Vesayet Ne Demek?

Bir yandan velayet altında bulunmayan küçüklerin, öte yandan çeşitli sebepler yüzünden kendi kendilerini ve mallarını yönetmekten açiz ergin kişilerin kendilerini ve mallarını korumaya ve onları temsil etmeye yönelik olan bu kuruma vesayet denmektedir. 

Vesayetin Türleri Nelerdir?

Vesayetin türleri kamu vesayeti ve aile vesayeti olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Kamu Vesayeti

İşlevsel itibariyle vesayet bir kamu kurumudur. Vasiyi atama, kontrol ve denetleme görevi ve yetkisi devlet organları olan mahkemelere aittir.

Aile Vesayeti

Vasinin atanması, vesayetin yönetimi ve vasiye izin verme gibi işlemler mahkemeye değil, hısımlardan meydana gelmiş olan aile meclisine ait bulunmaktadır.

Vesayet Organları

Vesayet daireleri, kamu vesayetinin resmi organlarıdır. Bunlar da vesayet makamı ile denetim makamından ibarettir. Türk Medeni Kanuna göre vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı ise, asliye hukuk mahkemesidir.

Vasi ve kayyımlar, vesayet makamı tarafından atanırlar ve vesayet asıl bunlar tarafından yürütülür. Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kendilerine özen göstermek, malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukuki işlemlerde onları temsil etmek üzere vesayet makamı tarafından atanan bir vesayet organıdır. Kayyım ise, belirli işleri görmek veya malvarlığını yönetmek için vesayet makamı tarafından atanan bir vesayet organıdır.

Vesayeti Gerektiren Haller

Vasiyeti, daha açık bir ifadeyle vesayet altına konulmayı ve bu suretle korunup kollanmayı gerektiren hallerden biri küçüklük, diğeri ise kısıtlamadır.

Küçüklük Nedir?

Küçükler ister normal erginlik yaşı olan ons ekiz yaşını doldurarak, ister erken erginlik yolu olan ergin kılınma veya evlenme yoluyla olsun, ergin oldukları güne kadar ana ve babalarının velayeti altındadırlar.

Ancak velayet altında bulunmayan bir küçüğün mevcudiyeti durumunda, bu küçüğün vesayet altında konulması gerekecektir. Küçüklerin vesayet altına konulmasından maksat, onlara vesayet makamınca bir vasi atanmasıdır

Kısıtlama Nedir?

Kısıtlama, kanunda belirtilmiş sebeplerden biri dolayısıyla korunup kollanmaları gereken ergin kişilerin fiil ehliyetlerinin mahkeme kararıyla kısmen sınırlandırılmasıdır. Kısıtlama, ergin bir kişinin fiil ehliyetinin mahkemece sınırlandırılması demektir.

Kısıtlama Sebepleri Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu 405. Maddesine göre, “ akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.” 

Türk Medeni Kanunun 406. Maddesinde farklı dört kısıtlama sebebi bir arada düzenlenmiştir.

Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olmak da kısıtlama sebebidir. TMK 407. Maddesine göre, “bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her ergin kısıtlanır.”

Türk Medeni Kanunun 408. Maddesinde istek üzerine kısıtlama düzenlenmiştir.

Bir kimsenin akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlanmasına ancak resmi sağlık kurulu raporuna dayanılarak karar verilir. Kısıtlama kararını vermeye yetkili vesayet makamı, kısıtlının yerleşim yeri sulh mahkemesidir.

Vasinin Kişiliği

Bir kimsenin vasiliğe atanabilmesi için bazı şartların bulunması, bazı hallerin ise bulunmaması lazımdır. 

Vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar. Yetenekli olmak demek, vasi olarak kendisine düşen veya verilecek olan işleri görmeye her bakımdan yetenekli olması, işleri yürütebilecek beceriye sahip bulunması demektir. Diğer taraftan vasiliğe atanacak kişinin ergin olması da şarttır. 

Vasi atanacak kimse hakkında engellerin söz konusu olmaması gerekir. Vasiliğe engel olan sebepler aşağıda sayılmıştır:

• Kısıtlılar,
• Kamu hizmetinde yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
• Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,
• İlgili vesayet daireleri hakimleri.

Vasilikten Kaçınma Hakkı

Vasiliği kabulden kaçınma hakkı bulunanlar TMK 417. Maddesinde beş bent halinde aşağıdaki gibi sayılmıştır:

• Altmış yaşını doldurmuş olanlar,
• Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar,
• Dörtten çok çocuğun velisi olanlar,
• Üzerinde vasilik görevi olanlar,
• Cumhurbaşkanı, TBMM Meclisi ve Bakanlar Kurulu üyeleri, hakim ve savcılık mesleği mensupları.

Vasinin Görevleri Nelerdir?

Vasinin görevleri aşağıda sayılmıştır:

• Defter tutmak
• Değerli eşyaları saklamak
• Taşınırları parayı çevirmek
• Parayı işletmek
• Yatırımları güvenli yatırıma dönüştürmek
• Ticari ve sınai işletmeler hakkında talimat almak
• Taşınmazların satışı için izin istemek

Vesayeti Sona Erdiren Haller Nelerdir?

Velayet altında bulunmadıklarından dolayı vesayet altında konularak korunmakta olan küçükler, on sekiz yaşını doldurmak veya doldurmadan önce ergin kılınmasına karar verilmek ya da evlenmek suretiyle erken erginlik yoluyla erginliğe erişirlerse, vesayet altından çıkarlar. Bu gibi hallerde vesayet kendiliğinden sona erer. Küçüğün ölmesi veya gaiplik karar verilmiş olması da vesayeti kendiliğinden sona erdirir.

Bir yıl ve daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olmaları sebebiyle kısıtlanmış bulunan hükümlüler, hapis halinin sona ermesiyle birlikte vesayet altında kurtulurlar; vesayet kendiliğinden kalkmış olur. Cezanın affedilmiş olması da aynı sonucu doğurur. 

Vesayetin sona erebilmesi ve dolayısıyla bu kişilerin vesayet altından çıkabilmeleri, ancak yetkili vesayet makamının bir kararla vesayeti kaldırması sonucunda mümkün olur.

Vasilik Sıfatını Sona Erdiren Haller Nelerdir?

Vasilik sıfatını sona erdiren haller aşağıda sayılmıştır:

• Vasinin Ölümü,
• Vasinin fiil ehliyetini yitirmesi,
• Vasilik süresinin dolması,
• Vasinin görevinden çekilmesi,
• Vasinin görevden alınması.

Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN