dahi yapılabilir. Uygulamada ise işin önemi ve özellikleri göz önüne alınarak yazılı olarak yapıldığı görülmektedir. Ancak acente, TTK m. 107/1 uyarınca müvekkilinden özel ve yazılı yetki almadan müvekkili adına sözleşme yapamaz.

Acenteye müvekkili adına sözleşme yapma yetkisinin verildiği durumlarda da, TTK m. 107/2 gereği bu yetkinin yazılı bir belgeye bağlanması ve bu belgelerin acente tarafından ticaret siciline tescil ve ilan ettirilmesi zorunludur.

Acente yetkisiz olarak veya yetkisini aşmak suretiyle müvekkili adına bir sözleşme yaparsa, müvekkil dununu haber alır almaz sözleşmeye icazet verebilir; müvekkil sözleşmeye icazet vermediği takdirde acente TTK m. 108 gereği sözleşmeden bizzat sorumlu olur.

Acentenin Yükümlülükleri Nelerdir?

Acentenin yükümlülüklerini şu şekilde sayabiliriz:

• Müvekkilinin işlerini görmek ve menfaatlerini korumak,
• Müvekkiline bilgi vermek,
• Müvekkilinin verdiği talimatlara uymak,
• Önleyici tedbirler almalıdır,
• Müvekkiline ait parayı zamanında ödemelidir.
• Rekabet yasağına uymalıdır.

Acentenin Hakları Nelerdir?

Acentenin hakları şunlardır:

• Ücret talep etme,
• Bilgi verilmesini isteme,
• Olağanüstü masrafların ödenmesini isteme,
• Hapis hakkı (Acente, acentelik sözleşmesinden doğan tüm alacakları kendisine ödeninceye kadar, acentelik sözleşmesi nedeniyle zilyetliğinde bulunan müvekkiline ait taşınır eşya ve kıymetli evrak üzerinde hapis hakkına sahiptir.)

Acentenin Temsil Yetkisi

Acentenin temsil yetkisinin kapsamı şu şekildedir:

• Müvekkili adına sözleşme yapabilir,
• Hakkı koruyan beyanları müvekkili adına kabul edebilir,
• Müvekkilini mahkemede temsil edebilir.

Acenteliğin Son Bulması

Acentelik sözleşme süresinin sona ermesi, feshi ihbar ve haklı nedenlerle fesih yoluyla sona erdirilebilir.

Belirli bir süre için yapılmış acentelik sözleşmesi kural olarak sözleşmede gösterilen sürenin dolması üzerine kendiliğinden son bulur. Belli süre için yapılmış sözleşmelerde süre geçmesine rağmen sözleşmeye devam olunması halinde, sözleşme belirsiz süreli sözleşmeye döndüğü kabul edilmektedir (TTK m. 121/2).

Belirsiz süre için yapılmış olan acentelik sözleşmesini, taraflardan her biri üç ay öncesinden ihbar etmek suretiyle sona erdirebilir. Buna TTK m. 121 uyarınca feshi ihbar denmektedir.

Süreli bir sözleşmeye ilişkisi olan acentelik, tüm diğer sürekli hukuki ilişkilerde olduğu gibi haklı nedenlere dayanılarak fesholunabilir.

Haklı nedenlerle fesih, gerek belli bir süre için yapılmış olan gerek belirli süreli olmayan acentelik sözleşmeleri bakımından kabul edilmiş ortak bir son bulma nedenidir (TTK m. 121/1).

Ticaret Hukuku; tarafların hak kayıplarının önüne geçilebilmesi amacıyla her aşamada büyük önem taşımakta ve uzmanlık gerektirmektedir. Ticaret hukuku alanında yapılacak işlemlerde hukuki destek talebiniz bulunması halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek ticaret hukuku alanında tecrübeli avukatlarımızdan hukuki destek alabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN